جشن سایه‌بان‌ها در آستانه پاییز

اصفهان امروز- بیژن خاکشور: كلمه سوكوت، جمع كلمه عبری «سوكا» به معنی سایه‌بان است. سوكا، بنایی موقت است كه سقف آن، از شاخه و برگ درخت درست‌شده و در ایام عید سوكوت یا عید سایبان‏ها برپا می‏شود. در تورات مقدس، سِفر لاویان فصل 23 آمده: «هفت روز در سایبان‏ها ساكن شوید، به خاطر این‌که نسل‏های بعدی شما بدانند كه بنی‌اسرائیل را هنگامی‌که آنها را از مصر بیرون آوردم، در سوكوت (سایبان‏ها) ساكن نمودم.»

این جشن در پانزدهم ماه عبری تیشری، مصادف است با اواسط تا اواخر مهرماه هرسال و 9 روز ادامه دارد. از این 9 روز، هفت روز آن سوكوت و روز هشتم، «شمینی عصرت» نام دارد. عید روز هشتم، ارتباطی به عید سوكوت ندارد و روز مخصوصی است. روز نهم هم جشن «سیمحت تورا» نام دارد و به مناسبت به پایان رسیدن قرائت پنج سِفر تورات در عرض یك سال برگزار می‏شود.

عید سوكوت، عید جمع‌آوری محصول هم هست، چون این جشن، جنبه كشاورزی دارد. پس از جمع‌آوری محصول، به‌پاس نعمت‏های بی‏كرانی كه خداوند به ما ارزانی داشته، چهار نوع از محصولات زمین را در دست می‌گیریم و براخای (دعا) مخصوص می‏خوانیم. این چهار نوع محصول عبارت‌اند از: ترنج یا بالنگ غیرپیوندی، شاخه درخت خرما، شاخه درخت مورد و شاخه درخت بید که به نشانی برکت و شادی در دست می‌گیریم و مراسمی نمادین به‌واسطه آنها برگزار می‌کنیم.

همچنین رسم است که کودکان و نوجوانان در زیر سقف سوکا، میوه‌های رنگارنگ ‌و متنوع نصب می‌کنند و به همین علت، به «عید سایه‌بان‌ها»، «عید میوه‫بندان» نیز گفته می‌شود‌.

زمان خروج بنی‌اسرائیل از مصر، در پانزدهم ماه عبری نیسان یعنی در فصل بهار واقع‌شده، لذا منطقی به نظر می‏رسد مراسم سكونت در سوكا هم در همان هنگام یعنی در فصل بهار برگزار شود، اما چرا خداوند، اجرای این مراسم را به پانزدهم ماه عبری تیشری در فصل پاییز موكول کرده است؟

دانشمندان یهود برای این سؤال، چند جواب داده‌اند:

1. در تلمود و در رساله مخصوص عید سوكا آمده: دانشمندی به نام ربی الیعزر می‏فرماید كه در بیابان سینای، در طی این ایام، بیش‌ازپیش ابرهای جلال الهی از بنی‌اسرائیل محافظت می‏كردند و برای آن‌ها، همانند سایبان (سوكا) بودند. در روز با ستون‌های ابر و در شب با ستون‌های آتش از قوم بنی اسرائیل در بیابان محافظت می‌شد. لذا مراسم جشن سوكوت به این صورت اجرا ‌می‌شود.

2. دلیل دیگر واقع‌شدن این جشن در پانزدهم ماه عبری تیشری، دنبال كردن روز بزرگ كیپور (روزه كیپور) است. کیپور، روزه بزرگ یهودیان است که در آستانه سال نو عبری و به مدت بیش از 25 ساعت گرفته می‌شود.

فردی كه آیین روز كیپور را به‌خوبی برگزار کرده و گناهان او بخشیده شده‏، نیاز به مكان و فرصتی دارد كه در آن به اصلاح مسیر آینده زندگی خود و چگونگی ادامه راه زندگی مطابق با خواسته خداوند بیندیشد.

3. این مراسم در فصل پاییز برگزار می‏شود تا همه مردم، سایبان‏های موقت خود را جمع‌آوری كنند و برای فرار از سرما و باران به خانه‌های خود بازگردند. در این هنگام است كه بنی‌اسرائیل، سوكاها یا سایبان‏های خود را برپا می‌کنند و نشان می‏دهند بدون لذت و منفعت شخصی، بدون نیت تفریح و مسائل مادی و تنها برای كسب رضایت خالق خود، این فرمان الهی را اجرا می‌کنند.

4. با توجه به آیات تورات مقدس درباره اعیاد سه‌گانه، پسح (عید فطیر)، شاووعوت (عید اعطای ده فرمان) و سوكوت (عید سایبان‏ها)، خداوند درباره عید سوكا بیش از سایر اعیاد بر شادی جامعه تأكید می‏کند. چنانچه در تورات مقدس كتاب تثنیه فصل 16 آیات 14 و 15 گفته‌شده «در این عید، كاملاً شاد باش.» سوکا و سیمخاتورا، دو عید بزرگ و زیبای یهودیان است که هرساله در آستانه پاییز برگزار می‌شود.

5. با یك نگاه عمیق‏تر، می‏توان همین روند را در تاریخ اولیه بنی‌اسرائیل نیز مشاهده كرد. آن‌ها در پسح (عید فطیر) از بندگی رها و از مصر خارج شدند، اما باوجود دست‏یابی به آزادی، از آینده خود مطلع و مطمئن نبودند و شادی آنها كامل نبود.

در شاووعوت (عید اعطای ده فرمان)، خداوند تورات را به آن‌ها اعطا و جامعه، نتیجه ایمان خود به خداوند را مشاهده كرد، اما آنها هنوز این تعالیم الهی را اجرا نکرده بودند و شادی آنها ناقص بود.

در عید سوكوت (سایبان‏ها)، مدت‏ها از زمان اعطای تعالیم الهی تورات می‏گذشت و بنی‌اسرائیل، با اجرای فرمان‏های خداوند، طعم و لذت آن را چشیده بودند و می‏توانستند به‌طور كامل شادمانی کنند و خدای خود را سپاس بگویند.

بر این اصل است که هرساله، پاییز، موسم عید سایه‌بان‌ها و عید اجتماع و جشن تورات است و برای همه یهودیان ایرانی، ایامی معنوی، خاطره‌انگیز و ماندگار را رقم می‌زند‌.

کارشناس مذهبی آیین یهود و عضو انجمن کلیمیان اصفهان