ایجاد جان پناه در سی و سه پل لازم است

چند روزی است که ایجاد جان پناه به شیوۀ اجرای نرده‌های چوبی در یکی از دهانه های سی و سه پل، مورد نقد کارشناسان حوزۀ مرمت، معماری و دوستداران میراث فرهنگی قرار گرفته است.

به گزارش ایمنا، موضوع و شیوۀ اجرای جان‌پناه در سی و سه پل که ازسوی ریاست اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان لازم الاجرا اعلام شده است، موافقت ها و مخالفت هایی درپی داشته است. ایمنا، این موضوع را از دیدگاه پیشکسوتان عرصه مرمت و معماری استان اصفهان بررسی می کند. در این گزارش، دیدگاه هایی از «عبدالله جبل عاملی» مدیر سابق اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان، «احمد منتظر» مدیر سابق اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان و عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان، «حسین آقاجانی» معاون سابق اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان، «بهنام پدرام» مدیرگروه آموزشی مرمت و احیای بناها و بافت های تاریخی دانشکده حفاظت و مرمت دانشگاه هنر اصفهان، و «حسین پورنادری» عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان، ارائه شده است.

جان‌پناه لازم است/نرده گذاری در لبۀ پل صحیح نیست

عبدالله جبل عاملی می گوید: نردۀ چوبی گذاشته شده بر روی لبۀ دهانه سی و سه پل مناسب نیست و گذاشتن این نرده در این قسمت از پل، این موضوع را در ذهن متبادر می کند که این نرده از زمان صفویه در پل ایجاد شده است.

جان‌پناه باید در قسمت ورودی دهانه ها تعبیه شود نه در لبۀ پل

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان، ایجاد جان پناه را لازم می داند اما اذعان می کند: بجای نرده گذاری به شیوۀ اجرا شده، باید ورود به دهانه های سی و سه پل را کنترل کرد چون علاوه بر خطر جانی که ممکن است ایجاد شود، یادگارهای بسیار زیادی در دهانه های پل نوشته شده و بسیار هم بر جای‌جای این دهانه ها خش و خط کشیده شده است و متأسفانه شبها وضعیت بسیار اسفناکی در این دهانه ها اتفاق می افتد و برخی ناآگاهان آن را با دستشویی اشتباه می گیرند! بنابراین پیشنهاد من این است که نرده های ساده ای در خارج از لبۀ دهانه تعبیه شود و ورود به دهانه ها از این طریق کنترل شود چراکه این پل اکنون بعنوان محلی برای عبور عابران محسوب می شود.

جنس جان‌پناه نباید از چوب باشد

مدیر اسبق اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان ضمن تأکید بر اینکه نرده های چوبی موجود مورد تأیید وی نیست، تأکید می کند: برای جلوگیری از آسیب های جانی باید از ورود مردم به داخل دهانه ها جلوگیری کرد و عامل بازدارنده را در قسمت ورود به دهانه و در راستۀ پل کار گذاشت؛ ضمن اینکه باید کاملاً مشخص باشد که اجرای آن با هدف بازدارندگی برای ورود به دهانه استفاده شده است. همچنین برای این عامل بازدارنده نباید از چوب استفاده کرد بلکه باید از مواد و مصالحی استفاده شود که حالت سنتی بخود نگیرد.

«احمد منتظر» مدیر سابق اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان که پیش از این نیز تنها در سایت گردشگری سپاهان، عقیدۀ خود را دربارۀ ایجاد جان پناه در سی و سه پل عنوان کرده است، ما را به استناد از همین نوشته دعوت کرد .

تا زمانی که تکنولوژی بهتری وجود ندارد نباید به نرده گذاری اقدام کرد

احمد منتظر اظهار داشت: نصب نرده‌های چوبی تصمیم درستی نیست و تا زمانی که تکنولوژی بهتری وجود ندارد نباید نرده گذاری به شکل کنونی اجرا شود.

نمی‌شود با تاریخ چند صدسالۀ سی و سه پل شوخی کرد

عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان ادامه می دهد: کسانی که صلاحیت این کار را ندارند نباید دست به این عمل بزنند و تا زمانی که تکنولوژی برای بهتر کار کردن در این زمینه وجود دارد نباید به نرده گذاری اقدام کرد، چراکه نمی‌شود با تاریخ چند صدساله این پل شوخی کرد .

جان پناه نباید از پایین پل نمایان باشد

این پیشکسوت مرمت و معماری اصفهان، ادامه می دهد: چیزی که به‌عنوان جان پناه ساخته می شود نباید دخالتی در ساختمان پل داشته باشد و حفاظ‌ها با نوعی از تکنولوژی ساخته شود که از پایین نمایان نباشد .

موضوع مورد گفتگو را با «حسین آقاجانی» معاون سابق اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان مطرح کردیم.

ایجاد جان پناه در سی و سه پل لازم است

حسین آقاجانی با تصریح اینکه ایجاد جان پناه در سی و سه پل لازم است، می گوید: باید در این باره اقدامی صورت می گرفت تا جان انسانها از خطر به دور باشد، کودکان مردم با کودکان ما تفاوتی ندارند و باید در پناه و امنیت باشند، به هرحال هرچقدر هم والدین مراقب کودکان باشند هر لحظه ممکن است اتفاق جبران‌ناپذیری بیفتد و باید پیش بینی های لازم صورت بگیرد چه بسا این اتفاقات ناگوار تنها متوجه کودکان نخواهد شد و ممکن است جان بزرگسالان نیز در خطر بیفتد.

نوع مصالح و چگونگی اجرای جان پناه، مسائل ثانویه است

وی تأکید می کند: بحث اساسی، ایجاد جان پناه است که باشد یا نباشد و من می گویم که باشد، اما اینکه از چه مصالحی استفاده شود و یا چگونه اجرا شود و در کدام قسمت پل قرار داده شود، مسائل ثانویه است؛ اما موضوع مهم این است که سی و سه پل یک معبر عمومی شده است و باید پیش بینی های لازم دربارۀ حفاظت از عابرین صورت بگیرد.

این پیشکسوت مرمت ادامه می دهد: طرح موجود که با استفاده از مصالح چوبی در یکی از دهانه ها اجرا شده است شاید شکیل ترین و نزدیک ترین ساختار متناسب با این پل باشد.

باید سنت را با مدرنیته آشتی داد

معاون سابق اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان با تأکید بر اینکه نمی شود تمام ساختارها و مباحث سنتی در هر زمینه را بدون هیچ دخالتی حفظ کرد، می افزاید: دنیا هر لحظه تغییر کرده و به جلو می رود و باید سنت ها را با دنیای مدرن آشتی داد و تلاش کرد تا سنت با دنیای روز منطبق شود.

خاطره ای از پروفسور لومر

وی می گوید: زمانی که «پروفسور لومر» ازسوی یونسکو به ایران آمد و از مسجد جامع اصفهان نیز بازدید کرد، من از ایشان پرسیدم که ما با وجود داشتن این بافت سنتی و ازطرفی نیز توسعۀ تکنولوژی و وضعیت روز، چه باید بکنیم؟ ایشان گفت هنر شما باید این باشد که میان بافت‌های سنتی و دنیای مدرن کنونی تعادل برقرار کنید و این دو موضوع را با هم آشتی دهید. سخن پروفسور لومر بر روی من تأثیر بسیاری گذاشت و تا مدتها به آن فکر می کردم.

دخالت در اثر، ابعادی دارد/ من نیز سنت گرا هستم

آقاجانی می افزاید: من حفاظت از سنت را قبول دارم، من هم سنت گرا هستم اما در دنیای امروز با وجود گسترش تکنولوژی و همچنین افزایش مشکلات و آسیب ها، باید میان سنت و دنیای روبه رشد و توسعۀ کنونی آشتی ایجاد کرد، منتهی این آشتی دادن، مقولۀ بسیار مهمی است.

جان پناه باید به گونه ای باشد که در هر زمان قابل برداشتن باشد

استاد مدعو دانشگاه هنر اصفهان تصریح می کند: درست است که نرده گذاری یا هر نوع جان پناه دیگری ممکن است سیمای پل را تا حدی تغییر دهد و به هرصورت نوعی دخالت در اثر نیز محسوب می شود اما موضوعِ جان مردم نیز مطرح است؛ این دخالت باید ابعادی داشته باشد، با دقت صورت بگیرد و یکسری فاکتورها و زیرمجموعه هایی دارد که باید رعایت شود ازجمله اینکه باید براحتی قابل برداشتن باشد یعنی هر زمان که بخواهند بتوانند آن را بردارند.

دیدگاه «حسین پورنادری» عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان را دربارۀ ایجاد جان‌پناه در سی و سه پل جویا شدیم.

وی می گوید: موضوع ایجاد جان‌پناه در پل های تاریخی اصفهان ازجمله سی و سه پل مدتهاست که مطرح شده است، اما باید توجه کرد که مکان هایی مانند سی و سه پل در قدیم نیز فعال بوده اند. بحث ایجاد جان‌پناه در این پل‌ها به این معناست که پل، متفاوت با حالت اولیه اش باشد. من نمی دانم از این جان‌پناه چه کاری ساخته است! آیا اینقدر ارزش دارد که معماری پل را تحت تأثیر قرار دهد! تمام گردشگران به‌دلیل همین شکل و شمایل پل های تاریخی اصفهان و بخصوص سی و سه پل و پل خواجو است که از آن ها بازدید می کنند و این نشان دهندۀ معنی این پل‌ها درطول ۴۰۰ سال است.

استفاده از چوب غلط است/شیشه به دلیل انعکاس نور، مناسب نیست

حسین پورنادری ادامه می دهد: اگر برای ایجاد جان‌پناه از شیشه استفاده شود هزاران مشکل ایجاد می شود و انعکاس نور بخصوص در شرق و غرب، حتی برای افرادی که روی پل نیستند بسیار آزاردهنده خواهدبود؛ از طرفی اگر از چوب استفاده کنیم انعکاس نوری وجود ندارد اما پل را از تناسب خارج می کند و اصولاً چوب عین معماری پل است و استفاده از آن غلط است.

کودکان باید مدیریت شوند/ از راهکارهای هشداردهنده استفاده شود

استادیار دانشگاه هنر اصفهان تصریح می کند: اگر دربارۀ این موضوع بیندیشیم که چه کاری انجام دهیم تا عابران به پایین پل سقوط نکنند، باید گفت که عابر از روی عمد و نه از روی سهو به پایین سقوط می کند، یعنی همه به این موضوع آگاهی دارند که در لبۀ پل پرتگاه وجود دارد. اگر این موضوع را اینگونه درنظر بگیریم که ممکن است فردی شخص دیگری را به پایین هُل دهد دراین صورت باز هم باید بگوییم این اتفاقات در همه جای دنیا وجود دارد. مگر اینکه بگوییم ممکن است افراد نابینا به پایین سقوط کنند. اما درباره کودکان باید این مسئله را مطرح کرد که آیا در جامعۀ دیروز تنها بزرگسال‌ها روی پل می آمدند! باید این نکته را مطرح کرد که آیا کودکان می خواهند در آنجا بدوند!؟ خوب در این صورت بیشتر از میدان دراختیار آنها قرار می دهیم. کودکان باید مدیریت بشوند. ما تنها می توانیم هشدار بدهیم، مثلاً از کابل های رنگی به عنوان هشدار که حالت نصب نداشته باشد و موقتی باشند استفاده کنیم همین؛ هرچندکه حتی کابل هم به نظر من درست نیست و ما داریم دل خودمان را خوش می کنیم. مردم باید آگاهی پیدا کنند، باید به آنها به نحوی هشدار دهیم مثلاً تابلویی بزنیم که مراقب کودکان باشید؛ خیلی نقاط این کار را می کنیم، مگر از بچه ها مراقبت نمی کنیم که وسط خیابان نروند، خوب چه فرقی می کند! بنابراین همان راهکارهای هشداردهنده را می توانیم در پل‌ها کار کنیم.

ایجاد جان‌پناه‌ در جان‌پناه های پل!/ کسانی که نگرانند کاسۀ داغ‌تر از آش شده اند

پورنادری تأکید می کند: یادمان باشد کل این دو غرفه که در شرق و غرب طبقۀ دوم سی و سه پل وجود دارد جان‌پناه است؛ ما یک هشدار می توانیم بدهیم اما نمی توانیم از چیزی یا کسی محافظت کنیم چون در این صورت باید تمام دهانه را بپوشانیم و در هر دهانه چیزی حدود یک متر و ۲۰ سانتی متر در معماری پل دخالت کنیم.

وی می افزاید: اگر بخواهیم جان‌پناه‌هایی در جان‌پناه های پل ایجاد کنیم، یا به این موضوع معتقدیم که معماری صفویه دارای ایراد است و ما می خواهیم این ایراد را برطرف کنیم که این یک ادعای مهملی است، و یا اینکه می خواهیم از سقوط های احتمالی به هر ترتیبی جلوگیری کنیم؛ هیچکدام از این دو موضوع عملی نمی شود. مردم باید بفهمند و می فهمند. آن کسانی هم که نگران هستند کاسۀ داغ‌تر از آش شده اند.

ایجاد جان‌پناه دخالت در معماری پل و اقدامی روبنایی است

عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان ادامه می دهد: هر نقطه تاریخی دنیا خطرات خودش را دارد و هرجایی ممکن است احتمال سقوط وجود داشته باشد اما در اثر دخالت نمی کنند. به نظر من این کار یک نوع دخالت در معماری اثر است و گویا به این معناست که معماران گذشته به این موضوع نیندیشیده اند! درحالیکه آنها تمام نقاطی که لازم بوده هشدار داده اند و متوجه این موضوع بوده اند کمااینکه سی و سه پل در هر دوسمت شرق و غرب جان‌پناه دارد. معماری این پل ها از ابتدا به همین صورت بوده است و تشخیص داده اند که به این شکل باشد. کل یک دهانه، خودش یک جان‌پناه است حالا ما بیاییم داخل این جان‌پناه‌ها جان‌پناهی دیگر بگذاریم!

این پل به همین صورت زیباست

حسین پورنادری ادامه می دهد: ایجاد جان‌پناه دوباره در این پل‌ها کارهای روبنایی است و بهتر بود سراغ کارهای اساسی می رفتند که شهرمان به آن ها احتیاج دارد. اگر برای سی و سه پل جان‌پناه تعبیه کنیم آن وقت پل شهرستان را چه باید بکنیم!؟ دهانۀ آن پل مگر چند سانتی متر است! پل مارنان را چه کنیم!؟ این یعنی مداخله کردن در کار معماران بزرگ؛ اگر ایجاد این جان‌پناه‌ها را در یکی از این پل ها انجام دهیم معلوم نیست چه تبعات و چه مشکلات دیگری خواهدداشت.

استادیار دانشگاه هنر اصفهان تصریح می کند: من شخصاً هیچ چیزی را برای اضافه کردن به این ‌پل‌ها نمی پسندم، نه چوب، نه شیشه، نه سنگ و نه حتی گلدان، هیچ چیزی را صلاح نمی دانم. این معماری نباید تحت تأثیر هیچ چیزی قرار بگیرد. این پلِ زیبا، به این صورت زیباست.

درباره موضوع ایجاد جان پناه در پل های تاریخی و ازجمله سی وسه پل، با «بهنام پدرام» مدیرگروه آموزشی مرمت و احیای بناها و بافت های تاریخی دانشکده حفاظت و مرمت دانشگاه هنر اصفهان نیز گفتگو کردیم.

ایجاد امنیت در پل های تاریخی به لحاظ موضوعیت، اقدام درستی است

بهنام پدرام ضمن تأکید بر اهمیت حفاظت از جان کودکان، می گوید: کودکان قدرت دفاع از خودشان را ندارند، قدرتِ گرفتن حق و حقوقشان را ندارند و بر این اساس هرکاری بتوانیم برای امنیت فرزندان در همه کرۀ خاکی انجام دهیم اقدام شایسته ای است.

وی ادامه می دهد: ایجاد امنیت در پل های تاریخی و ازجمله سی و سه پل به لحاظ موضوعیت، اقدامی انسانی و کاملاً درست است و اگرچه یک دخل و تصرف در پل محسوب می شود اما دخل و تصرفی کاملاً انسانی است، دخل و تصرفی است که می توان آن را با جان و دل پذیرفت؛ ضمن اینکه اگر این دخل و تصرف با طراحی درستی همراه باشد، امکان برگشت آن نیز وجود دارد و اگر با فرم درستی به لحاظ معماری طراحی شود در منظر اثر نیز تأثیر منفی نخواهد داشت. ‌

امنیت جانی برای کودکان لازم است/ باید از نظرات کارشناسان بهره برد

عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان ضمن تصریح اینکه تکنیک اجرای حفاظ در یکی از دهانه های سی و سه پل به ساده ترین و ارزان ترین راه ممکن پیشنهاد شده است و می توان در یکی از دهانه ها روش دیگر را ارائه نمود تا با هم قابل ارزیابی باشند، می گوید: این قسمت از قضیه درست نیست و یک اشکال است که طرح اجرا بشود و بعد مورد نظرخواهی و مشورت قرار بگیرد و همه را در مقابل یک کار انجام شده قرار دهند، هرچند که علت اجراشدن روی تنها یکی از دهانه های پل نیز این است که افراد ببینند و نظرات و بازخوردها گرفته شود، اما اگر این مسئله ازلحاظ طرح مورد اقبال قرار نگیرد می توان از نظرات و طرح های دیگری بهره برد؛ اما از لحاظ موضوعیت، ایجاد حفاظ بر روی سی و سه پل اقدام کاملاً صحیحی است چراکه ایجاد امنیت جانی برای کودکان لازم است.

ایجاد حفاظ در سی و سه پل، دخالت معقول در اثر است

بهنام پدرام که دانش آموخته دکتری مرمت بنا و احیاء بافت های تاریخی از آکادمی معماری مسکو است، به موضوع دخالت در بنای تاریخی اشاره کرده و می افزاید: این دخالتی که قرار هست در سی و سه پل صورت بگیرد دخالت خیلی بزرگی نیست، دخالت معقولی است اما درصورتیکه روی آن اقدام کارشناسی صورت بگیرد و طرح ها و جزئیات آن ها دیده شود و نظرخواهی انجام گیرد، نه اینکه حتماً کار به یک پیمانکار خاص داده شود و آن پیمانکار حتماً کار را انجام دهد که در این صورت طبیعتاً کار خوبی نخواهدشد، باید نظرات کارشناسان مختلف گرفته شود. ‌

موضوعیت ایجاد حفاظ، درست است اما اجرای آن نیز اهمیت دارد

استادیار دانشگاه هنر اصفهان تأکید می کند: شاید تا پیش از این هیچوقت پیش بینی نمی کردند که در یک سرزمین، میلیون ها کودک بخواهند از روی این پل‌ها تردد کنند، الان مسئلۀ جان کودکان مطرح است و به نظر من موضوعیت این اقدام، معقول و درست است اما اجرای آن نیز اهمیت دارد. این اقدام نباید به گونه ای باشد که منظر اثر را سخت مخدوش کند و نباید به گونه ای باشد که ما برای کارگذاشتن این حفاظها بخواهیم به بدنۀ بنا صدمه بزنیم بلکه باید کاملاً فنی اجرا شود.

نباید جلوی طرح هایی را گرفت که سبب حفظ امنیت کودکان می شود

پدرام ادامه می دهد: ما قرار است این بنا را به نسل آینده انتقال دهیم و آن نسل آینده، همین کودکانی هستند که خطر افتادن از روی این پل برای آنها وجود دارد. امنیت کودکان خیلی مهم است و نباید جلوی طرح هایی را گرفت که سبب حفظ امنیت آنها می شود. من خیلی خوشحال هستم که این موضوع در دستور کار قرار گرفته است چراکه محافظت از جان کودکان موضوع بسیار مهمی است و باید امنیت آنها تأمین شود و درواقع وظیفۀ مسئولین است که این امنیت را تأمین کنند هرچند که در این خصوص خیلی کارهای دیگر نیز در باید انجام می‌دادند و نکردند. بچه های سرزمین ما در معرض خطرات بسیاری هستند و هر خطری که برطرف شود باید واقعاً باعث خوشحالی است.

در پایان یک جمله کافی است:
امید است هر نوع اقدامی با بهره گیری از نظرات کارشناسان و اهالی فن و اجماع آراء صورت بگیرد و ضرورت های اجتماعی درکنار ضرورت های حفاظت و مرمت به نتیجه ای قابل تقدیر منتهی شود، نتیجه ای که از بایدها و نبایدها حاصل می شود.