رد تاریخ در خیابان عباس‌آباد
عباس‌آباد، از خیابان‌های تاریخی اصفهان است. محله‌ای پیشتر بسیار خوش آب‌وهوا و مصفا که امروزه هم با درختان چنار 90 ساله منحصربه‌فرد است، جایی که در دهه‌های اخیر بیشتر محل اقامت رجال و بزرگان شهر و ثروتمندان بوده و در آن می‌توان گوشه‌هایی از تاریخ دوره‌های مختلف را جستجو کرد.
شیما خزدوز/اصفهان امروز: محله عباس‌آباد از محله‌های بسیار قدیمی اصفهان و یادگاری از دوره صفویه است. شاه‌عباس زمانی که پایتخت را به اصفهان منتقل کرد، عده‌ای از اهالی تبریز را به اصفهان و این محله کوچاند. محله‌ای که در آن زمان به محله تبریزی‌ها شهرت داشته و ساکنان تبریزی‌اش ازآن‌جهت که شاه، بهترین محله اصفهان را به آنان داده، نام عباس‌آباد را برای آن برگزیدند.
جلال‌الدین همایی، ساخت این محله را مربوط به سال 988 تا 989 خورشیدی / 1019 تا 1020 هجری قمری/ (408 سال پیش) می‌داند. ابتدای عباس‌آباد به سمت چهارباغ عباسی و انتهای آن به پل مارنان می‌رسد. محله‌های اردیبهشت، آذر، صائب، لنبان، شیخ بهایی، شاپور و شمس‌آبادی از محله‌های همجوار با عباس‌آباد است.
در دهه‌های اخیر بارزترین شاخصه این خیابان درختان چنار کهنسال آن بوده که سایبان سبز این خیابان قدیمی شده است. عباس‌آباد در دوره‌های مختلف تاریخی، محل سکونت، متمولان و صاحب‌منصبان شهر بوده است و گرچه این خیابان تا به امروز تغییرات فراوانی داشته و حتی دیگر اثری از بناهای تاریخی آن نیست اما هنوز با درختان تنومند و چند صدساله‌اش از زیباترین خیابان‌های شهری ایران شناخته می‌شود.
ژان شاردن فرانسوی که نیم‌قرن پس از تأسیس این محله در اصفهان به سر می‌برد، در توصیف این محله می‌گوید: «محله عباس‌آباد از دروازه سلطنتی (دروازه دولت) شروع می‌شود. این محله را محله تبریزی‌ها می‌گویند که یکی از بزرگترین محله‌های خارج شهر هم است. بیش از 2هزار باب خانه و اماکن عمومی که عبارت‌اند از 12 مسجد، 19 حمام، 24 کاروانسرا و پنج مدرسه در این محله وجود دارد. عباس‌آباد از پل الله‌وردیخان شروع و تا پل مارنان که بیش از نیم فرسخ است ادامه می‌یابد. عباس‌آباد با عمارت‌های مجلل و باشکوه از زیباترین نواحی شهر اصفهان است و کوچه‌های آن برخلاف سایر کوچه‌های شهر، مستقیم و راست و در بیشتر آنها جوی آب روان است. در آن دو ردیف درخت یکی کنار نهر و دیگری نزدیک دیوارها قرار دارد.»
شاردن بزرگترین عمارت عباس‌آباد را کاخ محمدطاهر منجم‌باشی که از منجمان یگانه شاه بوده، عنوان می‌کند و بعدازآن از کاخ ساروتقی که وزیر اعظم شاه‌عباس بوده و در کنار آن حمام و بازار محله که با همین نام بناشده، نام می‌برد.
«نهر شاهی (مادی نیاصرم) از کوچه میانی در کنار این کاخ عبور می‌کند. مسجد ملک‌بیک تبریزی، قصر محمدمؤمن باغبان‌باشی که رئیس باغبانان و محافظان باغ‌های شاهی بوده، قصر نجیب‌زاده قسطنطنیه و حمام و بازار کنار آن، قصر زرگرباشی، خانه میرقاسم‌بیک کلانتر، عمارتی که به خانه پسر عزیزالله(تاجر جواهر در هندوستان) معروف است، کاخ اشراف کور و قصر ملک‌التجار از دیگر عمارت‌های اشرافی محله عباس‌آباد است که شاردن به آنها اشاره می‌کند.»
مرتضی ذوق از ساکنان قدیمی این محله درباره سرگذشت این خیابان در دهه 30 و 40 می‌گوید: «محله عباس‌آباد در بیشتر دوره‌های تاریخی، محل سکونت یا رفت‌وآمد رجال و نیز متمولان اصفهان بوده است.»
«هراتی که از تاجران بنام اصفهان بود، دهه 30 در این محله سکونت داشت. همسر هراتی، دختر همایون میرزا و نوه ظل‌السلطان-پسر ارشد ناصرالدین‌شاه- بود و در آن دوره اشرف پهلوی به خانه آنان رفت‌وآمد می‌کرد.»
رضاشاه، زمانی که از سلطنت عزل شد، شبی در یکی از خانه‌های این محله (منزل کازرونی) اقامت کرد و بعد راهی جنوب شد و ازآنجا به جزیره موریس فرستاده شد.
خاندان کازرونی، محتشمی، مرندی و صدر و همچنین حاج‌محمد کسایی و عبدالعلی فیض هم از ساکنان خیابان عباس‌آباد بودند. کازرونی‌ها از اواخر دوره قاجار، مسجد و درمانگاهی را در این خیابان برپا کردند.
دهه 30 و 40 انجمن ایران و آمریکا در این خیابان، فعالیت می‌کرد و آمریکایی‌ها در این انجمن، زبان انگلیسی را به مردم آموزش می‌دادند و بیشتر شب‌های تابستان در مکان این انجمن، کنسرت برگزار می‌شد. استاد کسایی، پرویز یاحقی، جلیل شهناز و... در این سالن برنامه اجرا می‌کردند.
ذوق ادامه می‌دهد: «محله عباس‌آباد، در قدیم محله‌ای بود که ارمنیان و مسیحیان و انگلیسی‌ها در آن حضور داشتند و از این جهت به لحاظ فرهنگی با اصفهان سنتی کاملاً متفاوت بود و رگه‌های تجدد را می‌شد در جای‌جای آن دید. بیمارستان مسیحی (عیسی بن مریم(ع) فعلی) و کلیسای لوقا هم در این خیابان قرار داشت.»
«راهبه‌هایی در بیمارستان عیسی بن مریم(ع) فعال بودند و این بیمارستان در درمان بسیاری از بیماری‌ها در این منطقه سرآمد بود. شیوه‌های درمانی راهبه‌ها و پزشکان انگلیسی تا حدودی ویژه خودشان بود و کم‌وبیش به‌صورت رایگان بیماران را درمان می‌کردند.»
خیابان عباس‌آباد هنوز هم یکی از متفاوت‌ترین خیابان‌های اصفهان است.