مروری بر حیات چهل‌ساله گالری‌های اصفهان

الهام باطنی | اصفهان امروز - نخستین گالری اصفهان در سال 56 تأسیس شد و از آن زمان تاکنون، گالری‌های زیادی در اصفهان تأسیس و بسیاری پس از مدتی، تعطیل شدند.

نقاشان معاصر اصفهان تلاشی را آغاز کرده‌اند تا با هم‌افزایی دانسته‌ها و خاطرات خود به نوعی تاریخ گالری‌داری در اصفهان را تدوین کنند. در این آغاز راه، مرور جستارها و داده‌های به اشتراک گذاشته شده در جامعه نقاشان اصفهان خود جالب توجه است.

کوشش در راه تأسیس نگارخانه در ایران، از سال‌های 1325 و 1326 به همت سه تن از نقاشان بنام یعنی حسین کاظمی، امیرهوشنگ آجودانی و محمود جوادپور در تهران آغاز شد و تالار آپادانا در کاشانه هنرهای زیبا حاصل این کوشش است.

نخستین بنیانگذاران این نگارخانه منصور قندریز، مرتضی ممیز، سیروس مالک، صادق تبریزی، فرامرز پیلآرام، مسعود عربشاهی، محمدرضا جودت، قباد شیوا، فرشید مثقالی، روئین پاکباز، هادی هزاوهای و محمد محلاتی بودند.

نخستین نمایشگاهی که از آثار این هنرمندان در محل نگارخانه برگزار شد، مورد استقبال زیادمخاطبان قرار گرفت و نگارخانه آپادانا در مدت فعالیتش، نقشی مؤثر در پیشبرد جنبش نوگرایی و آشنا کردن مردم با آثار نو ایفا کرد.

این، روند آغاز به کار نخستین گالری ایرانی بود. حال، برای هنرمندان اصفهانی سؤال این است که نخستین گالری اصفهان، در چه تاریخی و به همت چه کسانی تأسیس شد و گالری‌های اصفهان، چه تأثیری در روند هنری اصفهان ایفا کرده‌اند.

نوشین نفیسی، نقاش قدیمی اصفهانی، این سؤال را چنین پاسخ می‌دهد: «بین سال‌های 70 تا حدود سال‌های 83، گالری‌های فعال اصفهان به این قرار بودند، گالری کلاسیک به مدیریت مرتضی بخردی، گالری نوین به مدیریت حمیدرضا صالحی، گالری نگاه به مدیریت اکبر میخک که در خیابان آمادگاه بود و گالری شاجانیان که در خیابان خواجه پطرس فعالیت می‌کرد. در گالری هشت‌بهشت سلیمان ساسون، نمایشگاه آثار هنرمندان دیگری ندیدم و به نظرم این گالری، بیشتر دفتر کار و محل ارائه و فروش آثار آقای ساسون بود. در گالری شاجانیان، بیشتر آثار آبرنگ و سنتی به نمایش گذاشته می‌شد و سه گالری دیگر، شامل نوین، نگاه و کلاسیک، فعال و در مقاطعی جریانساز بودند.»

به گفته او، گالری نوین بیشتر رویکرد ارائه و حمایت از آثار مدرن داشت و در طول فعالیت به نسبت کوتاهش، نقش پررنگ و فعالی در معرفی هنر مدرن و هنرمندان مدرنیست ایفا کرد و نفیسی هم در سال 73، یک نمایش آثار انفرادی در آن داشت.

در این میان، گالری کلاسیک هم بیشتر به ارائه آثار متنوع از سنتی گرفته تا مدرن و حتی گاه به هنرهای جدید اختصاص داشت. نفیسی می‌گوید: «آنچه در فعالیت گالری کلاسیک برجسته بود، این بود که بخردی، مدیر گالری سعی می‌کرد برای برگزاری هر نمایشگاه، خوب، حرفه‌ای و باکیفیت عمل کند. او، توانسته بود همکاری هنرمندان رشته‌های مختلف هنری را در روزهای افتتاحیه فراهم کند و جدا از جهت‌گیری‌های جزمی، مکانی برای تعامل رشته‌های هنری مختلف به وجود آورد.»

نفیسی از صبح‌های جمعه افتتاحیه‌های این گالری هم یاد می‌کند، روزهای خاطره‌انگیزی برای بحث و دیدار با هنرمندان فعال شهر. او در این گالری هم، دو نمایشگاه انفرادی و نمایشگاهی از آثار هنرجویانش داشته است.

به گفته نفیسی، گالری نگاه هم در دوره فعالیتش سعی می‌کرد هنر جاری و معاصر اصفهان و جهان را دنبال کند و به همین دلیل، جلسات گفتگو و نمایش فیلم برای معرفی آثار هنر معاصر برگزار می‌کرد.

ندا هویدا، دیگر هنرمند نقاش، هم به این موضوع اشاره می‌کند که در دهه 70، بیشترین فعالیت را گالری کلاسیک با مدیریت مرتضی بخردی و گالری نگاه با مدیریت اکبر میخک در خیابان آمادگاه داشته‌اند. او می‌گوید: «من هم در سال ۷۷، در گالری نگاه نمایش آثاری داشتم. گالری سلیمان ساسون هم براساس آنچه شنیدم، از نخستین گالری‌های اصفهان بود، حدود سال 68 به آن گاهی سر می‌زدم، ولی به‌جز آثار خود آقای ساسون، آثار دیگری در آن ندیدم.»

به گفته مهدی وفامهر، دیگر هنرمند اصفهانی هم، سلیمان ساسون، نخستین گالری اصفهان، گالری هشت‌بهشت را در خیابان استانداری و در سال ۵۶ تأسیس کرد و نمایش آثار هنرمندان مختلف در آن برگزار شد، اما پس از سال 57، فعالیت این گالری، کمتر از قبل شد.

عباس میرزایی، هنرمند دیگر به نمایش آثار نقاشی‌ آلن بایاش در گالری کلاسیک و در سال 75 اشاره می‌کند و جواد طاهری به گالری خانه ایران در خیابان فیض اشاره می‌کند که به گفته او، از معدود محل‌هایی بود که در اواسط دهه ۶۰ با شرایط مناسب، نمایش آثار هنری در رشته‌هایی چون نقاشی برگزار می‌کرد و یکی از نخستین فعالیت‌هایش هم نمایش آثار پری حکیم بود.

به گفته مجید عقیلی هنرمند گرافیست هم، خانه ایران به‌عنوان یک مرکز فرهنگی هنری، نخستین گالری اصفهان بود که به امر آموزش هم می‌پرداخت. او می‌گوید: «این مرکز با تدوین یک اساسنامه، به همت سیدرضا، سیدعباس، سیدمحمدحسن و سید مجید عقیلی در سال ۱۳۶۷ تأسیس شد و نخستین فعالیتش در این حوزه نمایش آثار مصطفی عمرانی، عباس و رضا عقیلی و رضا شادزی بود.»

پس‌ازآن، نمایش‌های انفرادی آثار کسانی چون رضا شادزی، پری حکیم، رضا دوست، داود زندیان و مصطفی عمرانی، نمایش آثار عکس جهانگیر چراغی و نمایش آثار کاریکاتور بهمن عبدی، نقاشی‌خط اسد کیانی، خوشنویسی محمد حیدری، نقاشی مسعود صادقیان و نمایش آثار مشترک ماندانا کیارسی و مژگان رئیسی در این گالری برگزار شد، همچنین این گالری نمایش آثار آبرنگ رسول نصر اصفهانی، نقاش مقیم آمریکا، نمایش آثار نقاشی و مجسمه احمد مروج، نمایش آثار خوشنویسی دو استاد این حوزه فضایلی و معینالکتاب، نمایش آثار محمد فرزانه و نمایش آثار خوشنویسی صغری حسینی را در کارنامه خود دارد.

به گفته عقیلی، پس از خانه ایران، آتلیه شخصی مصطفی عمرانی در انتهای خیابان فیض روبروی تکیه شهدا، گاه به‌عنوان گالری استفاده می‌شد که در آن، به‌جز آثار مصطفی عمرانی، نمایشگاه‌های جمعی آثار کسانی چون علی محبوبی صوفیانی، داود زندیان، ناصر سهرابی، رضا دوست و مجید عقیلی، نقاش مقیم پاریس برپا شد.

در انتها باید گفت که گالری‌های اصفهان، شاید در این سال‌ها، پررنگ‌تر از دهه‌های پیشین فعالیت می‌کنند. متن، اکنون، گمان، سایان، خانه صفوی، خانه نقش، کوثر،موزه هنرهای معاصر، فرشچیان و کتابخانه مرکزی، گالری‌های فعلی اصفهان هستند. گالری‌هایی که براساس تجربه‌های پیشین، بیشتر، پس از چند سال، ازنظر اقتصادی به نتیجه نمی‌رسند و بی‌خبر تعطیل می‌شوند.