گالری‌های اصفهان، زاییده نیاز هنرمندان، نه مردم

حسین تحویلیان (مدیر پژوهش نقاشی اصفهان ) اصفهان امروز : ازنظر تاریخچه‌، نخستین گالری اصفهان، گالری هشت‌بهشت سلیمان ساسون بود که در سال 56 تأسیس شد و جنس فعالیت آن، با معنایی که ما از گالری می‌دانیم، متفاوت بود. در آن زمان، اداره اصناف، مجوز گالری‌ها را می‌داد، نه اداره فرهنگ و هنر، درنتیجه گالری‌ها، محل کار حساب می‌شدند و این گالری هم بیشتر محل کار و فروش آثار آقای ساسون بود.

بعدها گالری «خانه ایران» در اصفهان تأسیس شد که ویژگی مهم آن، اساسنامه گالری بود که برایش نوشته شده بود و فضایی برای نمایش آثار هنرمندان در آن ایجاد شد. این گالری بعد از برگزاری چند نمایش آثار نقاشی، به فروشگاه صنایع‌دستی تبدیل شد و ماهیت گالری خود را از دست داد. سومین گالری اصفهان، گالری کلاسیک به مدیریت مرتضی بخردی بود. بخردی، هنرمند، معمار و نقاش، بعد از سفر ژاپن خود، تصمیم به ایجاد یک گالری در اصفهان گرفت. پس‌ازآن هم، گالری نگاه با مدیریت اکبر میخک و گالری نوین با مدیریت حمیدرضا صالحی تأسیس شد که هر دو، نقاش بودند. فضای هنر مدرن با فعالیت این گالری‌ها در اصفهان شکل گرفت تا اینکه موزه هنرهای معاصر هم به‌عنوان یک گالری دولتی آغاز به کار کرد و بعدازآن هم، گالری کوثر، گالری آپادانا، گالری متن، گالری سایان و دیگر گالری‌ها ایجاد شدند که بیشتر به هنر معاصر می‌پردازند.

مسئله اینجا است که اصفهان، همیشه بازار صنایع‌دستی فعالی برای خریدوفروش آثار هنری این عرصه داشته که در آن، اصفهانی‌ها تولیدکننده و اهالی شهرها و کشورهای دیگر، مشتری بودند. وجود این بازار که مربوط به جامعه سنتی است، باعث ایجاد مقاومت در برابر تأسیس گالری در اصفهان می‌شد، چراکه اهالی این بازار، نگران محدود شدن بازار خود بودند. از طرف دیگر، در گذشته، انجمن‌هایی مثل انجمن ایران و انگلستان، انجمن ایران و شوروی و انجمن ایران و امریکا، وظیفه گالری را ایفا می‌کردند و بعدازآن هم، گالری‌های ایران به ارائه هنر نوین اختصاص یافتند، اما جامعه اصفهان، در برابر هنر نو مقاومت می‌کرد.

نکته دیگر این است که ضرورت وجود گالری‌ها، نه از طرف اکثریت مردم جامعه و اهل بازار، بلکه از طرف هنرمندها احساس می‌شد که بخش کوچکی از جامعه بودند و درنتیجه، مدیر بسیاری از گالری‌های اصفهان، هنرمندان این شهر هستند.

در گذشته، هنرمندان، اثر هنری خود را در مغازه خود تولید می‌کردند و می‌فروختند که بسیاری از نگارگرهای اصفهان، چنین بوده‌اند و هنوز هم به همین شیوه فعالیت می‌کنند. در این شیوه، برخورد منافع اتفاق نمی‌افتد، ولی در گالری‌های امروزی که مدیریت بیشتر آنها در اختیار هنرمندان است، برخورد منافع رخ می‌دهد، چراکه هنرمند مدیر گالری، بین عرضه آثار خودش و عرضه آثار دیگر هنرمندان دچار تناقض می‌شود، ضمن اینکه از طرف نهادهای دولتی هم فشارهایی درباره نوع ارائه و جنس آثار بر او وجود دارد و بازار اقتصاد هنر هم در اصفهان شکل نگرفته است. مجموع این شرایط، باعث می‌شود گالریدارها بیشتر دلخور و دل‌مرده از صحنه خارج و بعد از مدتی، گالری‌ها تعطیل شوند. گالری آپادانا، آخرین نمونه از گالری‌هایی است که پس از فعالیت زیاد در اصفهان، تعطیل شد.

این یادداشت، شفاهی است