باخت غیرفوتبالی

یک جامعه شناس به «شهروند» می‌گوید فضای مجازی ابزاری برای عرض اندام ایرانی‌ها شده است

از چند‌ سال قبل و با همه‌گیرشدن فضای مجازی در ایران، شاهد به وجود آمدن یک پدیده شوم پیرامون ورزش ایران بودیم. صفحه «فهرست واکنش‌های اینترنتی ایرانیان» در ویکی‌پدیا حاصل اقدامات عجیب چند‌ سال اخیر کاربران مجازی است که بخش اعظمی از آن را اتفاقات ورزشی تشکیل می‌دهد. بعد از قرعه‌کشی جام‌جهانی ٢٠١٨ حمله به صفحات شخصی برخی چهره‌های مطرح فوتبال جهان آن‌قدر شدت گرفت که ستاره برزیلی مجبور به واکنش شد و از ایرانی‌ها خواست که به کارشان ادامه ندهند!
آغاز ماجرا با لیونل مسی
نخستین خاطره از حمله‌های مجازی به ‌سال ٢٠١٣ و بعد از قرعه‌کشی جام‌جهانی ٢٠١٤ برمی‌گردد. کاربران ایرانی بعد از این‌که متوجه شدند تیم‌ملی کشورشان باید در جام‌جهانی با آرژانتین بازی کند، به صفحه شخصی لیونل مسی حمله کردند و با نوشتن جملات توهین و تهدیدآمیز ستاره یک‌دهه اخیر فوتبال جهان را شوکه کردند. کار به جایی رسید که جمشید مشایخی و چند چهره مشهور دیگر در ایران برای دلجویی از لیونل مسی پاپیش گذاشتند اما چه فایده که این اتفاق حتی بعد از دیدار ایران و آرژانتین و گل دقیقه آخری مسی به ایران بار دیگر تکرار شد.
توهین به داوران جنجالی
٢ داور خارجی هم خاطرات بدی از ایرانی‌ها در ذهن خود دارند. میلوراد مازیج، داور صربستانی دیدار ایران و آرژانتین به ‌خاطر نگرفتن خطای پنالتی روی اشکان دژاگه شاهد حمله کاربران ایرانی به صفحه شخصی خودش بود که اکثر آنها کاملا محتوای توهین‌آمیز داشت. چند ماه بعد در جریان حذف ایران از جام‌ملت‌های آسیا، بنجامین ویلیامز هم درامان نماند. داور استرالیایی به خاطر اخراج مهرداد پولادی با حمله عجیب کاربران ایرانی مواجه شد.
ورود کاربران ایرانی به دعوای خارجی‌ها!
یکی از عجیب‌ترین اتفاقاتی که درسابقه حملات مجازی ایرانی‌ها می‌توان به آن اشاره کرد، واکنش‌ها به دیمیتری پایت، ‌هافبک تیم‌ملی فرانسه بعد از فینال یورو ٢٠١٦ بود. این بازیکن که باعث مصدومیت رونالدو شد، توهین‌های زیادی را به زبان فارسی و انگلیسی بعد از این بازی در صفحه شخصی خود مشاهده کرد. این موضوع نشان می‌دهد که کاربران ایرانی حتی به دعوای خارجی‌ها هم ورود می‌کنند.
نمونه‌های غیرفوتبالی
خارج از فوتبال هم نمونه‌هایی برای عرضه در زمینه حمله مجازی سراغ داریم. شاید مهمترین اتفاق در این زمینه به بعد از حذف بهداد سلیمی از المپیک ٢٠١٦ مربوط می‌شود؛ جایی که کاربران ایرانی به صفحه فدراسیون جهانی حمله کرده و حتی سایت فدراسیون جهانی را برای دقایقی هک کردند! توهین به ستاره‌های مشهور والیبال جهان نظیر ایوان زایتسف و بارتوش کورک از ایتالیا و لهستان هم تجربیاتی از حضور عجیب کاربران ایرانی در صفحه شخصی خود بعد از برتری مقابل ایران دارند.
قصه ماریا
پس از این‌که اعلام شد ماریا کوماندنایا، مجری مشهور روسی به همراه گری لینه‌کر اجرای مراسم قرعه‌کشی جام‌جهانی ٢٠١٨ را برعهده دارند، نخستین نکته‌ای که به ذهن کاربران ایرانی رسید، نوع پوشش این مجری زن در جریان مراسم قرعه‌کشی بود. کوماندنایا چند روزی درگیر کامنت‌های عجیب و البته درخواست‌های مکرر ایرانی‌ها بود که از او می‌خواستند پوششی مناسب با سلیقه ایرانی‌ها را انتخاب کند تا آنها در مشاهده مراسم قرعه‌کشی دچار مشکل نشوند! درنهایت هم این اتفاق افتاد و مراسم به‌طور زنده از صداوسیما پخش شد تا ماریا فشاری که طی چند روز تحمل کرده بود را با یک توییت پاسخ بدهد: «ایرانی‌ها خوشحال هستید؟» مجری روس با این توییت کنایه‌آمیز پاسخ کامنت‌هایی که در صفحه شخصی‌اش درج شده بود را داد.
واکنش کافو به حمله ایرانی‌ها
شاید این از شانس بد کافو، کاپیتان سابق تیم‌ملی برزیل بود که نام ایران را از گلدان سوم قرعه‌کشی جام‌جهانی بیرون آورد. وقتی این اسطوره برزیلی خطاب به حاضران لبخند می‌زد و نام ایران را نشان می‌داد، تصورش را نمی‌کرد دقایقی بعد در صفحه شخصی‌اش شاهد درج هزاران کامنت از سوی ایرانی‌ها باشد. کاربران ایرانی بدون توجه به این‌که کافو هیچ تعمدی در این ماجرا نداشته و با سلیقه خود نام ایران را از گلدان خارج نکرده، به خاطر همگروهی با تیم‌های قدرتمندی همچون پرتغال و اسپانیا به کاپیتان تیم‌ملی برزیل توهین کردند. کار به جایی رسید که کافو در واکنش به اتفاقاتی که در صفحه شخصی‌اش رخ داد، در کامنتی نوشت: «PLEASE STOP». درخواست توقف درج کامنت‌ها توسط کافو از ایرانی‌ها نشان از این داشت که او قطعا خاطره خوبی از بیرون آوردن نام ایران در قرعه‌کشی جام‌جهانی در ذهنش باقی نمانده است.
رونالدو و دردسرهایی شبیه مسی
کریستیانو رونالدو که قبل از این هم ایرانی‌های زیادی را به‌عنوان فالوور در صفحه خود داشت، حالا شاید با کامنت‌های عجیبی از سوی هواداران ایرانی خود روبه‌روست. ستاره پرتغالی در شرایطی قرار گرفته که ٤‌سال قبل لیونل مسی آن را تجربه می‌کرد. کاربران ایرانی به صفحه رونالدو هجوم بردند و با درج کامنت‌هایی عجیب او را تهدید کردند که اگر به ایران گل بزند، تبعاتی برایش خواهد داشت! این اتفاق با شدت کمتر برای همبازیان رونالدو در تیم‌ملی پرتغال هم رخ داده است. کار به جایی رسید که رناتو سانچز، مهاجم بایرن‌مونیخ مجبور شد که با تغییر در تنظیمات صفحه خود اجازه ثبت کامنت به کاربران ایرانی را ندهد.

فضای مجازی، ابزاری برای عرض‌اندام

محمدمهدی رحمتی جامعه‌شناس

هجوم کاربران ایرانی به صفحات شخصی ستاره‌های مشهور، معضلی است که هرچند وقت یک‌بار به مناسبت‌های مختلف خودش را نشان می‌دهد. این اتفاق کم‌وبیش در همه جای دنیا رخ می‌دهد اما در ایران به خاطر گستردگی زیاد، شکل حمله و هجوم به خود می‌گیرد. اگر نسبت جمعیتی که این کار را انجام می‌دهند را به کل افرادی که از ایران از فضای مجازی استفاده می‌کنند، بگیریم؛ متوجه می‌شویم که تعدادشان زیاد نیست. با این حال، تاثیری که این اتفاقات در جهت مخدوش‌شدن چهره فرهنگی و ملی به‌ویژه در عرصه می‌گذارد، بالاست. اگر بخواهیم بگوییم چرا این اتفاق رخ می‌دهد؛ در وهله اول باید به ساختار سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه اشاره کنیم. بسته‌بودن فضا در جامعه ما پیامدهایی همچون سرخوردگی و یأس اجتماعی را به وجود می‌آورد. این احساس سرخوردگی که در بین جوانان شکل می‌گیرد، مدفون نمی‌ماند و خودش را در چنین مسائلی نشان می‌دهد. در واقع این دسته افراد ناکامی‌های اجتماعی خود را در قالب فرافکنی بروز می‌دهند و برای عرض اندام با چنین رفتارهایی ابراز وجود می‌کنند. در قرعه‌کشی جام‌جهانی قبلی پوشش مجری برنامه مشکل داشت و این‌بار قرعه ایران سخت بود؛ همیشه یک بهانه هست تا عامل حمله به صفحات مجازی ستاره‌های مشهور باشد. نکته دیگر درباره علت بروز چنین رفتارهایی در فضای مجازی، چگونگی استفاده ایرانی‌ها از تکنولوژی است. می‌توانم چند مثال درباره رانندگی و کامپیوتر بزنم که تکنولوژی‌های جدید با واکنش‌های عجیب از سوی ایرانی‌ها همراه بوده است. این ابزارها دارای یک بخش مادی هستند که همان استفاده از آنهاست و بخش دیگر غیرمادی است که شامل هنجارها و ارزش‌ها می‌شود. ما در بحث استفاده از تکنولوژی‌های جدید دچار این پس‌افتادگی هستیم. در این میان نهادهای اجتماعی مثل خانواده، آموزش و پرورش و همین ورزش می‌توانند الگوسازی انجام دهند اما واقعا کدام‌یک از این نهاد الان به وظیفه خود عمل می‌کنند؟ برخلاف این نظریه که همواره گفته می‌شود، ما باید فرهنگ‌سازی کنیم؛ من معتقدم ما فرهنگ داریم و نیاز به فرهنگ‌سازی نیست. مشکل ما در حوزه الگوسازی فرهنگی است. باید نهادهای مربوطه برای حل این مشکل دست به کار شوند تا دیگر شاهد این نباشیم که حداقل در عرصه‌های بین‌المللی به چهره ایران خدشه وارد شود.

منبع : روزنامه شهروند