قدیمی‌ترین مسجد اصفهان مدفون در تپه جی

تپه راز آلود "جی اصفهان" هم‌چنان تاریخ رمزآلودی را در خود حبس کرده است، تاریخ و روایتی که اگر روزی کاوش در آن صورت گیرد حقایق تارخی و باستانی و معماری را هویدا می‌کند، مکانی که با کاوش بر آنو هم‌چنین احیای تپه اشرف قطب دیگری از گردشگری را باز می‌‌کند
به گزارش تسنیم ، مقابل تپه اشرف تپه‌ای قرار دارد که روزی این دو مکان به هم پیوسته بوده‌اند اما دست روزگار که نه بلکه دست شهرسازی و توسعه آن این 2 مکان تاریخی را از هم جدا کرد و هر کدام پاره‌ای در 2 طرف خیابان شدند.

پاره‌ای از آن به نام تپه اشرف نام دارد که روزگاری قلعه سارویه بوده و یکی از مکان‌های مهم علمی و حکومتی، مکانی مرکزی محسوب می‌شده و حال چیزی به جز تَلی از خاک از آن باقی نمانده، تلی که سال‌هاست در انتظار بودجه‌ برای احیا و زنده شدن دارد.

اما "تپه جی" مقابل این تپه مانند یک غریبه و یک ناخوانده به نظر می‌رسد، اگر چه هنوز نام اصفهان قدیم"جی" را با خود حفظ کرده و انصافا در این مورد امانت‌دار خوبی هم بوده است.

در کتاب بازار بزرگ اصفهان نوشته سیروس شفقی در مورد جی و اصفهان قدیم آمده "در سال 23 قمری اصفهان روستایی بیش نبوده و ساکنان یهودیان تشکیل می‌داده‌اند و به همین دلیل به یهودیه معروف بوده و مقارن با حمله‌ اعراب به اصفهان شهر قدیمی اصفهان را "جی" یا " گی" می‌گفتند که در 3 کیلومتری جنوب شرقی یهودیه یا اصفهان کنونی قرار داشته است.

اصفهان قدیم یا "جی" دو دوره‌ی ساسانیان، یکی از مراکز حکومتی و اداری- سیاسی معتبر کشور بود که بخش دیوانی آن را شارستان یا شهرستان می‌گفتند که هنوز هم اسم قدیمی خود را حفظ کرده است"

و حال همین " تپه جی" که اکنون همانند اشرف تلی از خاک بوده با این تفاوت که اشرف قابلیت کاوش و باستان‌شناسی را دارد اما " تپه جی" امکان کاوش و باستان‌شناسی بر روی آن وجود ندارد زیرا بر روی آن یک مدرسه احداث شده است!

قدیمی‌ترین مسجد اصفهان مدفون در تپه جی

تپه‌ای که به گفته کارشناسان تاریخ بزرگی در خود نهفته دارد، مسئول باستان شناسی میراث فرهنگی اصفهان در این مورد به تسنیم گفت: تپه جی مقابل تپه اشرف ، ورودی خیابان بازارچه قرار دارد که قدیمی‌ترین مسجد اصفهان مدفون در همین تپه است.

علمدار علیان افزود: در حال حاضر مدرسه روی آن قرار دارد، کاوش بر روی این تپه بسته مدیریتی دارد و در سطح کلان استان باید استانداری وارد موضوع شود تا توافقی بین آموزش و پرورش و میراث فرهنگی صورت بگیرد تا برای مدارس مکان پیش بینی شود و جای دیگر برای آن‌ها در نظر گرفت.

مسئول باستان شناسی میراث فرهنگی اصفهان گفت: باید مدارس روی سطح تپه آزاد شود تا پس از آن برنامه‌ها کاوش صورت بگیرد، ظاهر قضیه کارساده‌ای به نظر می‌آید ولی موضوع در نوع خودش کار سخت و پیچیده‌ای است که باید پیگیری شود.

وی بیان کرد: تپه اشرف به نوعی قدیمی‌تر از آن بوده اما قدیمی‌ترین مسجد اصفهان مدفون در تپه جی بوده و این تپه در قرن یک الی 2 هجری ساخته می‌شود و دارای ارزش تاریخی بالایی است.

علیان تصریح کرد: پیش از این در سال 1366 یک سری مطالعات باستان انجام شد اما پس از آن رها شد، در آن زمان مدرسه روی تپه نبوده و بعد تصرف شده است.

این در حالی است که این مسجد به ثبت ملی نیز رسیده و مسجد جامع جی مربوط به دوره سلجوقیان است و در اصفهان، پل شهرستان، تپه جی واقع شده و این اثر در تاریخ 23 شهریور 1382 با شمارهٔ ثبت 10062 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهاندر این باره گفت: این مسجد در زیر تپه موسوم به جی قرار دارد اما هم اکنون در این مکان یک دبیرستان دایر است و محلی پر رفت و آمد محسوب می‌شود.

فریدون الهیاری با بیان اینکه حفظ حرائم مهم‌ترین برنامه و اولویت میراث فرهنگی در دوره جدید بوده، تاکید کرد: پیش از این سخت‌گیری‌ها و ضوابط امروزی میراث برای حفظ حرائم رعایت نشده و در ارتباط با این تپه اقداماتی صورت گرفته که صحیح نبوده است.

وی بیان کرد: زیر تپه تاریخی جی می‌توان آثار تاریخی زیادی را به‌دست آورد و این تپه دارای ارزش تاریخی است.

مسجدی از صدر اسلام مدفون در تپه جی!

علیرضا جعفری زند باستان‌شناس و کارشناس میراث فرهنگی در این مورد به تسنیم می‌گوید: این تپه بخشی از تپه اشرف بوده که به دلیل توسعه خیابان مشتاق از هم جدا شده است، این تپه ارزش تاریخی زیادی دارد.

وی افزود: بر روی این تپه تاریخی یک مدرسه ساخته شده و پشت آن یک کتابخانه ساخته‌ شده، مدرسه تملک شخصی دارد و دورتادور آن از بین می‌رود ؛ مسجد تاریخی و بزرگ اصفهان مدفون زیر این تپه است.

این باستان شناس تصریح کرد: این مسجد به عنوان مسجد بزرگ جی نیز نام برده می‌شود که یک مناره داشته و در زمان احمد شاه تخریب می‌شود، تصاویر آن موجود مسجد موجود بوده اما به مرور زمان تخریب شده و تبدیل به یک تپه شده است.

جعفری زند بیان کرد: این تپه ارزش بسیاری دارد و حتی گفته شده آثار پیش از اسلام نیز در آن است، از آثار دوره هخامنشی در آن گزارش شده دوره ساسانی و عباسی نیز بوده اما متروک و مدفون شده است.

بنا به گفته استرابون جغرافیدان یونانی، اصفهان در دوره هخامنشیان از اقامتگاه ویژه شهریاران و از ولایات بزرگ بوده و در کتاب‌های تاریخی آمده بنای اصفهان را به طهمورث، سومین پادشاه از سلسله پیشدادیان نسبت داده‌اند. اصفهان در تاریخ قدیم با نامِ گی در پارس علیا معرفی گردیده و نیز از آن، تحتِ عنوانِ گابای یا تابای نیز نام برده شده‌است. این شهر محلِ تقاطعِ راههای عمده و اقامتگاهِ سلطنتی پادشاهانِ هخامنشی بوده است. شاید به همین دلیل است که جعفری زند در گفته‌هایش از آثاری به دوره هخامنشی در اینجا اشاره می‌کند.

تپه راز آلود "جی" هم‌چنان تاریخ رمزآلودی را در خود حبس کرده است، تاریخ و روایتی که اگر روزی کاوش در آن صورت گیرد حقایق تارخی و باستانی و معماری را هویدا می‌کند، مکانی که با کاوش آن و احیای تپه اشرف قطب دیگری از گردشگری را به اصفهان باز می‌کند.

تپه‌هایی که وجود اینکه تلی از خاک شده‌اند اما هنوز ارزش دارند و متاع آن هم‌چنان خریدار دارد به شرط اینکه روزگاری بودجه‌ای برای باستان‌شناسی و کاوش اختصاص یابد.