آداب و رسوم یلدای نوعروسان اصفهانی

"زمانی وقتی اسم شب یلدا می‌آمد سرما لرزه بر اندام آدمی می‌انداخت" مادر بزرگ می‌گوید. "یک هفته قبل از شب چله برف‌ها را پارو می‌کردیم تا راه را برای مهمان‌ها باز کنیم اما حالا بوی زمستان هم انگار قرار نیست در این شب آخر پاییز به مشاممان برسد زمانه برعکس شده است."

به گزارش ایسنا، مادر بزرگ با آن لبخند شیرین و موهای سپیدش خاطره‌هایش را زنده می‌کند و در آخر آه می‌کشد و گله مند می‌گوید "قدیم که مثل الان نبود همه جمع می‌شدند حافظ می‌خواندند و شب بخاطر سرما می موندند و صبح می‌رفتند." قدیم ترها طولانی‌ترین شب سال شیرین صبح می‌شد اما حالا..." نگاه می‌کند و با خودش می گوید "شاید ما دیگه پیر شدیم" دست بر زانو می‌گذارد و بلند می شود تا عکس آقاجان را دستمال بکشد و خاطرات را در قاب‌های عکس به نظاره بنشیند.

یلدا یکی از شب‌های مقدس ایرانیان باستان است جمله‌ای تکراری که بارها بارها تکرار شده است اما جالب است بدانید مراسم شب یلدا فقط در یک دورهمی ساده خلاصه نمی‌شود و در شهرهای کشور مراسم‌های عجیب و جالبی را برای تازه عروس‌ها و دامادها در این شب تدارک می‌بینند تا خانواده عروس و داماد در یک شب طولانی بیشتر با یک دیگر آشنا شوند. در این میان اصفهان نیز از دیگر شهرها نه تنها مثتثنی نیست.

تازه دامادها در اصفهان شب یلدا با هدیه یا خوانچه به خانه نو عروس شان می‌روند و خوانچه‌ها شامل آجیل شب یلدا (کشمش، گردو، بادام، قیسی، برگه زردآلو یا برگه گلابی، جوزقند و انجیر و خرما)، میوه شب یلدا (انار، هندوانه، سیب، گلابی انباری) و غذای شب چله (چنانچه مقدور باشد پلو ماهی و در غیر اینصورت یکی از غذاهای محلی: مانند کوفته، گندی، دلمه، چرب و شیرین یا غیره) به همراه هدایایی برای عروس است.

شاید رسم‌ها را اجداد ما به وجود آورده باشند اما قطعاً هیچ وقت نمی‌خواستند با چنین تجمل گرایی فراموش کنیم چراباید شب یلدا دور هم جمع شویم. چرا مادر شوهران اصفهانی امروزه مراسم شب یلدا را با چنین آب و تابی برگزار می کنند؟ به سراغ خودشان رفتیم و یک سؤال ساده پرسیدیم زمان خود شما شب چله ای عروس را چطور می‌آوردند؟

یلدای مادرشوهرها!

از خانم چهارباغی وقتی در گل فروشی یک گل آرایی مطلوب را سفارش می داد، این سوال را پرسیدم، خندید و گفت: زمانی که من عروسی کردم میوه شب چله را خانواده داماد با صندوق می‌آورد از هر نوع میوه‌ای یک صندوق بعد هم مدتی را با خانواده عروس گپ و گفت می‌کردند و بعد می‌رفتند صبح روز بعد نیز خانواده عروس میوه‌ها را در فامیل خود تقسیم می‌کرد.

او می‌گوید: در آن زمان همه چیز روی برنامه بود مثلاً اگر شب چله در ماه رمضان می‌افتاد پشمک و زولبیا را به عنوان شیرینی با خود به همراه می‌بردند اما حالا انگار یک اصل اساسی شده است که پشمک و زولبیا هم درون شب چله ای عروس باشد هیچ چیز روی اصول نیست میوه‌ها که اسراف می‌شود گرمی که آن روزها زیر کرسی‌ها بود کنار این شوفاژها پیدا نمی‌شود جوان‌ها را هم که از موبایل‌ها نمی‌توان خارج کرد.

خانم رصاف با شنیدن سؤال یاد گذشته‌های دور می افتد و از زمانی برایمان می‌گوید که لبو و زردک را در قدح‌های بزرگ طبخ می‌کردند و سرکه می‌زدند. "زمانی که من کودک بودم مرکبات کم بود و وقتی در شب یلدا جمع می‌شدیم آجیل و شیرینی و گز و سوهان برای پذیرایی فراهم می‌کردیم نمی‌خواهم اغراق کنم اما شب یلدا در پاره‌ای از زمان انگار کمرنگ شد مخصوصاً همین مراسم شب چله ای که برای عروسان است، دختر من 20 سال پیش عروسی کرد اما چنین مراسمی نداشت."

وقتی پرسیدم که آیا این مراسم‌ها خوب است؟ می گوید: چنین مراسمی در حد متعارف خیلی هم عالی است اما متاسفانه جامعه امروز ما دو قشر بیشتر ندارد و در حال حاضر پولدارها با تجملگرایی بیش از حد باعث نارحتی قشر ضعیف می‌شوند همین ده سال پیش هم باز بهتر بود فقط آجیل و میوه برای خانواده عروس می بردند ولی حالا دیگر خیلی گسترده شده است انواع غذاهای سنتی نیز به آن اضافه شده است.

یلدا رونق اقتصادی است

هفته آخر آذر ماه ورودی گلفروش ها آنقدر گل آرایی‌های زیبا می‌بینید که ناخودآگاه دلتان می‌خواهد این پاییز زودتر تمام شود و شب یلدا و زیبایی‌هایش برسد با اینکه مادر شوهرها دلشان برای مراسم‌های ساده تنگ شده بود اما گلفروش ها از برگزاری این بسیار شادمان هستند.

فراهانی، 20 سال است که یک گل فروشی را در مرکز شهر اداره می‌کند و می گوید: مراسم شب چله ای عروس یک مراسم شاد و قشنگ و پر از رنگ است و نه تنها تجمل گرایی نیست بلکه یک رونق اقتصادی برای ما و میوه فروشان و آجیل فروشان محسوب می شود.

او در مورد قیمت ها می‌گوید: قیمت گل آرایی از 80 هزار تومان شروع می‌شود تا 800 الی یک ملیون تومان متغییر است و این بستگی دارد مشتری چه نوع گل و میوه آرایی را انتخاب کند البته ما در کار خود سعی می‌کنیم بیشتر میوه‌ها را سالم نگه داریم تا اسراف نشود.

به گفته فراهانی قیمت ها برای گل آرایی از 200 هزار تومان شروع می شود و "آن طرف آب به بیش از دو میلیون تومان هم می رسد البته حالا که دیگر آبی نیست."