اپیدمی سبک زندگی لاکچری!
این روزها همه‌چیز فرسنگ‌ها با قدیم فاصله دارد. این روزها برخی چنان گرفتار تجملات شده‌اند که برق آن در زندگی‌شان موج می‌زند و تمامی مراسم و آداب و رسوم‌شان را در برگرفته است؛ از مراسم ازدواج و خرج‌های آنچنانی تا جشن‌های تولد و حتی زایمان.
این روزها همه‌چیز فرسنگ‌ها با قدیم فاصله دارد. این روزها برخی چنان گرفتار تجملات شده‌اند که برق آن در زندگی‌شان موج می‌زند و تمامی مراسم و آداب و رسوم‌شان را در برگرفته است؛ از مراسم ازدواج و خرج‌های آنچنانی تا جشن‌های تولد و حتی زایمان.
فرهنگ و سبک زندگی ایرانی در حال تغییر است و رسانه‌ها، اینترنت و شبکه‌های اجتماعی در این خصوص بسیار اثرگذارتر. شاید برای همین است که چند سالی است مرغ همسایه به‌شدت برای ایرانی‌ها غاز شده و مردم کالای خارجی یا به اصطلاحلاکچری را به اجناس ایرانی ترجیح می‌دهند. بی‌کیفیتی، مونتاژ بودن و گرانی دلایلی است که مردم را به خرید اجناس خارجی مشابه تولیدات داخلی عادت داده و به تدریج فرهنگ کالای خارجی بهتر از کالای ایرانی را رواج داده است.
مروری بر عادات روزمره مردم نشان می‌دهد متاسفانه مردم در بسیاری از الگوهای حاکم در زندگی‌شان، از الگوهای غربی پیروی می‌کنند. بحث آسیب‌شناسی فرهنگ غربی و اثرات آن در زندگی روزمره ما نیست، اما قصد بیان این نکته را داریم که سبک زندگی غربی که براساس ایجاد راحتی و کاهش زمان انجام امور در زندگی ما رخنه کرده است، بسیاری از مسائل ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
بنابراین در این سبک زندگی که بسیاری از الگوهایش را از فرهنگ غربی وام گرفته، طبیعی است که مصرف کالاهای خارجی متناسب با آن فرهنگ نیاز مصرف‌کننده داخلی باشد و مصرف کالاهای داخلی برایش توجیه نداشته باشد و تمایل به خرید کالاهایی دارد که با فرهنگی که به او ارائه می‌شود همخوانی بیشتری دارد.
سبک زندگی لوکس
تاریخ آغاز و ترویج «لاکچری لایف» یا «سبک زندگی لوکس» مشخص نیست. هر جا که ثروتمندی بوده و آقازاده و خان‌زاده، زندگی لوکس یا Luxury هم بوده اما با افزایش تعداد کاربران شبکه‌های اجتماعی، این سبک زندگی بیش از پیش ترویج شده است. تا آنجا که حتی آنها هم که زندگی لوکسی ندارند برای خودنمایی سعی کرده‌اند داروندارشان را بدهند تا عکس‌های اینستاگرام‌شان از جنس لاکچری باشد.
بحث کالاهای لاکچری به دغدغه قشر بزرگی از جامعه تبدیل شده است؛ در این سبک زندگی که به لوکس‌گرایی هم معروف است، افراد به دنبال داشتن بهترین‌ها بوده و تلاش می‌کنند گران‌قیمت‌ترین و باکیفیت‌ترین کالاها را وارد زندگی خود کنند. داشتن حس خاص بودن، آدم‌ها را به سمت این نوع زندگی سوق می‌دهد و در این شرایط هر کالای خاص و ویژه‌ای می‌تواند مورد اقبال این گروه از افراد قرار بگیرد. اتومبیل‌های گرانقیمت، ساعت‌ها، لوازم خانگی، جواهرات، تفریحات و مسافرت‌های گرانقیمت و خاص همگی از ابعاد یک زندگی لاکچری و لوکس به شمار می‌آیند.
در این میان البته قدرت خرید مردم هم بی‌تاثیر نیست و ارزانی و گرانی کالاها نیز در این میان موثر است اما آنجا که عرق ملی از بین می‌رود و تجمل و فخرفروشی دلیل خرید کالای خارجی می‌شود، باید به دنبال مشکل گشت چراکه روح اقتصاد مقاومتی با این نوع خارجی‌پرستی‌ها خدشه‌دار خواهد شد.
طی 20 سال گذشته بازار کالاهای لاکچری شخصی سه برابر شده است، در ایران هنوز نمی‌توان به آمار نسبی رسید، چه برسد که به آمار دقیقی دست یافت که خانوارهای ایرانی تا چه اندازه به دنبال زندگی لاکچری هستند و تا چه حد به دنبال ضرورت زندگی. اما از تغییر سبک زندگی در ایران می‌توان به یک نکته مهم پی برد و آن اینکه تغییرات فناوری نقش بسیار مهمی در تغییر سبک زندگی ایفا کرده‌اند.
حال و هوای کالاهای خارجی در بازار ایران
واقعیت این است که اقتصاد ایران، اگرچه در تحریم به سر می‌برد، هیچ‌گاه بازار جذاب خود را برای ورود کالاهای خارجی از دست نداده و اکنون کالاهای برخی کشورها بیشتر از بازار داخلی خودشان، در بازار ایران وجود دارد.
کافی است سری به فروشگاه‌ها در گوشه و کنار تهران بزنیم تا از استقبال مردم برای خریدهای مدرن به این نتیجه برسیم که اگرچه تلاش شده ایران از بازارهای رقابتی دنیا دور نگه داشته شود اما به هرحال شیوه‌های نوین توزیع کالا، راه خود را به بازار ایران باز کرده‌اند و برندهای صاحب‌نام دنیا، با قیمت‌های بالا، در بازار ایران حضور جدی دارند و فروش قابل توجهی را به نسل جدید جمعیتی ایران تحمیل می‌کنند؛ ساختمان‌های عظیم تجاری که این روزها همه‌چیز را در خود جای داده‌اند، از قفسه‌های رنگارنگ کالاهای خارجی و لوکس گرفته تا طیف کالاهایی که شاید تصور خرید آنها در ذهن برخی نگنجد. در این فروشگاه‌ها، معمولا همه‌چیز پیدا می‌شود؛ از کالاهای مصرفی روزانه گرفته تا سبزی و میوه تازه و پوشاک و کیف و کفش. حتی پای برخی دیگر از لوازم جانبی زندگی و سفر و تجهیزات الکترونیکی خارجی هم به این فروشگاه‌ها باز شده است.
خانوارهایی هم که برای خرید به این مراکز سر می‌زنند، از طیف‌های مختلفی هستند؛ از کارمند و کارگر و خانوارهای پرجمعیت گرفته تا تک‌فرزندان و قشر مرفه جامعه که خرید از برندهای مطرح دنیا را به کالاهای وطنی‌شان ترجیح می‌دهند.
چرایی علاقه به مارک خارجی
اما از دیگر دلایل مقاومت مقابل خرید کالای تولید داخل آن است که استفاده از مارک خارجی که عمدتا با قیمت‌هایی گزاف و دور از منطق به فروش می‌رسد عاملی برای فخرفروشی شده و ایرانی‌ها غالبا علاقه‌مندند که با مارک کالایی که خریداری کرده‌اند در بین دوستان و آشنایان‌شان خودنمایی کنند.
در این میان نیز بسیار دیده شده که کالای مارک‌دار خارجی حتی از کیفیت مطلوبی برخوردار نبوده و عمر آن کالا با قیمتی که برای آن پرداخت شده است مطابقت نمی‌کند اما باز هم خریدار ایرانی کالای غیر ایرانی را ترجیح می‌دهد.
آذر تشکر، جامعه‌شناس درخصوص استفاده از محصولات خارجی می‌گوید: «این یک شیوه زندگی طبقه متوسط از جامعه است که گروه کم‌درآمدها هم از آن پیروی می‌کنند که آن هم تحت تاثیر عواملی از جمله عوامل داخلی، عوامل بین‌المللی و جهانی است.»
وی در ادامه یادآور شد: «در دنیا موضوعی مطرح است به نام شهروند جهانی که در آن وقتی مردم به هم می‌رسند، از کالاهایی که استفاده می‌کنند، صحبت می‌کنند و اینترنت و فضاهای مجازی بستری برای نشان دادن این قبیل کالاها و خریدهاست.» این جامعه‌شناس افزود: «بحث اینترنت در خرید کالاهای لوکس بسیار مهم است چراکه اینترنت در حال تولید سبک‌های یکسان و یکدست است تا جایی که همگان از یک مدل، یک شاخص و یک برند استفاده می‌کنند و بحث دیگر تولید کالاهای جهانی است، قدرت‌های وجود دارند و روی مصرف کالاها برنامه‌ریزی می‌کنند.»
تشکر در ادامه به نقش خانواده‌ها در حمایت از تولید داخلی اشاره کرد و گفت: «چشم و هم‌چشمی خانواده‌ها در رقابت استفاده از اجناس و کالاهای گرانقیمت همواره یکی از مهم‌ترین دلایلی است که عدم حمایت از کالای ایرانی را رواج داده است.»
وی با بیان اینکه نیاز‌سنجی و بازاریابی مناسب از مهم‌ترین اصول اقتصاد در جوامع امروزی محسوب می‌شود، عنوان کرد: «بسیاری از تولیدکنندگان در زمینه نیاز‌سنجی و بازاریابی کالاهای خود فعالیت و عملکرد خوبی ندارد، در حالی که بسیاری از شرکت‌ها و تولیدکنندگان خارجی سرمایه‌های بسیاری را وقف این موضوع می‌کنند.»
این جامعه‌شناس همچنین در ادامه اضافه کرد: «تولید کالا همگام با نیاز روز مردم همواره استقبال مردم به خرید از آن کالای خاص را افزایش خواهد داد.»
چشم‌وهم‌چشمی‌های لوکس
امان‌ا... قرایی‌مقدم، جامعه‌شناس در گفت‌وگو با «فرهیختگان» علت گرایش مردم به خرید وسایل لوکس و به اصطلاح لاکچری و پرداخت هزینه‌های غیرضروری را علاقه مردم به زندگی لوکس می‌داند. وی معتقد است: «چشم‌وهم‌چشمی در صورتی که باعث پیشرفت شود، می‌تواند برای جامعه مفید باشد اما هزینه‌های هنگفت و غیرضروری نه‌تنها پیشرفتی در پی ندارد، بلکه گاهی به علت وسواس بیش از حد افراد موجب می‌شود جامعه به سمت مادی‌شدن پیش برود.»
قرایی‌مقدم در ادامه یادآور شد: «وقتی ذهنیت فکری افراد مادی و جسمی می‌شود، سبک زندگی نیز تغییر می‌کند که اسم آن شی‌ءسروری است.»
این جامعه‌شناس می‌گوید: «فاصله طبقاتی در هر جامعه‌ای معضلی بزرگ محسوب می‌شود که متاسفانه راهکاری کارآمد هم برای رفع این مشکل وجود ندارد. امروزه ذهنیت حاکمیت بر جامعه ذهنیت مادیات است، پول است، رفتارها و احترام گذاشتن‌ها براساس مادیات است. افراد نگاه می‌کنند تا ببینند چه کسی پولدارتر است تا به او احترام بیشتری بگذارند.»
وی خاطرنشان کرد: «بهبود وضعیت معیشتی مردم در گام نخست، در گرو کاهش مشکلات گوناگونی است که برخی افراد را حتی در تامین امرار معاش روزانه خود با مشکل مواجه کرده است. بیکاری یکی از معضلاتی است که باعث می‌شود آسیب‌های اجتماعی در جامعه افزایش پیدا کند.»
این جامعه‌شناس می‌گوید: «قیمت‌گذاری و فروش اقلامی که عموم مردم توانایی خرید آن را ندارند، جنگ ثروت را در جامعه به راه می‌اندازد و زمینه‌های بروز بحرانی اجتماعی را فراهم می‌کند آنچه تغییر می‌کند سبک زندگی است زیرا سبک زندگی تحت تاثیر مادیات قرار گرفته است.»
به گفته قرایی‌مقدم، بخش عمده‌ای از آسیب‌های اجتماعی همچون فقر، اعتیاد و سرقت‌های بزرگ و کوچک ماحصل فاصله طبقاتی و شکاف اجتماعی حاکم در جامعه است.
وی تاکید می‌کند: «آموزه‌های دینی به‌شدت با مصرف‌گرایی و تجمل‌پرستی مخالف است اما متاسفانه ذهنیت مردم از جمله ایرانیان به سمت مادیات کشیده شده است و این افراد به صورت تئوری فکر می‌کنند و در پس این فکرها هیچ منطقی وجود ندارد.»
این جامعه‌شناس با ابراز تاسف از تغییر نحوه تربیت فرزندان و نسل جدید، می‌گوید: «متاسفانه ما بچه‌هایمان را به‌گونه‌ای تربیت می‌کنیم که به سمت مهم بودن میروند نه مفید بودن. حتی همین مدرک‌گرایی که آفت زندگی این روزها به‌خصوص زندگی جوان‌تر‌ها شده، ماحصل تغییر نگرش و جایگزینی تربیت مفید بودن با مهم بودن است.»
قرایی‌مقدم با اشاره به چرایی نفوذ سبک زندگی مصرف‌گرایی در میان مردم و تغییر سبک زندگی و نمایش آن در شبکه‌های اجتماعی، اظهار کرد: «سبک زندگی مردم هر جامعه تعیین‌کننده مسیر نگاه مصرفی آنها، سلیقه فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی آنهاست؛ متاسفانه در سال‌های اخیر با گسترش شبکه‌های ماهواره‌ای و فضای مجازی سبک زندگی اصیل اسلامی ایرانی مردم جامعه ما مسیر خود را به سبک زندگی مصرف‌زده و اشرافی‌گری تغییر داده است.»
وی آفت این نوع نگرش در تربیت فرزندان را در بروز تجمل‌گرایی مهم می‌داند و در گفت‌وگو با «فرهیختگان» می‌گوید: «فرزندانی که با تفکر مهم بودن در جامعه رشد می‌کنند، مجبور هستند نگاه دیگران را به خود جلب کنند. نوع پوشش، استفاده از مارک‌ها و برندهای معروف، ماشین‌ها و گوشی‌های تلفن همراه گرانقیمت و بسیاری از وسایل دیگر جامعه را به سمت فرهنگ تشریفاتی و لوکس‌گرایی هدایت می‌کند و سبک زندگی افراد را تغییر می‌دهد. همچنین به نمایش گذاشتن انجام ورزش‌های گرانقیمت و رفتن به سفرهای خارجی، نمایش خودروهای لوکس و نمایش میهمانی‌ها در این گونه صفحات باعث شده کسانی که توانایی اقتصادی ندارند، دچار افسردگی شوند و خود را به آب و آتش بزنند تا بتوانند آنها هم بخشی از زندگی لاکچری را برای خود تهیه کنند.»
پیامدهای خرید کالاهای لاکچری
به هر صورت لاکچری، موضوعی اجتماعی است که خود را در برخورد و ارتباط طبقات با هم معنا می‌کند. اغلب ما از وسایل لوکس برای ارائه مفهومی به دیگران استفاده می‌کنیم؛ لوکس‌نمایی و به رخ کشیدن از گذشته تاکنون، محل بحث بوده است و در ایران هم بحث‌هایی را به دنبال خود داشته است. ارزیابی‌هایی حکایت از آن دارد که بازار ایران مستعد افزایش قابل توجه فروش کالاهای مصرفی لوکس در سال‌های پیش رو است. لاکچری‌ها دیگر به خانه و ماشین و لباس و ساعت بسنده نمی‌کنند؛ آنها در خورد و خوراک نیز تفاوت‌هایشان را به رخ می‌کشند و باید مراقب بود تا این به رخ کشیدن‌ها به زندگی‌ها آسیب نرساند و مردم باید بدانند مصرف کالای خارجی سلیقه‌ای شخصی نیست، بلکه به معنای بیکار شدن جوان ایرانی و پدید آمدن مشکلات همراه آن است.»
منبع : روزنامه فرهیختگان