تئاتر اصفهان؛ بیگانه با مسائل شهر

هر بار صحبت از تئاتر اصفهان می‌شود، گلایه‌های هنرمندان آن را می‌شنویم، از حمایت نکردن مسئولان از آن‌ها گرفته تا حاضر نبودن مخاطبان به خرید بلیت تئاتر، اما سؤال اینجا است که تئاتر این شهر، چقدر دغدغه‌های شهروندان را بیان می‌کند؟ مسئله مهمی مثل حوادث اسیدپاشی چند سال گذشته اصفهان تنها در نمایشی از سعید محسنی انعکاس یافت و برای به یادآوردن نمایشی که به مسائل مربوط به خشکی مداوم زاینده‌رود می‌پردازد، باید بسیار به ذهنمان فشار بیاوریم.

برای بررسی بیشتر این مسئله که آیا تئاتر اصفهان به خشکی زاینده‌رود پرداخته یا نه، پرسش‌نامه‌ای مجازی را که تنها پنج سؤال چندگزینه‌ای داشت، برای 21 هنرمند تئاتر اصفهان فرستادیم که از میان آنها، تنها 9 نفر به سؤالات این نظرسنجی کوتاه که پاسخ دادن به سؤالاتش کمتر از 5 دقیقه زمان می‌برد، جواب دادند. اتفاقی تلخ که نشان می‌دهد هنرمندان تئاتر اصفهان تنها به مطرح‌شدن اثر در حال اجرای خود در رسانه‌های شهر اهمیت می‌دهند و نیازی به بازبینی عملکرد خود در حیطه کاری‌شان نمی‌بینند.

امیر صفایی‌پور که یکی از نمایشنامه‌نویسان خوش‌فکر اصفهان است و آثاری با ته‌مایه طنز و متأثر از فرهنگ اصفهانی نوشته، واکنش جامعه تئاتر اصفهان به مسئله خشکی زاینده‌رود طی سال‌های اخیر را متوسط ارزیابی می‌کند و معتقد است تاکنون در تئاتر اصفهان، اثری که حداقل بخشی از آن، متأثر از بحران زاینده‌رود باشد، نوشته یا ساخته‌شده و سکونی در این زمینه وجود ندارد. البته او شرایط فعلی را ایده‌آل نمی‌داند و معتقد است تئاتر یک ملاقات اجتماعی و فرهنگی است و باید این موضوع را تصمیم‌گیران فرهنگی بپذیرند و کمی بازتر عمل کنند تا زمینه کار فراهم شود تا در چنین شرایطی، تئاتر بتواند به اتفاقات اجتماعی واکنش نشان دهد. او واکنش هنرمندان اصفهانی فعال در سایر رشته‌های هنری مثل هنرهای تجسمی یا موسیقی به موضوع بحران خشکی زاینده‌رود را هم فعالانه می‌داند.

این در حالی است که خسرو ثقفیان، نمایشنامه‌نویس پیشکسوت و پژوهشگر تئاتر معتقد است مسائل کوتاه‌مدت و روزمره‌ای مثل خشکی زاینده‌رود یا آلودگی هوا، نباید موضوع اصلی یک تئاتر باشد. ازنظر او، مدیوم تئاتر، امکان چندانی برای تأثیرگذاری درباره بحران زاینده‌رود ندارد و تئاترها به‌عنوان سند فرهنگی و هنری باید به موضوعات عمیق‌تری بپردازند. ثقفیان باور دارد که پرداختن به چنین مسائلی، باعث مستقیم‌گویی اثر نمایشی و ایجاد وجه آموزشی در آن می‌شود، به‌ویژه‌که به گفته او، نمایشنامه‌نویس پرکاری هم در تئاتر اصفهان نداریم که به این مسائل بپردازد. ازنظر او، مردم هم دوست ندارند تئاتر یا فیلمی دراین‌باره ببینند. به گفته ثقفیان، تنها نمایشی که با موضوع خشکی زاینده‌رود در اصفهان اجراشده، اثری ساخته احسان جانمی است که یکی دو سال پیش اجرا شد و این موضوع به شکل گذرا و فرعی در برخی آثار دیگر بیان‌شده است. او آثاری در رشته‌های هنری دیگر هم که به خشکی زاینده‌رود بپردازند، کمتر دیده، گرچه اعتقاد دارد ممکن است انعکاس این مسئله را در شعر شاعران به‌روز اصفهان دید.

سعید یاردوستی، بازیگری که در آثار متنوع تئاتری و تلویزیونی اصفهان بازی کرده، مانند صفایی‌پور، واکنش جامعه تئاتر اصفهان به مسئله خشکی زاینده‌رود طی سال‌های اخیر را متوسط ارزیابی می‌کند و معتقد است تاکنون در تئاتر اصفهان، اثری که حداقل بخشی از آن، متأثر از بحران زاینده‌رود باشد، نوشته یا ساخته‌شده و سکونی در این زمینه وجود ندارد. هواخواهی او برای اهالی تئاتر اصفهان، آنجا آشکار می‌شود که می‌گوید به نظرش، اهالی سایر رشته‌های هنری اصفهان، واکنش معناداری به خشکی زاینده‌رود نشان نداده‌اند.

الهام زنجانی که سابقه بازی در آثار متفاوت و ساخت تعدادی نمایش قابل‌قبول را دارد، هم اعتقاد دارد در تئاتر اصفهان، اثری که حداقل بخشی از آن، متأثر از بحران زاینده‌رود باشد، نوشته یا ساخته‌شده و سکونی در این زمینه وجود ندارد، گرچه او واکنش تئاتری‌های شهر را به این مسئله مهم، منفعلانه می‌داند و مانند بسیاری از شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی، معتقد است اهالی سایر رشته‌های هنری، واکنش معناداری در این زمینه نداشته‌اند.

مهدی محسنی‌نیا که درزمینه تئاتر پژوهش می‌کند و کمتر از دیگر شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی، درگیر تولید تئاتر است، نگاهی نقادانه‌تر و بدون هواخواهی به این مسئله دارد. ازنظر او، تاکنون اثری درباره مسئله مهم خشکی زاینده‌رود در تئاتر اصفهان ساخته نشده، چراکه اصولاً جامعه تئاتری اصفهان، اعتقادی به توجه نشان دادن به مسائل اجتماعی ندارد و به همین دلیل، منفعلانه عمل کرده است. او هنرمندان سایر رشته‌های هنری را هم نسبت به این مسئله شهری، بدون واکنش معنادار می‌داند.

نورا موسوی‌نور که چند سالی است بازی خاص او را در آثار متفاوت تئاتر اصفهان دیده‌ایم، هم معتقد است اثری درباره خشکی زاینده‌رود در تئاتر اصفهان ساخته نشده، او دلیل مشخصی برای این سکون نمی‌آورد و ازنظرش، هنرمندان دیگر رشته‌های هنری هم، واکنش معناداری به این مسئله نشان نداده‌اند.

اسماعیل موحدی، کارگردان تئاتر هم که سبک طنز خاص خود را دارد و تاکنون آثار قابل‌قبولی براساس نمایشنامه‌های امیر صفایی‌پور ساخته، نظر متفاوتی با این همکار قدیمی خود دارد. ازنظر او، تاکنون اثری درباره خشکی زاینده‌رود در تئاتر اصفهان ساخته نشده، او هم دلیل مشخصی برای این سکون نمی‌آورد و ازنظرش هنرمندان سایر رشته‌های هنری هم نسبت به این مسئله، واکنش معناداری نشان نداده‌اند.

مهدی فدایی هم که هنرمندی تازه‌کار و خوش‌فکر در عرصه تئاتر کودک اصفهان است، در برابر این سؤال که تئاتری درباره خشکی زاینده‌رود ساخته‌شده یا نه، اظهار بی‌اطلاعی می‌کند و واکنش اهالی تئاتر اصفهان را به این مسئله مهم، منفعلانه می‌داند. فدایی با اظهار تأسف از این‌که تاکنون هیچ اقدام جدی در واکنش به خشکی زاینده‌رود از جانب جامعه هنری شهر انجام‌نشده، دلیل این موضوع را واکنش مسئولان می‌داند.

فرشاد فهیمی هم که سابقه بازی در آثار متنوع و نسبتاً قوی تئاتر و تلویزیون اصفهان را دارد، ترجیح داد به‌جای پاسخ دادن به گزینه‌های سؤالات موجود در نظرسنجی، متنی را در‌این‌باره برای ما بفرستد: «قصه پرغصه خشكيِ زاينده‌رودِ محترم، قصه‌اي است كه سال‌هاست گريبانگير اين مردم شده و روح و روان آن‌ها را به‌شدت به‌هم‌ریخته، قطعاً هنرمند به‌واسطه برخورداري از احساسات و داشتن روحيه متفاوت با ديگران، در هر قالب هنري، آماده به چالش كشيدن موضوعات مختلف پيرامون خود است. زاینده‌رود، شاهرگ حياتي قلب تپنده شهر دچار نارسايي و سكته شده و انگيزه‌مان به علت نبود حمايت عملي مسئولان به‌ظاهر گرفتار و سرگرم با حواشي، روزبه‌روز كمرنگ‌تر می‌شود.» فهیمی، واکنش جامعه تئاتر اصفهان به مسئله خشکی زاینده‌رود را طی سال‌های اخیر در حد يكي دو مورداشاره کوتاه در آثاری عامیانه مثل «آقاي همسر، خانم شوهر» ساخته علی قیومی می‌داند.