اشتغال ناقص خطری برای اقتصاد اصفهان
موضوع اشتغال این روزها به یکی از اصلی‌ترین مباحث در تمامی جلسات و نشست‌های اقتصادی بدل شده است. موضوعی که روز‌به‌روز بر اهمیت آن افزوده می‌شود و عموم جامعه پیگیر اخبار مرتبط با آن هستند.
احمدرضا منزه- اصفهان امروز: موضوع اشتغال این روزها به یکی از اصلی‌ترین مباحث در تمامی جلسات و نشست‌های اقتصادی بدل شده است. موضوعی که روز‌به‌روز بر اهمیت آن افزوده می‌شود و عموم جامعه پیگیر اخبار مرتبط با آن هستند. در این شرایط آمار مربوط به تعداد شاغلان و بیکاران اهمیت زیادی پیدا می‌کند زیرا می‌تواند وضعیت تا حدود مشخص‌تری از اقتصاد کشور نمایش دهد. نرخ اشتغال با توجه به پارامترهای مختلفی محاسبه و اعلام می‌شود، اما یکی از مهمترین آمار اشتغال مربوط به اشتغال ناقص است، موضوعی که در بسیاری موارد کمتر موردتوجه قرار می‌گیرد و متأسفانه بسیاری از مشکلات بازار کار نیز از همین نوع اشتغال ناشی می‌شود. البته شناسایی دقیق وضعیت شغلی و بیکاری افراد در جامعه امری مشکل است؛ چراکه فرد بر اساس نوع شغل و میزان ساعت‌های کاری، می‌تواند درعین‌حالی که شاغل است در معرض بیکاری نیز باشد. در بین شاغلان هم شمار زیادی وجود دارند که با اشتغال ناقص خود تفاوت چندانی بین بیکاری و اشتغال آنها وجود ندارد. اما اشتغال ناقص به چه معناست؟ طبق تعاریف رسمی آمار، افراد دارای اشتغال ناقص شامل شاغلانی می‌شوند که به دلایلی، کمتر از ۴۴ ساعت در
هفته کار می‌کنند و تمایل به انجام کار اضافی تا سقف میزان معمول یعنی ۴۴ ساعت در هفته دارند؛ دلایل بروز اشتغال ناقص می‌تواند پیدا نکردن کار با ساعت کار بیشتر، قرار داشتن در فصل غیر کاری و دلایل اقتصادی نظیر رکود کاری باشد. اما بررسی و مقایسه آمارهای مرکز آمار ایران از بازار کار نشان می‌دهد، در حدود 2 میلیون و ۳۳۵ هزار نفر از «افراد در سن کار» کمتر از ۴۴ ساعت در هفته کار می‌کنند و به‌عنوان افراد دارای اشتغال ناقص شناخته می‌شوند. جمعیت غالب افراد دارای اشتغال ناقص را گروه مردان تشکیل می‌دهد، طوری‌که بیش از ۲ میلیون و ۱۴۳ هزار نفر از مردان کمتر از ساعت معمول در هفته کار می‌کنند؛ ضمن اینکه سهم زنان از اشتغال ناقص حدود ۱۹۱ هزار نفر است. اما نکته نگران‌کننده‌تر آنکه افرادی که شغل ناقص دارند، بیش از سایر شاغلین در معرض بیکاری‌های ناگهانی ناشی از رکود و تورم، تکانه‌های اقتصادی و افت‌وخیزهای بازار کار قرار دارند.
نرخ اشتغال ناقص استان، 7/14 درصد
در حال حاضر افراد با ساعات کار کامل نیز برای اداره زندگی و تأمین اقتصادی با مشکلات و مسائل متعدد معیشتی دست‌وپنجه نرم می‌کنند؛ چه برسد به افراد دارای اشتغال ناقص و درآمد پایین که توان تأمین مخارج خود را ندارند. بررسی آماری روند دو متغیر اشتغال و سهم اشتغال ناقص حاکی از آن است که این دو متغیر در سال‌های گذشته روندی معکوس با یکدیگر داشته‌اند، به‌نحوی‌که سیر صعودی یکی با سیر نزولی دیگری همراه بوده است. عامل این رفتار را باید در پویایی‌های بازار کار جست. زمانی که بازار کار کشور با بهبود وضعیت مواجه می‌شود و تقاضا برای نیروی کار افزایش‌یافته و درنتیجه میزان اشتغال افزایش می‌یابد، کارفرمایان برای حفظ نیروی کار خود تمایل بیشتری برای استخدام تمام‌وقت نیروی کار داشته و درنتیجه با کاهش استخدام پاره‌وقت، سهم اشتغال ناقص نیز کاهش می‌یابد، در مقابل زمانی که وضعیت بازار کار با تضعیف مواجه می‌شود و تقاضا برای نیروی کار و درنتیجه میزان اشتغال کاهش می‌یابد، کارفرمایان نیز تمایل کمتری برای استخدام تمام‌وقت نیروی کار داشته و درنتیجه با افزایش استخدام پاره‌وقت، سهم اشتغال ناقص نیز در بازار کار افزایش می‌یابد. در این شرایط استان اصفهان به‌عنوان قطب صنعتی کشور نیز با مشکل اشتغال ناقص دست‌وپنجه نرم می‌کند، به‌گونه‌ای که نرخ اشتغال ناقص در استان اصفهان طی سه‌ماهه نخست سال جاری 4/14 ثبت شد و در سه‌ماهه دوم نیز به 7/14 درصد رسید که 3/1 رشد نسبت به سه‌ماهه دوم سال 95 را نشان می‌دهد. این در حالی است که نرخ بیکاری استان اصفهان در سه‌ماهه نخست 96 در حدود 1/16 و در سه‌ماهه دوم 14 درصد گزارش‌شده است. این آمار به‌خوبی وضعیت نامناسب استان در بخش اشتغال را نشان می‌دهد و بخشی از اشتغال استان نیز که مربوط به اشتغال ناقص است نیز آمار به نسبت بالایی دارد که به‌هیچ‌عنوان زیبنده استان اصفهان با این تعداد کارخانه، واحد صنعتی و تولیدی و ظرفیت‌های فراوانی اقتصادی نظیر گردشگری نیست.
بیکاری فصلی یکی از نتایج اشتغال ناقص
در همین باره، محمدرضا لعلی معاون سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان اصفهان اظهار داشت: نرخ بیکاری در تابستان 96 در اصفهان 14 درصد بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 4/3 واحد درصد کاهش داشته است. وی افزود: در واقع نرخ بیکاری باید در مقطع سالانه موردبررسی قرار بگیرد و نمی‌توان آن را به‌صورت فصلی مقایسه کرد دلیل آن‌هم این است که در برخی از بخش‌های اقتصادی مانند کشاورزی و ساختمان شاهد بیکاری فصلی هستیم که به دلیل شرایط آب و هوایی و ماهیت بخش اتفاق می‌افتد. معاون سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان اصفهان با بیان اینکه افرادی که با بیکاری فصلی مواجه می‌شوند دچار اشتغال ناقص هستند، ادامه داد: دو تعریف از اشتغال داریم یکی اینکه شاغلانی که بیش از 44 ساعت در هفته مرجع کار می‌کنند که اشتغال کامل دارند و افرادی که زیر 44 ساعت کار می‌کنند و اشتغال ناقص دارند. لعلی بیان کرد: نرخی که ما به‌عنوان نرخ بیکاری اعلام می‌کنیم درواقع نرخ بیکاری مطلق است یعنی افرادی که حتی یک ساعت در هفته مرجع کار نمی‌کنند. وی با بیان اینکه نرخ بیکاری در تابستان سال گذشته حدود 4/17 واحد درصد بوده است، اضافه کرد: در یک مقطع زمانی یک‌ساله از انتهای تابستان سال 95 تا انتهای تابستان سال 96 نرخ بیکاری 4/3 واحد درصد کاهش داشته است. معاون سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان اصفهان با بیان اینکه پیش‌بینی ما این است که با توجه به تسهیلاتی که در بخش‌های اقتصادی به‌ویژه بخش صنعت تزریق‌شده است احتمالاً از حالت رکودی در این بخش خارج خواهیم شد، اظهار داشت: همچنین پیش‌بینی ما این است که اوضاع تا پایان سال 96 بهتر خواهد شد چراکه نسبت به ماه گذشته شاهد کاهش نرخ بیکاری بودیم و هم نسبت به بهار سال جاری 1/2 واحد درصد نرخ بیکاری ما کاهش داشته است که دلیل آن این است که تسهیلات خوبی در قالب اقتصاد مقاومتی به صنایع در سال 95 پرداخت‌شده است. وی افزود: مبلغ تسهیلات بانکی که از محل مصوبات کارگروه اقتصاد مقاومتی در طول سال 95 به بخش‌های اقتصادی برای خروج از رکود پرداخت کردند 37 هزار میلیارد ریال به حدود 2750 واحد اقتصادی شامل صنعتی و کشاورزی بوده که این موضوع اثر مثبتی داشته چراکه بخشی از کارگاه‌ها با کمبود نقدینگی مواجه بودند و به همین دلیل نیروهای خود را تعدیل می‌کردند که با تزریق این اعتبار نرخ بیکاری کاهش پیداکرده است. لعلی تصریح کرد: قاعدتاً این میزان پرداختی در سال 96 اثر خود را نشان می‌دهد که به نظر من این موضوع اثر خود را در نرخ بیکاری فصل بهار و تابستان سال جاری نشان داده است. وی بیان کرد: قاعدتاً زمانی که از رکود خارج می‌شویم دوباره نیروهای کار به بخش‌های اقتصادی بازگشته و شروع به فعالیت می‌کنند، این موضوع تنها منوط به اصفهان نیست، در حال حاضر شاخص‌های کشور را که بررسی کردیم دقیقاً همین اتفاق رخ‌داده است، نرخ بیکاری کشور در شاخص‌ها نسبت به فصل مشابه سال گذشته کاهش پیداکرده است در این راستا امیدواریم یک‌روند باثباتی را تا انتهای سال طی کنیم. با این تفاسیر به نظر می‌رسد مسئولان باید نگاه ویژه‌ای به مقوله اشتغال ناقص داشته باشند و هر چه زودتر مشکلات این بخش را برطرف کنند، به‌طورقطع هرچقدر از آمار اشتغال ناقص کاسته و بر اشتغال پایدار و ثابت افزوده شود شاهد بهبود شاخص‌های اقتصادی خواهیم بود، امنیت شغلی ایجاد می‌شود و در پی آن از بروز بسیاری معضلات اجتماعی نیز جلوگیری خواهد شد.
نرخ اشتغال ناقص استان، 7/14 درصد
در حال حاضر افراد با ساعات کار کامل نیز برای اداره زندگی و تأمین اقتصادی با مشکلات و مسائل متعدد معیشتی دست‌وپنجه نرم می‌کنند؛ چه برسد به افراد دارای اشتغال ناقص و درآمد پایین که توان تأمین مخارج خود را ندارند. بررسی آماری روند دو متغیر اشتغال و سهم اشتغال ناقص حاکی از آن است که این دو متغیر در سال‌های گذشته روندی معکوس با یکدیگر داشته‌اند، به‌نحوی‌که سیر صعودی یکی با سیر نزولی دیگری همراه بوده است. عامل این رفتار را باید در پویایی‌های بازار کار جست. زمانی که بازار کار کشور با بهبود وضعیت مواجه می‌شود و تقاضا برای نیروی کار افزایش‌یافته و درنتیجه میزان اشتغال افزایش می‌یابد، کارفرمایان برای حفظ نیروی کار خود تمایل بیشتری برای استخدام تمام‌وقت نیروی کار داشته و درنتیجه با کاهش استخدام پاره‌وقت، سهم اشتغال ناقص نیز کاهش می‌یابد، در مقابل زمانی که وضعیت بازار کار با تضعیف مواجه می‌شود و تقاضا برای نیروی کار و درنتیجه میزان اشتغال کاهش می‌یابد، کارفرمایان نیز تمایل کمتری برای استخدام تمام‌وقت نیروی کار داشته و درنتیجه با افزایش استخدام پاره‌وقت، سهم اشتغال ناقص نیز در بازار کار افزایش می‌یابد. در این شرایط استان اصفهان به‌عنوان قطب صنعتی کشور نیز با مشکل اشتغال ناقص دست‌وپنجه نرم می‌کند، به‌گونه‌ای که نرخ اشتغال ناقص در استان اصفهان طی سه‌ماهه نخست سال جاری 4/14 ثبت شد و در سه‌ماهه دوم نیز به 7/14 درصد رسید که 3/1 رشد نسبت به سه‌ماهه دوم سال 95 را نشان می‌دهد. این در حالی است که نرخ بیکاری استان اصفهان در سه‌ماهه نخست 96 در حدود 1/16 و در سه‌ماهه دوم 14 درصد گزارش‌شده است. این آمار به‌خوبی وضعیت نامناسب استان در بخش اشتغال را نشان می‌دهد و بخشی از اشتغال استان نیز که مربوط به اشتغال ناقص است نیز آمار به نسبت بالایی دارد که به‌هیچ‌عنوان زیبنده استان اصفهان با این تعداد کارخانه، واحد صنعتی و تولیدی و ظرفیت‌های فراوانی اقتصادی نظیر گردشگری نیست.
بیکاری فصلی یکی از نتایج اشتغال ناقص
در همین باره، محمدرضا لعلی معاون سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان اصفهان اظهار داشت: نرخ بیکاری در تابستان 96 در اصفهان 14 درصد بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 4/3 واحد درصد کاهش داشته است. وی افزود: در واقع نرخ بیکاری باید در مقطع سالانه موردبررسی قرار بگیرد و نمی‌توان آن را به‌صورت فصلی مقایسه کرد دلیل آن‌هم این است که در برخی از بخش‌های اقتصادی مانند کشاورزی و ساختمان شاهد بیکاری فصلی هستیم که به دلیل شرایط آب و هوایی و ماهیت بخش اتفاق می‌افتد. معاون سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان اصفهان با بیان اینکه افرادی که با بیکاری فصلی مواجه می‌شوند دچار اشتغال ناقص هستند، ادامه داد: دو تعریف از اشتغال داریم یکی اینکه شاغلانی که بیش از 44 ساعت در هفته مرجع کار می‌کنند که اشتغال کامل دارند و افرادی که زیر 44 ساعت کار می‌کنند و اشتغال ناقص دارند. لعلی بیان کرد: نرخی که ما به‌عنوان نرخ بیکاری اعلام می‌کنیم درواقع نرخ بیکاری مطلق است یعنی افرادی که حتی یک ساعت در هفته مرجع کار نمی‌کنند. وی با بیان اینکه نرخ بیکاری در تابستان سال گذشته حدود 4/17 واحد درصد بوده است، اضافه کرد: در یک مقطع زمانی یک‌ساله از انتهای تابستان سال 95 تا انتهای تابستان سال 96 نرخ بیکاری 4/3 واحد درصد کاهش داشته است. معاون سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان اصفهان با بیان اینکه پیش‌بینی ما این است که با توجه به تسهیلاتی که در بخش‌های اقتصادی به‌ویژه بخش صنعت تزریق‌شده است احتمالاً از حالت رکودی در این بخش خارج خواهیم شد، اظهار داشت: همچنین پیش‌بینی ما این است که اوضاع تا پایان سال 96 بهتر خواهد شد چراکه نسبت به ماه گذشته شاهد کاهش نرخ بیکاری بودیم و هم نسبت به بهار سال جاری 1/2 واحد درصد نرخ بیکاری ما کاهش داشته است که دلیل آن این است که تسهیلات خوبی در قالب اقتصاد مقاومتی به صنایع در سال 95 پرداخت‌شده است. وی افزود: مبلغ تسهیلات بانکی که از محل مصوبات کارگروه اقتصاد مقاومتی در طول سال 95 به بخش‌های اقتصادی برای خروج از رکود پرداخت کردند 37 هزار میلیارد ریال به حدود 2750 واحد اقتصادی شامل صنعتی و کشاورزی بوده که این موضوع اثر مثبتی داشته چراکه بخشی از کارگاه‌ها با کمبود نقدینگی مواجه بودند و به همین دلیل نیروهای خود را تعدیل می‌کردند که با تزریق این اعتبار نرخ بیکاری کاهش پیداکرده است. لعلی تصریح کرد: قاعدتاً این میزان پرداختی در سال 96 اثر خود را نشان می‌دهد که به نظر من این موضوع اثر خود را در نرخ بیکاری فصل بهار و تابستان سال جاری نشان داده است. وی بیان کرد: قاعدتاً زمانی که از رکود خارج می‌شویم دوباره نیروهای کار به بخش‌های اقتصادی بازگشته و شروع به فعالیت می‌کنند، این موضوع تنها منوط به اصفهان نیست، در حال حاضر شاخص‌های کشور را که بررسی کردیم دقیقاً همین اتفاق رخ‌داده است، نرخ بیکاری کشور در شاخص‌ها نسبت به فصل مشابه سال گذشته کاهش پیداکرده است در این راستا امیدواریم یک‌روند باثباتی را تا انتهای سال طی کنیم. با این تفاسیر به نظر می‌رسد مسئولان باید نگاه ویژه‌ای به مقوله اشتغال ناقص داشته باشند و هر چه زودتر مشکلات این بخش را برطرف کنند، به‌طورقطع هرچقدر از آمار اشتغال ناقص کاسته و بر اشتغال پایدار و ثابت افزوده شود شاهد بهبود شاخص‌های اقتصادی خواهیم بود، امنیت شغلی ایجاد می‌شود و در پی آن از بروز بسیاری معضلات اجتماعی نیز جلوگیری خواهد شد.