استارتاپ‌ها، زمینه جدید اشتغال مردم
در دوران جدید، اصطلاحی با عنوان اقتصاد دیجیتالی یا اینترنتی به مجموعه مفاهیم اقتصاد جهانی اضافه‌شده که به دلیل تازه بودن آن می‌توان به‌عنوان یک حوزه جدید اقتصادی روی آن سرمایه‌گذاری جدی‌تری داشت.
احمدرضا منزه - اصفهان امروز : در دوران جدید، اصطلاحی با عنوان اقتصاد دیجیتالی یا اینترنتی به مجموعه مفاهیم اقتصاد جهانی اضافه‌شده که به دلیل تازه بودن آن می‌توان به‌عنوان یک حوزه جدید اقتصادی روی آن سرمایه‌گذاری جدی‌تری داشت.
در سال‌های اخیر، در هر دو سطح ملی و بین‌المللی، توجه کارآفرینان و سرمایه‌گذاران به استارتاپ‌ها افزایش‌یافته است. اهمیت استارتاپ‌ها و کارآفرینی در حوزه فناوری و مشخص شدن فواید پشتیبانی از کسب‌وکارها در وضعیت شکننده خود در مراحل نخستین موجب شده تا افراد متخصص در حوزه‌های فنی و صنعتی مختلف درصدد اشتغال‌زایی به روش علمی و سازمان‌یافته برآیند.
امروزه حتی می‌توان گفت استارتاپ‌های موفق تبدیل به موتور رشد اقتصاد اطلاعاتی و اقتصاد اینترنتی شده‌اند و توسعه اخیر اکوسیستم‌های استارتاپ در سراسر جهان، نتایج چشمگیری در آینده اقتصاد جهانی خواهد داشت. بر اساس گزارشی که مرکز ملی فضای مجازی منتشر کرده، در بخش دولتی کشورهای پیشرفته، بیش از ۳۰ سال است که توسعه مراکز رشد کسب‌وکارها به‌عنوان سیاست و راهکاری پرطرفدار برای پرورش کارآفرینی و درنتیجه، توسعه پایدار از طریق ایجاد شغل مطرح‌شده‌اند و فعالیت این مراکز در رشد اقتصادی مانند کاتالیزور عمل می‌کند. همزمان، سرمایه‌گذاران نیز حمایت از استارتاپ‌ها را راهی جدید برای افزایش احتمال بازگشت سرمایه می‌دانند.
رویدادهایی همچون ظهور استارتاپ‌ها، این فرصت را برای کارآفرینان جوان ایجاد کرده تا ایده‌های خود را به مرحله اجرا برسانند.
باوجود فعالیت‌ها در حوزه کارآفرینی و حمایت از استارتاپ‌ها، اما کشور ما همچنان کشوری جوان در این زمینه به‌حساب می‌آید و هنوز برای ایجاد بسترهای مناسب، راه زیادی را در پیش دارد. نکته مهم اینجاست که با توجه به رویکرد اقتصادی نوین در زمینه اطلاعات و فناوری، شناسایی، حمایت و ارتقای اکوسیستم‌های استارتاپ می‌تواند گام مهمی در رشد و توسعه اقتصادی باشد.
از طرفی بررسی موانع داخلی موفقیت استارتاپ‌ها ضروری به نظر می‌رسد زیرا بسیاری از اوقات، تنها درباره استارتاپ‌هایی می‌شنویم که موفق شده‌اند و داستان‌های موفقیتشان بر سر زبان‌هاست درحالی‌که تعدادی از استارتاپ‌ها هم درنهایت شکست می‌خورند و فراموش می‌شوند.
در همین باره نگاهی به مهمترین مشکلات استارتاپ‌ها در داخل کشور داریم.
*ارائه محصول یا خدمات ضعیف
بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از یک تحقیق، وضعیت بلوغ استارتاپ‌های ایران مشخص شد؛ به‌گونه‌ای که حدود 5 درصد از استارتاپ‌های کشور در مرحله ایده و نمونه نخستین قرار دارند.
از این میان حدود 74درصد آنها در مرحله ورود به بازار و 21 درصد در مرحله رشد هستند.
ازاین‌رو می‌توان بر اساس یک دیدگاه کلی، وضعیت بلوغ استارتاپ‌های کشور را مناسب دانست اما استارتاپ‌ها در کشور با چالش تناسب محصول با بازار مواجه هستند.
74 درصد استارتاپ‌ها در مرحله ورود به بازار به سر می‌برند؛ بنابراین هم محصول باید جذابیت لازم را داشته و هم بازار به محصول آنها نیازمند باشد که به نظر می‌رسد وضعیت استارتاپ‌های ایرانی از این نظر مناسب نیست.
دلیل اصلی چنین موضوعی این است که استارتاپ‌ها تحقیقات لازم درباره محصولی که می‌خواهند به بازار عرضه کنند و نیاز مشتریان، انجام نمی‌دهند.
تحقیقات بازار می‌تواند تا حدودی این مشکل را حل کند؛ پس از تحقیقات، استارتاپ باید محصول خود را ارزیابی مجدد کند.
*نقدینگی پایین
مشکلات مالی یکی از سه مانع اصلی داخلی بیشتر استارتاپ‌ها محسوب می‌شود که کاملاً ملموس و قابل‌درک است؛ قریب به‌اتفاق استارتاپ‌ها در کشورهای مختلف با دغدغه مالی روبرو هستند.
یکی از دلایل کمبود بودجه، تخصیص نامناسب منابع یا تخمین اشتباه در درآمد و هزینه است.
*عدم توجه به نیاز مشتری
پیمایش استارتاپ‌های ایرانی نشان می‌دهد که عدم توجه به نیاز مشتری از دیگر موانع داخلی موفقیت است که دراین‌بین، عدم شناخت صحیح از بازار، عدم توجه به نیاز بازار و عدم توجه به بازخورد مشتری از اصلی‌ترین دلایل عدم موفقیت معرفی‌شده‌اند.
درصورتی‌که شناخت صحیحی از بازار وجود نداشته باشد، محصول برای بازار جذابیت و کشش ندارد و این دلیلی است که موجب شکست بسیاری از استارتاپ‌ها می‌شود.
*رقابت
پیمایش استارتاپ‌های ایرانی در رابطه با رقابت به‌عنوان یکی از موانع داخلی موفقیت، بیانگر این موضوع است که در هر سه بعد مواجهه با رقبا، نادیده انگاشتن رقبا و توجه بیش‌ازاندازه به بازارهای ناشناخته، تراکم جواب‌ها در بازه خیلی کم و کم بوده است که نشان می‌دهد موضوع رقابت در کشور ما هنوز چندان جدی نیست و این می‌تواند به علت نوپا بودن اکوسیستم استارتاپی کشور باشد.
نکته مهم این است که در مرحله ورود به بازار بسیاری از استارتاپ‌ها توسط رقبا کنار گذاشته می‌شوند یا کوچک می‌مانند؛ عدم اجرای قانون مالکیت فکری نیز استارتاپ‌ها را ناتوان در رقابت با رهبران بازار می‌کند.
برای کسب‌وکارهای کوچک، محافظت از هر محصول یا خدمت منحصربه‌فرد، بسیار مهم است زیرا رقبا می‌توانند از موفقیت این کسب‌وکارها استفاده کنند و سهم بازار آنها را بگیرند.
در محیط رقابتی و پویای امروز، مالکیت معنوی می‌تواند تمایز پایدار و قابل دفاع برای شرکت ایجاد کند؛ با داشتن مالکیت معنوی، یک مانع ورود قوی ایجاد می‌شود، درنتیجه به کسب‌وکارها برای رشد سرمایه‌گذاری‌شان در مقابل رقبا کمک می‌کند.
*ضعف در تیم مدیریتی
هر کسب‌وکاری برای موفقیت نیاز به یک تیم مدیریتی قوی دارد؛ وجود ناهماهنگی و ضعف در بخش مدیریت می‌تواند باعث ضعف بخش‌های دیگر و در نهایت شکست استارتاپ شود.
یکی از دغدغه‌های استارتاپ‌های ایرانی مدیریت و تیم مدیریتی است؛ این دغدغه در سایر کشورها نیز مطرح است.
از دلایل عمده شکست تیم مدیریتی در استارتاپ‌های کشور، مشکلات ناشی از عدم هماهنگی بین مؤسسان، همچنین مشکلات ناشی از بهره نگرفتن از مشاوران کسب‌وکار عنوان‌شده است.
*ضعف در تیم استارتاپی
تمامی کشورها و نهادها ضعف در تیم استارتاپی را از موانع داخلی موفقیت می‌دانند. ارزیابی کیفی استارتاپ‌ها یک اولویت بسیار مهم برای سنجش کیفیت استارتاپ‌ها است؛ علاوه بر این، قابلیت‌های محصول و پتانسیل فروش از موارد مهم هستند.
درحالی‌که بازگشت سرمایه و میزان سرمایه دریافت شده در رتبه‌های پایین‌تری قرار دارند؛ این داده‌ها نشان می‌دهد که مؤسسان استارتاپ‌ها باید ابتدا یک کسب‌وکار مناسب با نیروهای باکیفیت ایجاد کنند و پس‌ازآن، به دنبال بازده مالی باشند.
مهارت‌های پایین اعضای تیم‌های استارتاپی در حوزه بازار و کسب‌وکار از دغدغه‌های اصلی است، پس یافتن، استخدام و نگهداری نیروی بااستعداد و متخصص در هر حوزه بسیار مهم است.
*مدل کسب‌وکار
در موانع داخلی موفقیت یک استارتاپ نمی‌توان تنها یک مورد را مؤثر دانست بلکه بیشتر استارتاپ‌ها به ترکیبی از دلایل اشاره می‌کنند؛ این به‌احتمال‌زیاد به آن دلیل است که مشکلاتی خاص، علائم مشکل دیگری هستند.
به‌عنوان‌مثال، اگر مدل کسب‌وکار استارتاپ پایدار یا سودآور نباشد، به‌سرعت با مشکل نقدینگی روبرو می‌شود؛ بدون پول، استارتاپ نمی‌تواند رشد کند که در این صورت برای به دست آوردن کمک‌های مالی و... دچار مشکل می‌شود.
به‌منظور سودآور بودن یک مدل کسب‌وکار باید بتوان محصول یا خدماتی را به مشتری فروخت و پیش از آن، باید برای به‌دست آوردن این مشتریان سرمایه‌گذاری کرد.
*هزینه‌های جذب مشتری
هزینه‌های مرتبط با متقاعد کردن یک مصرف‌کننده برای خرید محصول یا خدمات استارتاپ، ازجمله هزینه‌های تحقیقاتی، سفر، بازاریابی و تبلیغات است.
ارزش طول رابطه با مشتری نیز یک پیش‌بینی از سود خالص به‌دست‌آمده از مشتری در کل مدت‌زمان رابطه با یک مشتری است؛ هدف این است که استارتاپ‌ها قادر به جذب مشتریان با هزینه‌ای کمتر از ارزش طول رابطه با آنها بوده تا بتوانند یک مدل کسب‌وکار متعادل و متناسب داشته باشند و از این طریق به سودآوری برسند.
به همین دلیل باید هزینه به دست آوردن مشتری پایین‌تر از ارزش طول رابطه مشتری باشد؛ بنابراین، استارتاپ‌ها باید توجه کافی به هزینه جذب مشتری داشته باشند؛ بنابراین توجه به مدل کسب‌وکار ضروری است چراکه چگونگی انجام کار، ایجاد ارزش و نحوه درآمدزایی شرکت‌ها را مشخص می‌کند.
استارتاپ‌ها نیز باید برای موفقیت، مدل کسب‌وکار متناسب با وضع کشور و اهداف واقع‌بینانه را انتخاب کنند تا دچار مشکلات مربوط به زمان توسعه، مقیاس‌پذیری و... نشوند.
*لزوم راه‌اندازی صندوق‌های حمایت از استارتاپ‌ها
اما کوروش خسروی از اعضای فعلی شورای اسلامی شهر اصفهان که سوابقی همچون مسئولیت مرکز کارآفرینی دانشگاه اصفهان، دبیری جشنواره ملی کارآفرینی شیخ بهایی، مدیریت پارک فناوری شیخ بهایی، عضویت هیئت مدیره شبکه پژوهش و فناوری استان اصفهان و بسیاری افتخارت دیگر در پرونده خود دارد در گفت‌وگو با اصفهان امروز در ارتباط با وضعیت استارتاپ‌ها اظهار کرد: برای حمایت از استارتاپ‌ها نیاز است صندوق حمایت از استارتاپ‌ها راه‌اندازی شود، این صندوق‌ها در دنیا وجود دارند و به کمک استارتاپ‌ها می‌روند اما نقش آنها در کشور و بویژه استان اصفهان بسیار کمرنگ است.
وی ادامه داد: روش کار این صندوق‌ها باید به این‌گونه باشد که با استارتاپ‌ها وارد مشارکت شوند یعنی در سود و زیان همراه با آن استارتاپ باشند نه اینکه وامی پرداخت شود و تنها به فکر دریافت اقساط آن باشند.
این عضو شورای اسلامی شهر اصفهان اضافه کرد: امروز چنین صندوق‌هایی در کشورهای مختلف در حال فعالیت هستند و سود خوبی نیز کسب می‌کنند و لازم است برای حمایت از استارتاپ‌های داخلی نیز این نوع صندوق‌های حمایتی در استان راه‌اندازی شوند و ما نیز در شورای شهر اصفهان این موضوع را دنبال می‌کنیم، البته نیاز است برای این کار بخش خصوص با جدیت کامل وارد شود تا بتوان اقدامات مفیدی انجام داد.
*حمایت اتاق بازرگانی اصفهان از استارتاپ‌ها
سید عبدالوهاب سهل‌آبادی رئیس اتاق بازرگانی اصفهان نیز در ارتباط با نقش استارتاپ‌ها در اقتصاد استان اظهار کرد: امروز اتاق‌های بازرگانی سراسر جهان سرمایه‌گذاری زیادی بر روی استارتاپ‌ها و حفظ امنیت طرح‌های آنها داشته‌اند.
وی ادامه داد: لازم است اتاق اصفهان از تجارب اتاق‌های موفق دنیا در این زمینه بهره‌مند شده و در حمایت از استارتاپ‌ها گام‌های اساسی بردارد.
وی ضمن تأکید بر لزوم ایجاد هر چه سریع‌تر صندوق حمایت از استارتاپ‌ها در استان اصفهان، از آمادگی اتاق بازرگانی اصفهان برای حمایت از این صندوق خبر داد.
رئیس اتاق بازرگانی اصفهان همچنین بابیان اینکه اگر صنعت ما به صنعتی نو تبدیل نشود، ورشکستگی اجتناب‌ناپذیر خواهد بود، گفت: حمایت از استارتاپ‌ها و انتقال طرح‌های نوین آنها به صنایع می‌تواند ضامن موفقیت صنایع و مشاغل مختلف در آینده باشد.
حال باید دید تا چه اندازه از استارتاپ‌ها به‌عنوان موتور محرک اقتصادی در استان حمایت خواهد شد، موضوعی که به‌طورقطع به پیشبرد اهداف اقتصادی استان کمک زیادی خواهد کرد.