اسطوره اصفهان را تقویت کنیم
بهمن نامور مطلق، نشانه‌شناس ایرانی و استادیار گروه فرانسه دانشگاه شهیدبهشتی است. او از سال ۱۳۸۱ تا سال ۱۳۸۸ دبیر و معاون پژوهشی فرهنگستان هنر و پس‌ازآن، معاون پژوهشی خانه هنرمندان ایران بود. او اکنون، معاونت صنایع‌دستی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور را به عهده دارد. نامور مطلق، پژوهش‌هایی درزمینه اسطوره‌شهر داشته و معتقد است اصفهان، قابلیت مطرح‌شدن به‌عنوان یک اسطوره‌شهر را دارد.
اصفهان امروز- بهمن نامور مطلق:
اصفهان یکی از پدیده‌های پیچیده و چندلایه است و نیازمند دیدگاه‌های تاریخی، هرمنوتیکی و لغت‌شناسانه هستیم تا بتوانیم ژرفنا و وجوه گوناگون آن را با عمق بیشتری دریابیم. شهری همچون اصفهان همانند انسانی که کالبد و روح دارد، نیازمند رویکردی استنادی برای بیان کالبد آن و دیدگاهی هنری برای آشکار کردن روحش است. بدون هرکدام از این موارد، نگاه به اصفهان ناقص و ناکامل خواهد بود. با توجه به قدمت تاریخی و پیچیدگی فضای تاریخی و فرهنگی اصفهان، نه‌تنها پاریس و لندن به‌عنوان شهرهای نسبتاً جدید، بلکه حتی آتن و قاهره نیز ازنظر ویژگی چندلایگی و پیچیدگی فرهنگی و تاریخی، توانایی رقابت با اصفهان را ندارند. ازاین‌رو دلایلی داریم که اصفهان را می‌توان بزرگ‌ترین اسطوره شهر جهان نامید.
اصفهان یک شهر اسطوره‌ای است، چون برای آن، روایت‌های اسطوره‌ای ساخته‌شدن داریم، در حبیبالسیر آمده خداوند مار را به اصفهان فرستاد، این نشان می‌دهد اصفهان در تکوین جهان و هبوط موردتوجه قرارگرفته است. اصفهان یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران هم هست و قدمت آن، موجب اسطوره‌ای شدنش شده است. کاوه آهنگر یک شخصیت اسطوره‌ای اهل اصفهان است و می‌گویند گنج فریدون در اصفهان پنهان‌شده است. اصفهان با شخصیت اسطوره‌ای گودرز هم که در شاهنامه به‌عنوان شهردار اصفهان انتخاب می‌شود، ارتباط دارد. از طرف دیگر این شهر یکی از پایگاه‌های مهم آیین‌های ماه محرم است و مفهوم ظلم‌ستیزی در آن با آیین‌های محرم و شخصیت کاوه نمایان شده است.
برای تقویت وجه اسطوره‌ای این شهر، ابتدا باید شناخت خوبی نسبت به اسطوره‌های آن پیدا کنیم و بعد به سمت تکثیر آن‌ها برویم. تکثیر هم روش‌های مختلفی دارد، ازجمله نام‌گذاری بعضی از مکان‌ها، ساخت مجسمه و نقاشی از اسطوره‌ها. برای این‌که بتوانیم این اسطوره‌ها را به جاهای دیگر صادر کنیم، هم باید در صنایع‌دستی، جلوه‌هایی از این اسطوره‌ها را داشته باشیم. اسطوره شدن اصفهان، موجب علاقه‌مندی و جذب گردشگر به آن می‌شود و هرچقدر هم گردشگر به این شهر بیاید، موجب می‌شود جنبه اسطوره‌ای آن تقویت شود.
وقتی می‌گوییم گودرز یا کاوه از اسطوره‌های مرتبط به اصفهان است، باید پرسید چرا درباره این‌ها، برنامه‌های ویژه چون نقالی برگزار نمی‌شود؟ چرا مجسمه‌هایی به نام آن‌ها ساخته نمی‌شود یا سالن‌هایی به نام آن‌ها وجود ندارد که به مسائل متعدد مربوط به این اسطوره‌ها بپردازد؟ مسئله من فقط گودرز و کاوه نیست. مسئله من اسطوره‌های نوین شهر چون شهید همت هم هستند. این‌ها همه نیازمند رسیدگی است. به نظر من اگر ما به خودمان احترام بگذاریم، دیگران هم به ما احترام می‌گذارند. اگر ما خودمان را خوب ببینیم، دیگران هم ما را خوب می‌بینند. پس باید سعی کنیم به خودمان خوب نگاه کنیم، خوب احترام بگذاریم و خودمان را به‌عنوان یک اسطوره باور کنیم. شهرهایمان را به‌عنوان شهرهای بزرگ باور کنیم تا دیگران هم این کار را بکنند.
نوع حفظ بناهای اسطوره‌ای اصفهان هم، بستگی به جنس آن آثار تاریخی دارد. بعضی از آثار باید همان‌طور که هستند، حفظ شوند. این‌ها آثاری هستند که هویت فرهنگی ما به آن‌ها وابسته است. در مقابل بعضی آثار تاریخی نقش کمتر و غیرکلیدی‌تر دارند و به همین دلیل با تبدیل آن‌ها به فضاهایی با تعریف جدید می‌توانیم حفظشان کنیم. بااین‌وجود برای حفظ آثار تاریخی کلیدی و اصلی باید دولت هزینه کند تا آن‌ها همان‌طور که هستند، باقی بمانند و به هتل یا فضای دیگری تبدیل نشوند.
اسطوره‌شناس و استاد دانشگاه شهید بهشتی تهران