قصر نور

مینا عباسپور- اصفهان امروز: خیلی سخت است که بخواهی جلوی کسی که روزی تو را تر و خشک کرده و از خوشی‌های بهترین روزهای زندگی‌اش گذشته تا زمینه رشد تو را فراهم کند، از خانه سالمندان بگویی. شنیدن این حرف از زبان تو می‌تواند لرزه بر اندامش بیندازد. او امروز در وانفسای کار کردن شبانه‌روزی تو و همسرت، وقتی بین عروس‌ها و دامادها هرکدام بهانه‌ای برای شانه خالی کردن از نگهداری‌اش دارند؛ درحالی‌که بیمار شده و نیاز به مراقبت دارد، درحالی‌که زمین‌گیر شده و کم‌حوصله است، درحالی‌که بهانه می‌گیرد و مثل روزهای کودکی تو با یک کلمه نه‌چندان مهم بغض می‌کند، دائم چیزی مثل خوره وجودت را می‌خورد که از گفتنش واهمه داری و درگیر این جنگ بین منطق و احساست هستی، بر سر محلی به نام خانه سالمندان؛ محلی برای نگهداری او و همسن و سالانش است. به خودت می‌گویی بالاخره بی‌خود که نیست، کسانی هستند که وظیفه‌شان نگهداری از اوست، آنجا با همسن‌وسالانش دورهم جمع‌اند. ما هم دائم به او سر می‌زنیم. دکتر و پرستار هم بهتر می‌توانند به او رسیدگی کنند. اینگونه خود را قانع می‌کنی اما بازهم دلت نمی‌آید به خودش بگویی که چقدر این کار منطقی است. پیش خودت فکر می‌کنی که حتماً بهانه می‌گیرد؟ مگر خودت نمی‌گرفتی؟ نمی‌تواند کارهایش را خودش انجام دهد؟ مگر خودت می‌توانستی؟ مریض است؟ مگر خودت بیمار نمی‌شدی؟ و سؤال‌های بی‌جوابی بسیاری که به ذهنت می‌آید؛ اما درنهایت ممکن است بگویی این حرف‌ها مال قدیم بود. حالا زندگی‌ها عوض‌شده، ما مجبوریم کارکنیم و نگهداری از فرزند و پدر و مادر همزمان با کار شدنی نیست. این خیانت نیست، بی‌احترامی نیست. بالاخره به خانه سالمندان می‌سپاری‌اش. ماه‌های نخست دائم به او سر می‌زنی اما کم‌کم بین دیدارها فاصله می‌افتد. کم‌کم جای خالی‌اش در خانه فراموشت می‌شود. اما بر او چه خواهد گذشت؟...
خانه‌ سالمندان‌ اصفهان از مرکز شهر دور است و این خود از عواملی است که می‌تواند برای هرروز و هر هفته دیدنش سنگ جلوی راهت باشد؛ ساختمان داخلی دارای محوطه‌ای بزرگ و چمن‌کاری شده است. نزدیک ساختمان اصلی‌اش پیرمرد و پیرزن‌ها را می‌بینی بالباس‌های آبی‌رنگ. تک‌تک یا گروهی این‌طرف و آن‌طرف نشسته‌اند و حضور هر تازه‌واردی برایشان جذابیت دارد. برخی ازکارافتاده‌اند، برخی هم حافظه‌شان را ازدست‌داده‌اند اما همه و همه منتظرند که کسی به دیدارشان بیاید مثلاً فرزندشان و چه‌بهتر که آمده باشد تا آنها را با خود به خانه بازگرداند. این قسمت البته جای خوب داستان است. در طبقه‌های داخلی ساختمان بخش‌هایی هست که از زمین‌گیرها و کسانی که به زخم بستر مبتلا شده‌اند، مراقبت می‌شود. آنهایی که از شدت بیماری در تخت‌هایشان اسیرند و نیروهای خدماتی و پرستاران زحمتکش اما کم تعداد این محل، زیر بار نگهداری‌شان کمر خم کرده‌اند.
این روزها اما خبر خوشی رسیده که می‌تواند نویدبخش روزهای خوش زندگی برای سالمندانی باشد که هم نیازمند نگهداری و خدمات ویژه هستند و هم می‌توانند این خدمات را هم‌زمان با حضور در کانون گرم خانواده خود دریافت کنند. امروز نخستین مهد سالمندان اصفهان به‌صورت رسمی راه‌اندازی می‌شود که اتفاق تازه‌ای در مراقبت از سالمندان و سیستم نگهداری خانه‌های سالمندان است. به گفته مدیرمسئول و مسئول فنی این مرکز توان‌بخشی و نگهداری روزانه از سالمندان در اصفهان، با ظرفیت 50 نفر، خدمات خود را از ساعت 5/7 صبح تا 5/7 شب ارائه می‌کند. سودابه شجاعی می‌گوید: خدمات پذیرایی ما به سالمندان شامل صبحانه، میان وعده، نهار، عصرانه و شام است. هفته‌ای دو بار پزشک عمومی سالمندان را ویزیت می‌کند، صبح تا ظهر کارشناس پرستاری خدمات پرستاری سالمندان را انجام می‌دهد، هفته‌ای دو بار فیزیوتراپ خدمات فیزیوتراپی سالمندان را انجام می‌دهد و کلیه خدمات نظافتی و نگهداری سالمندان نیز در این محل انجام می‌شود. شجاعی ادامه می‌دهد: اینجا مهد سالمند است. از صبح تا بعدازظهر تمام خدمات برای آنها انجام می‌شود اما ترتیبی داده‌شده که سالمندان جدا از خانواده نباشند و مشکلات عاطفی به مشکلات سالمندی‌شان اضافه نشود. سالمندان از صبح تا بعدازظهر تمام خدماتشان اینجا انجام می‌شود. ما سرویس رفت‌وبرگشت داریم که هم صبح‌ها به دنبالشان می‌رود و هم شب‌هنگام آنها را به منزل بازمی‌گرداند تا در کنار خانواده باشند. این کارشناس روانشناسی تصریح می‌کند: سالمند می‌تواند خدماتی نمی‌تواند در خانه بگیرد را در این محل داشته باشد و همین‌طور خانواده‌هایی که مشغله زیاد دارند یا توان نگهداری از سالمند را ندارند می‌توانند از خدمات ما استفاده کرده و به کارهای شخصی و شغلی خود بپردازند بدون اینکه فرد سالمندانشان را فراموش کرده و از او دور شوند. در حقیقت ما به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کرده‌ایم تا این دیدگاه که افراد، پدر و مادر خود را فراموش و در خانه سالمندان رها کرده‌اند وجود نداشته باشد. ضمن اینکه اینجا محیطی کاملاً راحت و بسیار شاد است. ما حتی در نظر داریم که برنامه‌های تفریحی خارج از مرکز نیز داشته باشیم و در هفته یک یا دو بار آنها را برای آب‌درمانی و استخر به مراکز طرف قراردادمان ببریم. این در حالی است که در نظر داریم نسبت به سالمندانی که توانایی یادگیری داشته باشند کار با موبایل یا حروف خوانی قرآن یا شاهنامه‌خوانی را آموزش دهیم. باوجودآنکه آیین گشایش کلبه نور امروز انجام می‌شود اما این مرکز تاکنون به چند نفر از سالمندان، این خدمات را ارائه کرده است. شجاعی دراین‌باره می‌گوید: حدود دو ماه است که فعالیت خود را شروع کرده‌ایم و سه نفر را در این محل نگهداری می‌کنیم. نکته جالب این است که یکی از سالمندان مورد نگهداری ما مبتلابه آلزایمر شدید بود و قدرت تکلم و حرف زدن هم نداشت، اما پس از مدت 5/1 ماه از حضورش در مرکز، اکنون هم کنترل ادرار دارد و هم می‌تواند تا 10 بشمارد، صلوات بفرستد و نام فرزندانش را تکرار کند. او ادامه می‌دهد: سالمند دیگری داشتیم که او را از بیمارستان فارابی آورده بودند و مراکز شبانه نتوانسته بود از وی نگهداری کنند؛ بنابراین عذرش را خواستند؛ اما اکنون بیش از یک ماه است که در مرکز ما نگهداری می‌شود و در آخرین ویزیتی که با پزشک اعصاب خود داشته، دکتر داروهایش را حدود 50 درد کاهش داده است. او از حضور در کنار دیگران فوبیای(ترس) شدید داشت اما اکنون در جمع ما قرار می‌گیرد و باوجودی که قبلاً می‌ترسید، اکنون بازی‌هایی مثل دارت را انجام می‌دهد. به‌طورکلی روحیه و روال درمانش تغییر کرده و رو به بهبودی است. کلبه نور در آبان ماه سال جاری در فراخوانی از اداره کل بهزیستی برای راه‌اندازی خانه سالمندان روزانه موفق به اخذ مجوز شد و کار خود را به‌طور رسمی آغاز کرد. مدیرمسئول این مرکز توان‌بخشی دراین‌باره می‌گوید: پیش‌ازاین در شیراز پنج سال سابقه مدیریت مرکز سالمندان شبانه‌روزی داشتم و علاقه بسیار زیادی به فعالیت برای این قشر دارم. جرقه این کار از آن زمان در ذهن من زده شد. شهریور سال گذشته که در اصفهان از سوی بهزیستی فراخوانی برای مهد سالمندان روزانه داده شد، به این دلیل که شرایطش را داشتم و سابقه کاری‌ام هم مرتبط با آن بود، مدارک خود را فرستادم. در اردیبهشت‌ماه سال جاری مجوز ما تأیید شد و کار خود را آغاز کردیم. وی ادامه می‌دهد: محدودیت سنی ما برای پذیرش افراد از 60 سال به بالا است، گرچه سالمندانی که 50 ساله‌اند ولی شرایط سالمندی دارند را هم پذیرش می‌کنیم. ضمن اینکه هزینه نگهداری سالمندان در این مرکز طبق تعرفه‌ای که سازمان بهزیستی اعلام کرده است از ساعت 8 صبح تا 2 بعدازظهر شامل صبحانه، میان وعده و نهار به همراه رسیدگی توسط پزشک، فیزیوتراپ و پرستار مبلغ 540 هزار تومان بوده و درصورتی‌که تا ساعت 7 شب تمام خدمات مثل حمام، نظافت، عصرانه، شام و سرویس رفت‌وبرگشت هم اضافه شود مبلغ 1 میلیون تومان خواهد بود. شجاعی تصریح می‌کند: ممکن است در جامعه ما بویژه اصفهان این دیدگاه وجود داشته باشد که اینجا همان خانه سالمندان است و مورد وثوق خانواده‌ها قرار نگیرد. دراین‌باره باید بگویم چون این سالمندان هر شب به منزل می‌روند و خانواده منتظرشان است این حالت وجود ندارد که ازیادرفته هستند یا فرزندان ترکشان کرده‌اند. ضمن اینکه اینجا خدمات تفریحی و درمانی کامل برایشان وجود دارد. برخی از سالمندان از اینکه توسط فرزندان خود به حمام یا دستشویی بروند احساس خجالت داشته و معذب می‌شوند؛ ولی در این محل می‌دانند این کار توسط فردی انجام می‌شود که وظیفه و شغلش کمک به او برای این خدمات است، بنابراین دیگر آن احساس خجالت وجود ندارد و خود را باری به روی دوش خانواده نمی‌داند. مهد سالمندان روزانه کلبه نور اصفهان شاید گامی نو باشد در تکریم و نگهداری از سالمندان و بزرگان خانواده که روزگاری وقت و ثمره زندگی‌شان را صرف به بار نشستن فرزندان خودکرده‌اند.