وقتی از آزار جنسی کودکان حرف می‌زنیم، از چه می‌گوییم؟

دکتر شهین علیایی‌زند، روانشناس، می‌گوید: آسیب‌های ناشی از آزار جنسی کودکان تا بزرگسالی با آنها می‌ماند، تحقیقی که درباره روسپیگری انجام شده، نشان‌دهنده این موضوع است.

خبرهایی مبنی بر کودک‌آزاری، آن هم از نوع آزار جنسی، در روزهایی که گذشت توجه و در عین حال واکنش‌های اندوهبار خیلی از مردم را مخصوصا در فضای مجازی به همراه داشت. این خبرها، چه اتفاق خارجی آن که شامل تجاوز به تعداد زیادی دختربچه بود و به بیش از 150 سال حبس برای این مجرم انجامید، چه خبری که از آزار جنسی به پسربچه‎ها در کشورمان حکایت داشت و با تبرئه فرد متهم همراه بود، بحث‌های زیادی را درباره چرایی و چگونگی آزار جنسی ایجاد کرد.

این مباحث مخصوصا از طرف حقوقدان‌ها و روانشناس‌ها بیشتر مورد بررسی قرار گرفت که توصیه کردند با پرداختن به ابعاد این ماجرا، خلاءهای قانونی یا آموزشی در این زمینه برطرف شود. یکی از این روانشناس‌ها، دکتر شهین علیایی‌زند، محقق و پژوهشگری است که اولین موسسه مبارزه با کودک‌آزاری جنسی را در ایران افتتاح کرد و جزو پیشگامانی بود که به لزوم آموزش‌های خودمراقبتی به کودکان تاکید داشت.

او در گفت‌گو با خبرآنلاین، نسبت به اتفاقی که هنوز در گوشه و کنار درمورد کودکان می‌افتد اظهار تاسف و در عین حال تاکید کرد اگر نسبت به متهمان سختگیرانه‌تر برخورد شود، کمتر شاهد چنین مواردی هستیم. او درمورد فرد متهمی که در ایران به آزار پسربچه‌ها متهم اما در ادامه تبرئه شد، می‌گوید: تبرئه شدن، حتی به ضرر آن فرد است زیرا در صورت برخورد متناسب‌تر با او، احتمالا مردم و حتی قربانیان با او رافت بیشتری نشان می‌دادند اما حالا مردم سخت آزرده‌اند و نمی‌دانند چنین دردهایی را باید کجا ببرند.

گفت‌وگوی خبرآنلاین با دکتر شهین علیایی‌زند را در ادامه بخوانید:

اگر بخواهیم تعریفی از آزار جنسی کودکان داشته باشیم، این تعریف شامل چه مواردی می‌شود؟

سوء استفاده جنسی از کودکان در منابع علمی تعاریف گوناگونی دارد اما شاید جامع‌ترین تعریفی که در چندین نشست بینالمللی نیز با اقبال زیادی مواجه شده، این تعریف باشد: ایجاد ارتباط با کودک، به منظور کسب لذت جنسی، به هر شیوه و به هر میزان. یعنی حتی لمس کردن اندام جنسی کودک به منظور کسب لذت جنسی را نیز شامل می‌شود.

کاری که الزاما ممکن است تاثیرات جسمانی نداشته باشد، اما به کرات می‌بینیم که تبعات روانی آن بسیار است و حتی ممکن است مسیر زندگی فرد را تغییر دهد. عورت‌نمایی شخص مهاجم، ارتباط جنسی دهانی، فیلمبرداری از بدن عریان کودک و به نمایش گذاشتن آن، دخول و واداشتن کودک به انجام عمل جنسی با فرد متعرض و دیگران، از مصداق‌های بارز سوءاستفاده یا آزارجنسی کودکان است. متاسفانه در جامعه ما هنگام اعتراض یا شکایت، اغلب افراد دنبال یافتن پیامدهای جسمانی می‌گردند که این ما را با مشکلات فراوانی مواجه کرده است چون برای مثال ارتباط جنسی دهانی با کودک که متاسفانه این روزها بسیار هم متداول شده، پیامدهای جسمانی خاصی ندارد اما زندگی و سرنوشت کودک را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد.

گاهی شنیده می‌شود که اگر این اتفاق با رضایت کودک باشد، جرم محسوب‌ نمی‌شود.

باید تاکید کنم هرگونه ارتباط با فرد زیر هجده سال، چه با رضایت او و چه بی رضایت او، جرم است و در اکثر کشورها مجازات سنگینی دارد.

شما از آزار جنسی به عنوان یک رویداد سرنوشت‌ساز یاد می‌کنید. منظورتان چیست؟

ببینید، من در این زمینه طی سال‌ها، با موارد بسیاری روبرو بوده‌ام. اغلب می‌بینم که گرچه ممکن است این اتفاق در کودکی رخ داده باشد اما فرد در بزرگسالی هم با پیامدهای آن دست و پنجه نرم کرده و بااضطراب، احساس گناه و افسردگی شدید ناشی از آن، زندگی می‌کند. این رویداد می‌تواند زندگی زناشویی و گرایشات جنسی او را نیز تغییر دهد. در یک تحقیق ملی که در زمینه روسپیگری در ایران انجام دادم متوجه شدیم که نزدیک به 25 درصد زنان روسپی در کودکی مورد تعرض جنسی افراد خانواده یا دوستان و آشنایان خانواده قرار گرفته‌اند. این یعنی در این جمعیت، یک نفر از هر چهار نفر. علاوه بر این، از یاد نبریم بسیاری از کسانی که کودکان را مورد آزار جنسی قرار می‌دهند، خودشان هم در سنین کم با چنین تجربه‌ مشابهی روبرو بوده‌اند.

بیشترین تاکیدی که در خانواده‌ها وجود دارد، حفاظت از دخترانشان است. پسربچه‌ها چقدر در معرض خطر هستند؟

معمولا و به ویژه در جوامع سنتی، پسربچه‌ها بسیار در خطرند تا به حدی که آزار جنسی پسربچه‌ها گاهی در برخی از خرده‌فرهنگ‌ها، به یک عرف تبدیل شده است. این در حالی است که می‌توانم به جرات بگویم آثار تخریبی آزار جنسی بر پسربچه‌ها از دختربچه‌ها هم بیشتر است. بسیاری از آنها بعد از این اتفاق، به لحاظ شخصیتی فرو می‌ریزند و تغییر در گرایشات جنسی در میان آنها هم بسیار بیشتر است.

برای کاهش آزار جنسی چه کارهایی می‌توان کرد؟

آموزش، رمز موفقیت در مقابله با آزار جنسی کودکان است. باید بچه‌ها یاد بگیرند که اندام‌های جنسی خود را شناسایی کنند و باید به آنها یاد بدهیم که به هنگام قرار گرفتن در چنین شرایطی چگونه از خودشان دفاع کنند. در عین حال، از همه خواهش می‌کنم که بحث آزار جنسی کودکان و چگونگی مقابله و پیشگیری از آن را سیاسی نکنند، جلوی پای کارشناسان و متخصصان برای آموزش این مسائل سنگ نیندازند و به این طریق، بچه‌ها را قربانی نکنند. می‌توان از آزار جنسی کودکان پیشگیری کرد، منتظر نباشیم بچه‌ها بعد از آزار جنسی مثله شوند تا کسی آن هم فقط برای چند روز به این تراژدی عظیم، نگاهی جدی بیندازد.