بارورسازی ابرها از شایعه تا واقعیت
تا حرف از خشکسالی و کاهش بارش در کشور به میان می‌آید، ذهن‌ها عموما به سوی یک راه‌حل می‌روند؛ بارورسازی ابرها. بالا گرفتن بحث‌ها درباره این روش علمی باعث شده شایعه‌های زیادی هم در این‌باره به‌وجود بیاید و انتظاراتی از «یدید نقره» - ماده اصلی بارورسازی ابرها در ایران- شکل بگیرد که بیشتر به یک معجزه شبیه است.
تا حرف از خشکسالی و کاهش بارش در کشور به میان می‌آید، ذهن‌ها عموما به سوی یک راه‌حل می‌روند؛ بارورسازی ابرها. بالا گرفتن بحث‌ها درباره این روش علمی باعث شده شایعه‌های زیادی هم در این‌باره به‌وجود بیاید و انتظاراتی از «یدید نقره» - ماده اصلی بارورسازی ابرها در ایران- شکل بگیرد که بیشتر به یک معجزه شبیه است.
با این همه، بارورسازی هم مثل تمام روش‌های علمی دیگر توانایی مشخصی برای حل معضل کم‌آبی دارد، در مواردی هیچ کاری از دستش برنمی‌آید اما در بهترین حالت می‌تواند به‌طور متوسط 15درصد بارش در یک منطقه را افزایش دهد. بارورسازی به زبان علمی به چه معناست؟ چطور کار می‌کند؟ آیا در شرایط کشور ما استفاده از چنین فناوری‌ای مؤثر است؟ آیا ممکن است این فناوری برعکس عمل کرده و کشورمان را با خشکسالی روبه‌رو کند؟
- فناوری بارورسازی؛ هدیه روس‌ها
یک مرکز معتبر علمی در روسیه از سال 77تا 86در زمینه آموزش، انتقال فناوری و تجهیزات با ایران همکاری کرد. هم‌اکنون، شرکت روس کنار کشیده و تمام عملیات توسط ایرانی‌ها انجام می‌شود.
- مواد مورد استفاده
در ایران برای بارورسازی ابرها عموما از یدید نقره استفاده می‌شود و در ابرهای گرم (ابرهایی که دمایشان بالاتر از صفر درجه سانتی‌گراد است) از مواد دیگری مثل نمک استفاده می‌شود.
- بارورسازی یعنی چه؟
برای اینکه قطره‌های کوچک آب (قطرک‌ها) در ابر بتوانند ببارند، باید حاوی ذرات آیروسول یا هسته‌های یخ‌ساز باشند. ذرات گردوغبار، باکتری‌هایی که به‌طور طبیعی در جنگل‌ها و باغ‌ها روی درختان وجود دارند، نمک دریا و... جزو ذرات آیروسول هستند که اگر وجود نداشته باشند، آب حتی در دمای منفی 20یخ نمی‌زند. یدید نقره که به داخل ابر تزریق شده به این قطره‌ها کمک می‌کند که یخ بزنند. در این وضعیت، قطره‌های آب در کنار کریستال یخی قرار گرفته و باعث بارش می‌شوند.
- خشکسالی ما، خشکسالی جهان
به گفته فرید گلکار، رئیس مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها وقتی شرایط محیطی را به هم ریخته‌ایم باکتری‌هایی که به‌طور طبیعی روی درخت‌ها وجود داشتند و ذرات کوچکی که در قطره‌های آب بودند، حذف شده و به ابرها نرسیدند. در نتیجه این روزها «هسته‌های یخ‌ساز» کمتر در ابرها تشکیل می‌شود و حتی اگر ابری تشکیل شود، بارش کمی داریم.
- معجزه نمی‌کند
برای بارش، باید ابر تشکیل شود و شرایط بارش تا حدی مناسب باشد. از طرف دیگر، روش بارورسازی ابرها نیز درست طراحی شده و با شیوه مناسبی اجرا شود تا بارش صورت بگیرد. جواد بداق‌جمالی، عضو هیأت‌علمی دانشکده محیط‌زیست در این‌باره به همشهری می‌گوید: «ما در خراسان جنوبی به‌طور طبیعی بارش و زمان ابرناکی (ابری‌بودن) کمی داریم. در کویرهای یزد و کرمان هم وضع به همین منوال است. در چنین شرایطی نمی‌توان انتظار داشت که بارورسازی معجزه کند. اگر ابر نباشد، بارورسازی به درد نمی‌خورد.در بهترین حالت، با این روش به‌طور متوسط 15درصد بارش بیشتر می‌شود.
- تنها راه‌حل نیست
تنها راه مبارزه با خشکسالی، بارورسازی نیست. این حرف‌های بداق‌جمالی، عضو هیأت‌علمی دانشکده محیط‌زیست است که به همشهری می‌گوید: « باید برای بارورسازی برنامه داشته باشیم و بتوانیم آن را بدون اینکه فشار سیاسی روی‌مان باشد، اجرا کنیم. بارورسازی زمانی جواب می‌دهد که بلندمدت باشد. اشتباه ما این است که یک سال برنامه را اجرا کرده و رهایش می‌کنیم.»
- 56 کشور
تعداد کشورهایی است که در سال 2016بارورسازی را انجام داده‌اند؛ تعدادشان تا چند سال قبل 42کشور بود.
- 150میلیارد تومان
هزینه‌ای است که اگر به پروژه بارورسازی اختصاص داده شود، می‌توان تمام کشور را تحت پوشش قرار داد.