قبرستان تخت فولاد، فضایی جرم‌خیز
سیدعلی معرک نژاد، مدیر مجموعه تاریخی، فرهنگی و مذهبی تخت فولاد می گوید ، متأسفانه مجموعه تخت فولاد از حیث اجتماعی فضایی جرم خیز است و باید ابتدا به وضعیت آن رسیدگی کرد.
"گورستان‌گردی" یکی از انواع گردشگری است، اما علی‌رغم وجود گورستان‌های ارزشمند در اصفهان، زیرساخت های موجود برای توسعۀ این نوع گردشگری در این شهر وجود ندارد.
به گزارش ایمنا، این نوع گردشگری در بسیاری از کشورهای دنیا رواج دارد و به عنوان یکی از مهم ترین منابع درآمدزایی در حوزه صنعت گردشگری شناخته می شود. به عنوان نمونه گورستان "پرلاشز" در شهر پاریس از مشهورترین گورستان های تاریخی جهان است و همواره خیل عظیمی از گردشگران خارجی را به سوی خود می کشاند.
اصفهان نیز به عنوان یکی از شهرهای گردشگرپذیر در کشور از این قابلیت ویژه گردشگری که به ندرت در نقطه ای از جهان یافت می شود برخوردار است. گورستان "تخت فولاد" یکی از قدیمی ترین گورستان های جهان در قلب این شهر واقع شده و محل دفن تعداد قابل توجهی از علما، اندیشمندان، فلاسفه، ادیبان، شعرا و متفکران است. زمان پیدایش این قبرستان تاریخی چندان روشن نیست، اما بر اساس آثار موجود در آن همچون قبر "یوشع نبی" از پیامبران بنی اسرائیل، قدمت آن به دوران قبل از اسلام می رسد. اما فضای خلوت و بی‌رونق تخت فولاد، علی‌رغم آنکه در یکی از نقاط مرکزی شهر اصفهان واقع شده و از بیشترین مولفه های گردشگری تاریخی، مذهبی، ادبی و علمی برخوردار است، سنخیتی با اهمیت این قبرستان ارزشمند ندارد.
حرمت امامزاده به دست متولی آن است
مهدی تمیزی، مدیر موزه هنرهای معاصر اصفهان و نویسندۀ کتاب "در سایه سرو" که درباره سنگ آرامگاه ها در مجموعه تخت فولاد، گورستان ارامنه، امامزاده ها و کلیساهای شهر اصفهان نگارش شده است، می گوید: "گور" واژه ای کاملاً فارسی است که معادل عربی آن مزار و قبر است، بنابراین گورستان واژه ای ایرانی، مزارستان و مزارات و قبرستان واژۀ عربی است، اما به دلیل وجود بار منفی در این کلمات، از آرامستان استفاده شده که به نظر من درست نیست.
وی با بیان به اینکه ماجرای گورستان‌گردی در همه دنیا مظلوم واقع شده است، ادامه می‌دهد: گورستان ها به علت اینکه دافعه دارند بخشی از مردم ترجیح می دهند وقت‌شان را برای گردشگری در آن نگذرانند؛ ضمن اینکه مردم به سراغ هرچیزی که نسبت به آن نادان باشند، نمی روند و اگر مردم بدانند در یک گورستان چه ارزش هایی نهفته قطعاً به این گورستان ها وارد شده و از حضور در این اماکن لذت می برند.
تمیزی می گوید: علاوه بر تخت فولاد و گورستان ارامنه در تمامی محوطه کلیساها و امامزاده ها دفن صورت گرفته و نه تنها سنگ گورهایی زیبایی دارند بلکه از نظر رجال شناسی حائز اهمیت هستند. ضرب المثلی هست که می گوید "حرمت امامزاده به دست متولی آن است"، بنابراین حرمت هر مکانی را مدیران آن تعیین می کنند، اگر ما امروز به دیدار آرامگاه سعدی و حافظ می رویم دلیلش این است که مدیران، آرامگاهی واجد ارزش برای آنها ساخته اند؛ بزرگان دیگری نیز داریم ولی چون به آنها پرداخته نشده مغفول مانده‌اند، مانند میرعماد حسنی که شایسته ترین خوشنویس ما است ولی در اصفهان و در کُنج خراب یک مسجد کوچکی دفن شده که اگر به آن بها داده شود قطعاً مردمی هستند که برای زیارت این عزیز خواهند رفت.
تخت فولاد، گرفتار نگاه سلیقه ای مسئولان
طاهره زارعی ، کارشناس ارشد مدیریت جهانگردی با بیان اینگه گردشگری آرامستان شکلی خاص از گردشگری است، می گوید: نباید انتظار داشته باشیم که در این نوع گردشگری مانند اماکنی همچون چهلستون، میدان امام و عالی قاپو استقبال شود و طبیعتاً تعداد مخاطبن آن باید پایین باشد.
وی می افزاید: تخت فولاد ۷۵ هکتار مساحت دارد و متاسفانه این گورستان تاکنون تنها در بُعد مشاهیر مذهبی به مردم معرفی شده است، این نگاه تک بُعدی به تخت فولاد نگاه صحیحی نیست و مدیران قبلی این مجموعه نیز به آن نگرش گردشگری نداشتند.
زارعی با بیان اینکه مجموعه تخت فولاد از امکانات خوبی برای جذب گردشگر برخوردار نیست، می افزاید: متأسفانه در حال حاضر تخت فولاد از کمترین امکانات رفاهی برای بازدیدکننده برخوردار است، حتی در برخی محورهای این مجموعه سرویس بهداشتی وجود ندارد! جایی نمی توانید حتی آب‌میوه تهیه کنید، کسی نمی تواند نصف روز در این مجموعه بماند چون مکانی برای ارائۀ خدمات اولیه ندارد.
وی ادامه می دهد: کسانی که به صورت تک نفره به تخت فولاد می آیند متأسفانه نمی توانند اطلاعات خاصی درباره نقاط مختلف این گورستان به دست بیاورند، چون اپلیکشن این مجموعه نیز در دسترس همه نیست و ضعف بسیاری هم دارد. در مجموع تخت فولاد با نگاه های سلیقه ای مدیران مواجه شده است و هر چند که در دوره اخیر موضوع گردشگری در این مجموعه مورد توجه قرار گرفته است اما مشکلات آن همچنان بسیار است.
وی می افزاید: مجموعه تخت فولاد اکنون نیز روزهای پنج شنبه و جمعه بازدیدکنندۀ بسیاری دارد، اما اگر انتظار داشته باشیم فوج‌فوج بازدیدکننده به تخت فولاد بیاید اشتباه است و باید افرادی که واقعاً علاقه و دغدغه دارند برای بازدید به این مجموعه بیایند.
قبرستان تخت فولاد، فضایی جُرم‌خیز
سیدعلی معرک نژاد ، مدیر مجموعه تاریخی، فرهنگی و مذهبی تخت فولاد در گفت و گو با خبرنگار ایمنا ، با بیان اینکه تخت فولاد در چرخه گردشگری ما جایگاه ویژه ای ندارد، اظهار می کند: متأسفانه از گورستان های اصفهان به نحو احسن استفاده نشده است، در حالی که این اماکن جزو ظرفیت های ویژه در گردشگری مذهبی محسوب می شود، هرچند اقدامات خوبی در مجموعه تخت فولاد انجام شده، اما عمدتاً با رویکرد گردشگری نبوده است.
وی با تاکید بر اینکه تامین امنیت گردشگران نخستین رکن در رونق صنعت گردشگری است، می گوید: متأسفانه مجموعه تخت فولاد از حیث اجتماعی فضایی جرم خیز است و باید ابتدا به وضعیت آن رسیدگی کرد. بیش از ۶۰ درصد مردم با تخت فولاد آشنایی ندارند و ارتباط نسل جوان با این قبرستان و هویتش قطع شده است، به همین دلیل باید در تخت فولاد جاذبه ایجاد کرد.
وی می افزاید: با ایجاد برخی تغییرات و مدیریت های ویژه می توانیم تخت فولاد را به یک مجموعه گردشگری حتی شبانه تبدیل کنیم و شب گردی را هم در سبد گردشگران آن قرار دهیم. خدماتی مثل مسیرهای گردشگری، سرویس های بهداشتی، مکان های فروش اغذیه می تواند پویایی و طراوت را به مجموعه برگرداند.
مدیر مجموعه فرهنگی، تفریحی و مذهبی تخت فولاد می افزاید: مجموعه تخت فولاد بازدیدکننده دارد، اما با کیفیت بازدیدی که مورد نظر ما است فاصله دارد، به همین دلیل برای سال آینده برنامه ای بلندمدت برای تخت فولاد طراحی کرده ایم که شامل ۱۲ فصل است و در فصول مختلفش جذابیت و کیفیت و طراوت را به مجموعه برمی گرداند، امیدواریم با اجرای این برنامه ماندگاری گردشگران در اصفهان را حداقل تا نیم روز افزایش دهیم.
سایت موزه، راهکاری برای توسعه گورستان‌گردی
ندا ترابی فارسانی، استادیار دانشگاه هنر اصفهان و دانش آموخته دکترای توریسم پایدار در ژئوپارک‌ها از طریق شبکه و ژئوتوریسم از کشور پرتغال می گوید: آرامستان ارامنه و تخت فولاد از پتانسیل بالایی برای رونق گردشگری و تبدیل شدن به سایت موزه برخوردارند و گردشگر می تواند با قدم زدن در بین قبور و مشاهده حکاکی سنگ ها و معماری تکایا با مشاهیر، هنرمندان، سرداران مشروطه، علما و عرفا با زندگی نامه آنها آشنا شود. به علاوه این سایت موزه می تواند مقصدی برای رونق شاخه های گردشگری مانند گردشگری تاریخی، گردشگری مذهبی و گردشگری شجرنامه و انواعی دیگر باشد.
وی با اشاره به اینکه سایت موزه آرامستان ارامنه یکی از مقاصد گردشگری گتو(اقلیت ها) است که تاریخ ارامنه اصفهان را در خود جای داده است، تأکید می کند: بهترین راهکار برای توسعه گردشگری در آرامستان ها تبدیل شدن آن ها به سایت موزه و در درجه دوم بازاریابی و تبلیغات است.
هیچ مسئولی آمادۀ دفاع از حوزۀ گردشگری نیست
محسن یارمحمدیان ، معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان در این خصوص اظهار می کند: متأسفانه در اصفهان آنقدر گرفتار مسائل روزمره هستیم که به نظر من گورستان‌گردی شاید اولویت دهم ما باشد، چراکه با امکانات و شرایطی که داریم در اصل موضوع هم مانده ایم و این‌ها مواردی است که باید بیشتر توسط شهرداری دنبال شود.
وی می افزاید: هر مقام و مسئولی که بر سر کار آمد فقط سخن از رونق گردشگری گفت ولی همه فقط شعار می دهند و هیچ مسئولی از صدر تا ذیل کشور آمادۀ دفاع از حوزۀ گردشگری نیست، متأسفانه کشور ما آمادۀ توسعه گردشگری نیست.
به گزارش ایمنا ، گردشگری انواع بسیار دارد و گورستان گردی به مثابه یکی از مهم ترین آنها در جهان شناخته می شود. شاید در نگاه نخست واژۀ گورستان بازخوردی منفی داشته باشد، اما به یقین یکی از مکان ها برای یافتن هویت های تاریخی به شمار می رود، چراکه نه تنها به لحاظ وجود شخصیت های مدفون در آن، بلکه در بسیاری زمینه ها مانند نمادها و نشانه ها، سنگ قبرها، معماری آرامگاه ها، شجره‌نامه ها و مطالعات جامعه شناختی و بسیاری مسائل دیگر ارزشمند است؛ با این وجود گورستان گردی در اصفهان تنها به دو مجموعه بزرگ تخت فولاد و قبرستان ارامنه محدود نمی شود، اما حتی این دو نیز به عنوان دو مجموعه شاخص گورستان‌گردی در اصفهان مغفول و مهجور واقع شده است و باید به این نوع از گردشگری که بازدیدکنندگان ویژه ای دارد، توجهی خاص داشت.