عادت به مطالعه در فراغت نوروزی

یک جای کار سال‌هاست که لنگ می‌زند. بچه‌های دیروز عید را با ترس ناتمام ماندن رونویسی از کتاب‌ها، سر می‌کردند و بچه‌های امروز هم در ایام نوروز یک آب خوش از گلویشان پایین نمی‌رود که مبادا پیک‌هایی که اسمشان شادی است، روزگارشان را غمگین کند.
یک جای کار سال هاست که لنگ می‌زند. بچه‌های دیروز عید را با ترس ناتمام ماندن رونویسی از کتاب‌ها، روی کاغذ‌های کاهی سر می‌کردند و بچه‌های امروز هم در ایام نوروز یک آب خوش از گلویشان پایین نمی‌رود که مبادا پیک‌هایی که اسمشان شادی است، روزگارشان را غمگین کند. کار این پیک‌های نوروزی در سال‌های اخیر به جایی رسیده که دیگر جست و جو و پرسیدن از والدین هم به کارشان نمی‌آید. حدودا 10 سالی است که کار طرح سؤالات پیک نوروزی بر عهده خود معلمان است و انگار این مسئله باعث شده تا معلمان تلافی بار روی دوششان که از طراحی و تصحیح پیک‌ها بر جا مانده را یک جا از دانش‌آموزان بگیرند.
این روزها بر اساس طرح‌های پیشنهادی وزارت آموزش و پرورش می‌توان احساس کرد که نوروز امسال قرار است یک آب خوش پس از سال‌ها از گلوی دانش‌آموزان پایین برود. امسال قرار است به جای آنکه دانش‌آموزان پیک‌ها را سیاه کنند تا روزگارشان سیاه نشود؛ به کتابخوانی، داستان نویسی و... در عید بپردازند.
گزارش امروز و فردای کیهان را به بررسی این موضوع اختصاص داده‌ایم.
کتابخوانی در نوروز امسال
جایگزین تکالیف سخت
به گفته معاون آموزش ابتدایی آموزش و پرورش برای نوروز سال 97 داستان‌خوانی، داستان‌گویی و داستان‌نویسی توسط دانش‌آموزان ابتدایی جایگزین پیک نوروزی می‌شود. تصمیم گرفتیم تا پای صحبت با تعدادی از دانش‌آموزان و معلمان بنشینیم و نظرات هر یک از آنان را درباره این تغییر به صفحه گزارش روز کیهان برسانیم. به سراغ یکی از مدارس ابتدایی واقع در میدان معلم تهران می‌رویم.
زمانی که مدیر مدرسه بچه‌ها را برای انجام گفت‌و‌گو به دفتر مدیر صدا می‌زند، آنان فکر هر چیز دیگری می‌کنند الا گفت‌و‌گو و گزارش، اما وقتی متوجه می‌شوند که جریان از چه قرار است به سرعت سفره دل را پهن و شروع به درددل می‌کنند. تکالیف نوروزی چه به آن سبک قدیم که دانش‌آموزان باید از اول کتاب فارسی را رو نویسی می‌کردند و چه به سبکی جدید‌تر که پیک شادی نام دارد، برای همه ما خاطراتی تلخ و شیرین از دوران دانش‌آموزی بر جا گذاشته است. از دانش‌آموزان حاضر در گفت‌و‌گو در مورد خاطره‌ای که از تکالیف نوروزی یا همان پیک شادی دارند، سؤال می‌کنیم؛ امیر حسین حیدری می‌گوید: «سال گذشته، برای تکلیف دوران عید باید یک پاورپوینت درست می‌کردیم. روز بعد تعطیلات وقتی به مدرسه آمدیم من پاورپوینتی را که درست کرده بودم در نمازخانه مدرسه برای بچه‌ها به نمایش در آوردم و این خاطره شیرینی است که از آن روز به خاطر دارم چرا که از دیدن آن به همراه دوستانم خیلی لذت بردیم و مطالب مختلفی را در کنار هم یاد گرفتیم.» یکی از طرح‌های پیشنهادی برای پیک نوروزی امسال، کتابخوانی در ایام نوروز و خلاصه نویسی از کتاب است. در میان گفت‌و‌گو، بچه‌ها پیرامون این طرح پیشنهادی نیز نظرات خود را بیان می‌کنند. محمدرضا احسانی‌زاده در گفت‌و‌گو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «اگر قرار است که کتابی خوانده شود مهم‌تر از هر چیز آن است که چه کتابی بخوانیم؟ چون از نظر من کتابی خوب است که با درس‌هایمان در ارتباط باشد یا در سطحی باشد که برای ما سنگین نباشد و بتوانیم با خواندن آن مطالب مفیدی را یاد بگیریم.»
این دانش‌آموزان همچنین در ادامه یک پیشنهاد جالب را مطرح می‌کنند که اگر قرار است برای عید دانش‌آموزان کتاب بخوانند؛ در هر کلاس چند عنوان کتاب مطرح شود و هر تعداد از دانش‌آموزان کتاب‌های مختلفی را در طول عید مطالعه کنند تا بعد از عید وقتی در کلاس هر دانش‌آموز خلاصه نوشته شده از کتابی که خوانده را شرح می‌دهد؛ دیگر دانش‌آموزان بتوانند با موضوع و شرح سایر کتاب‌هایی که نخوانده‌اند نیز آشنا شوند.
پیک شادی، ساعات اندوه دانش‌آموزان در سال‌های اخیر
همیشه می‌گوییم دانش‌آموزان عادت کرده‌اند که تکالیف نوروزی را تا آخرین روز عید یا همان شب تلخ سیزده به در روی هم انبار کنند یا در بهترین حالت آن را قبل از شروع عید به اتمام برسانند، اما همیشه ارتباط مدرسه با دانش‌آموزان در ایام نوروز قطع بوده است. به گمانمان اگر بچه‌ها لذتی در انجام اموری که از طرف معلم برای عید به آنها سپرده شده، پیدا کنند از آن فراری نخواهند بود.
دانش‌آموزان در میان گفت‌و‌گو علاقه‌مندی خود را به یادگیری مطالبی تازه در ایام نوروز ابراز می‌کنند و یکی از آنان می‌گوید: «هر سال پیک نوروزی که به ما داده می‌شود به گونه‌ای است که مطالب قبلی مرور می‌شود، اما کاش اگر قرار است تغییراتی در پیک نوروزی ایجاد شود طوری باشد که ما با خواندن یا انجام دادن آن مطالبی تازه یاد بگیریم.»
حسام سیلاخوری در ادامه کلام دوستش می‌افزاید: «مثلا اگر قرار است داستان‌نویسی برای ایام نوروز انجام دهیم موضوع آن طوری باشد که بتوان در ایام عید در مورد آن نوشت و باعث شود با نوشتن آن مطالبی نو یاد بگیریم.»
یاسر بهرامی از دیگر دانش‌آموزان مدرسه قدوسی است که در گفت‌و‌گو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «موضوع کتابی که برای خواندن داده می‌شود و یا موضوعی که برای داستان نویسی داده می‌شود باید موضوعی باشد که دانش‌آموزان از آن لذت ببرند و برایشان سخت نباشد.»
آنچه که بچه‌ها می‌گویند گواه آن است که پیک‌های نوروزی که تاکنون داده می‌شده، همیشه سخت‌تر از سطح کتاب و تدریس معلمان بوده است؛ حتی همیشه چند سؤال بسیار سخت در آنها وجود داشته که دانش‌آموزان با پرس و جو از والدین و جست و جو در کتاب و اینترنت هم قادر به پاسخ‌گویی آنان نبوده‌اند و وقتی از معلم می‌خواستند که این سؤالات را برایشان حل کنند، تنها با پیگیری‌های دانش‌آموزان حل می‌کردند یا بعضا اصلا حل نمی‌کردند. یکی از دانش‌آموزان که خود را پوریا فرهمند پارسایی معرفی می‌کند، می‌گوید: «سال‌های گذشته سطح دشواری سؤالات و تمرینات حتی از سطح کتاب‌های کاردر کلاس که در کلاس کار می‌شد هم بالاتر بودند و این کار را خیلی سخت می‌کرد، چون وقتی هر چه تلاش می‌کردیم؛ نمی‌توانستیم به تعدادی از سؤالات پاسخ دهیم، انگیزه‌مان را از دست می‌دادیم.»
دانش‌آموزان علت این سخت‌گیری را جست و جو کردن می‌دانند، اما معتقدند تاکنون با این روش هیچ‌گاه مطلب زیادی یاد نگرفته‌اند و این جست و جویی بیهوده بوده که نتیجه‌ای نداشته است؛ اما هنگامی که از طرح جدید برای نوروز امسال با خبر می‌شوند ضمن ابراز خوشحالی می‌گویند: «هر سال مجبور بودیم تا حتما برای انجام پیک نوروزی از والدینمان کمک بگیریم، اما چه خوب است که امسال می‌توانیم خودمان از پس همه تکالیف بر بیابیم؛ چرا که داستان‌نویسی و کتابخوانی کاری است که لذت‌بخش است.»
طراحی پیک توسط معلمان
منیرعلیرضالو که 30اُمین سال از خدمت خود را امسال در یکی از مدارس تهران مشغول به تدریس پایه ششم ابتدایی است پای گفت‌و‌گو با گزارشگر کیهان می‌نشیند تا برایمان از آنچه این سال‌ها در قالب پیک نوروزی در ایام عید همراه دانش‌آموزان بوده بگوید. وی در آغاز می‌گوید: «چند سالی است که طرح پیک نوروزی بر عهده خود معلمان است و این باعث می‌شود تا جامعیتی در این کار وجود نداشته باشد ومعلمان هر مدرسه‌ای در هر مقطع خود به طرح یک سری مسئله بپردازند.»
علیرضالو در ادامه می‌افزاید: «طراحی پیک توسط معلمان باعث می‌شد تا آنان بازی ریاضی و مسائلی به این شکل را در پیک قرار دهند و بعضا فقط کاری بود که معلمان برای رفع تکلیف از سر خود و همچنین بیکار نبودن بچه‌ها در ایام عید انجام می‌دادند.»
این معلم همچنین به دغدغه‌های هر ساله خانواده دانش‌آموزان برای پیک نوروزی‌اشاره می‌کند و می‌گوید: «هر سال خانواده‌هایی که در خانه بودند از ما می‌خواستند که حتما تکالیف نوروزی داده شود و خانواده‌هایی که به مسافرت می‌رفتند دوست داشتند که تکلیفی در کار نباشد تا نوروز را با خیال راحت به سفر بروند.»
وی همچنین می‌افزاید: «با تمام این‌ها این پیک‌ها از نظر بار علمی هیچ ارزشی نداشتند و بعد از تعطیلات حتی با وجود آن باید تمامی درس‌های گفته شده را یک بار دوره می‌کردم تا گرد و غبار فراموشی عید از ذهن دانش‌آموزان کنار برود.»
منیر علیرضالو در حالی که کار تصحیح پیک‌ها را بسیار دشوار می‌داند می‌گوید: «علاوه‌بر دشواری‌های موجود در امر تصحیح نمی‌توان تشخیص داد که کدام پیک حل خود دانش‌آموزان بوده و کدام یک را والدین انجام داده‌اند.»
علیرضالو پیرامون طرح پیشنهادی آموزش و پرورش می‌گوید: «اگر این طرح جامعیت داشته باشد،خوب است؛ مثلا اگر بنابر کتابخوانی است تمام مناطق کتاب معینی را مطالعه کنند و همچنین برای خلاصه نویسی برگه‌های معینی به دانش‌آموزان از سوی مدرسه داده شود تا همه یکپارچه باشند.»
وی در بیان علت این مسئله می‌گوید: «سال‌های گذشته یکپارچگی در قالب آماده‌سازی پیک‌های دانش‌آموزان وجود نداشت و برخی به این علت که از امکان بیشتری برخوردار بودند حتی با وجود محتوای ضعیف‌تر در مدرسه منتخب می‌شدند و برخی دیگر که حتی زحمت بیشتری برای حل و پاسخگویی کشیده بودند اما پیکشان از ظاهر خوبی برخوردار نبود انتخاب نمی‌شدند.»
علیرضالو در پایان ضمن‌اشاره به آنکه امروزه معلمان خیلی کم مطالعه دارند، می‌گوید: «فراموش کرده‌ایم که اگر ما معلمان به دانش‌آموزان مطالعه و کتابخوانی را یادآور می‌شویم، باید قبل از آن خودمان به آن عمل کنیم؛ وقتی بچه‌ها ببیند که معلمشان کتاب می‌خواند ناخودآگاه تشویق به مطالعه می‌شوند و سراغ کتاب می‌روند.»
وی معتقد است اگر قرار است دانش‌آموزانی کتابخوان داشته باشیم، باید اول معلمانمان کتابخوان باشند.
پیک نوروزی باید همراه با
ایجاد انگیزه باشد
امروزه معلمان معتقدند که بچه‌ها در ایام عید حاضر نیستند تن به کار بدهند و این مسئله را بی‌ارتباط با محتوای پیک می‌دانند. این در حالی است که دانش‌آموزان علی‌رغم آنچه معلمان اظهار می‌دارند به یادگیری مطالب جدید حتی در ایام عید نوروز علاقه‌مند هستند اما پیک‌های نوروزی که تا امروز به دست دانش‌آموزان داده شده است به گونه‌ای نبوده که احساس لذت در دانش‌آموزان ایجاد کند. مسئله ساده‌تر از آن است که گمان می‌کنیم؛ وقتی مسئولین و معلمان همه در طراحی پیک نوروزی به دنبال رفع تکلیف از سر خودشان هستند دانش‌آموزان هم سعی دارند تا فقط به نحوی سر و ته انجام تکالیف را هم بیاورند تا معلمانشان را راضی کنند. اگر هدف آن است که در تعطیلات ارتباط دانش‌آموزان با مدرسه و نظام تعلیم و تربیت حفظ شود باید پا فراتر از صرفا سرگرم کردن بچه‌ها بگذاریم. خوب است که قرار شده خاطره‌نویسی و داستان‌نویسی را جایگزین تکلیف‌های پر رنج عید کنیم اما شفاف‌سازی امری مهم است که کمتر به آن توجه می‌شود. در پیک‌های پیشنهادی که در چند روز اخیر مورد بحث برخی جلسات آموزش و پرورش قرار گرفته کلماتی موجود است که هرچند پیک‌ها را زیبا‌تر می‌کند اما یک دانش‌آموز ابتدایی ممکن است اصلا معنای آن را نداند و متوجه نشود که باید آن را چگونه پیاده سازی کند. امید بر آن است که نقایص موجود رفع شود و در ایام نوروز یادگیری را همراه با لذت به دانش‌آموزان عیدی دهیم.

منبع: روزنامه کیهان