ريل؛ دوراهي توليد يا واردات

ريحانه سرلك: برخي خطوط راه آهن در دنيا بيش از يك صد سال پيش نصب شده‌اند كه به عنوان نمونه می‌توان به خط آهن 16 كيلومتري بين زوريخ و بايدن در سوئيس اشاره کرد كه در سال 1847 به بهره‌برداری رسيد؛ يعني ريل در دنيا نزديك به 150 سال پيش تاكنون به صورت صنعتي توليد می‌شود. در كشور ما نيز در سال 2016 توليد ريل در شركت ذوب آهن اصفهان آغاز شد؛ اما ظاهرا ريل توليد داخل در سبد مصرفي توسعه راه‌ آهن كشور جايي ندارد و بخش مهمي از واردات فولاد اين روزهاي كشور كه آثار آن در تمام باراندازهاي بندر شهيد رجايي به چشم می‌خورد را ريل وارداتي چيني، هندي و غيره تشكيل می‌دهد. «كاردمير» یکی از تولیدکنندگان فولاد در تركيه چندي پيش يك قرارداد 135 هزارتني ريل با راه آهن ايران را مطرح کرد و سال قبل نيز مطبوعات هندي از قرارداد 250 هزار تني شركت «سيل» با ايران خبر داده بودند.

چه ميزان ريل مورد نياز كشور است

در سال 1394 حدود 67 هزار تن ریل به کشور وارد شد و سال قبل از آن حدود 44 هزار تن؛ بنابراین به نظر می‌رسد در مجموع نیاز کشور به ریل در خوش بینانه ترین حالت نمی‌تواند بیش از 100 هزار تن در سال باشد. حتی با توجه به نیاز کشور به توسعه شبکه ریلی و بازسازی خطوط قدیمی، به دلیل هزینه بالا، میزان مصرف واقعی ریل و یا تقاضای واقعی در ایران محدود است. ایجاد هر کیلومتر خط جدید ریلی بین 5 تا 7 میلیارد تومان هزینه در بردارد؛ بنابراین برای یک خط هزار کیلومتری جدید به طور میانگین 6 هزار میلیارد تومان سرمایه مورد نیاز خواهد بود و میزان ریل مورد نیاز بیشتر از حدود120 تن در هر کیلومتر نیست. بنابراین با در نظر گرفتن قراردادهایی که تاکنون جهت خرید ریل نهایی شده و نخستین محموله‌های مربوط به آن نیز به کشور وارد شده، طی چند سال آینده نیز کشور نیازی به خرید ریل بیشتر نخواهد داشت. با وجود این آیا تولیدات داخلی ریل یعنی محصولات نورد جدید ذوب آهن اصفهان امکان فروش خواهد داشت؟ شرکت راه آهن جمهوری اسلامی معتقد است که نیاز کشور بیش از حجم قراردادهای فعلی است و هنوز هم امکان خرید تولیدات ذوب آهن وجود دارد؛ با این حال آمار واردات صورت گرفته، قراردادهایی که هر از چند گاه توسط شرکت‌های ترک و هندی با اهداف تبلیغاتی اعلام می‌شود و هزینه بسیار سنگین ایجاد هر کیلومتر از خطوط جدید باعث ایجاد نگرانی در صنعت فولاد شده است. در شرایط کنونی، با توجه به سرمایه‌گذاری بالای ذوب‌آهن در ساخت کارخانه نورد ریل که بخش عمده آن در زمان تحریم و مشکلات انتقال ارز و ارسال قطعات کارخانه از آلمان صورت گرفته است و ريل توليد داخل در يك پروژه سه ساله به مرحله توليد رسيده است. تكنولوژي شركت آلماني كوتنر كه امكان توليد ریل‌های يو 33 و يو آي سي 54 و 60 و همین‌طور تیرآهن‌های سنگين اچ و آي را ميسر می‌سازد و تجربه حدود نيم قرن توليد فولاد ذوب آهن اصفهان ريل با كيفيت و استانداردي را به مرحله توليد رسانيده كه اين موضوع به تاييد شرکت‌های بازرسي بین‌المللی نيز رسيده است. در اين شرايط به نظر می‌رسد به نفع اقتصاد و منافع ملي است كه توسعه راه آهن سراسری کشور و همچنین تولید ریل توسط تولیدکننده داخلی با هماهنگی بیشتری صورت پذیرد به ویژه با توجه به الزام شرکت‌های دولتی در جایگزین کردن تولیدات داخلی به جای واردات از کشورهای دیگر در راستای اقتصاد مقاومتی.