"ماما"حلقه مفقوده در نظام سلامت

خبرگزاری ایمنا- گروه علم و فناوری- ریحانه شهبازی: این روزها وارد مطب متخصصین زنان و زایمان که می شوی، صفی طولانی از خانم هایی را می بینی که ایستاده و نشسته منتظر نوبت معاینه خود هستند در حالیکه از خستگی و شرایط سخت جسمی کلافه و عصبی شده اند و این در حالیست که این مشکل با برنامه ریزی ساده قابل رفع است.

زنان قبل از اینکه اقدام به بارداری کنند باید مراقبت ها و بهداشت مربوطه را آغاز کنند و تا بعد از زایمان نیز این مراقبت ها را ادامه دهند. ماما تنها زمان طلائی زایمان در کنار مادر نیست بلکه از قبل از بارداری، حین باداری و حتی بعد از زایمان مراقبت ها و حمایت لازم را از مادر انجام می دهد.

کارشناسان مامایی، گروهی فراموش شده در میان اغلب زنان بخصوص در شهرهای بزرگ هستند. با وجود آن که بسیاری از ما با وظایف و اقدامات یک ماما آشنا نیستیم، اما این گروه از چنان اهمیت و جایگاهی در نظام سلامت یک جامعه برخوردارند که سازمان بهداشت جهانی شعار امسال را «ماماها، مادران و خانواده‌ها: همراه هم در طول زندگی» اعلام کرده است تا بگوید ماما جزو افرادی است که در تمام شرایط و لحظات، حضورش در سلامت مادر خانواده موثر و مفید است.

کاهش چشمگیر سزارین در اصفهان

زهرا جوانمردی، رئیس اداره مامایی سلامت کودک و مادر معاونت درمان اصفهان در گفتگو با خبرنگار ایمنا می گوید: با توجه به اینکه ترویج زایمان طبیعی یکی از موفق ترین طرح های بسته تحول نظام سلامت بوده و از سال 933 به کلیه بیمارستان ها در سطح کشور و دانشگاه ها ابلاغ شد؛ در استان اصفهان خوشبختانه کاهش سزارین محقق شده و آمار سزارین از 62.3 به 55.3 درصد رسیده است.

از دیگر دستاورد هایی که می توان در کنار کاهش سزارین و عامل اصلی این امر اشاره کرد، زایمان طبیعی به صورت رایگان است که عاملی برای تشویق خانواده ها بوده و در این سه سال از اجرای این طرح حدود 45 هزارو 976 زایمان طبیعی رایگان انجام شده و این رایگان بودن خاص بیمارستان های دولتی تحت پوشش دانشگاه است.

طرح زایمان بی درد؛ ارمغان طرح تحول سلامت

ترس از درد زایمان باعث ترغیب خانواده ها به خصوص خانم های باردار برای انتخاب سزارین است، که یکی از راه کار هایی که در این بسته ترویج زایمان طبیعی برای حل این مشکل در نظر گرفته شده، راه اندازی زایمان بی درد است. زایمان بی درد در دو حالت غیر دارویی و دارویی قرار دارد. زایمان بدون درد غیر دارویی مانند روش های ریلکسیشن، رایحه درمانی، گرما درمانی، سرما درمانی و تکنیک های تنفسی که در کلاس های آموزش بارداری توسط ماما داده می شود، قبل از طرح تحول هم وجود داشته ولی زایمان بدون درد دارویی بعد از طرح تحول سلامت به همه بیمارستان ها ابلاغ شد که همه امکانات را فراهم آورند و دوره های آموزشی را برای متخصصین بیهوشی و تیم مراقبت کننده برگزار کنند و تاکنون 3 هزار و 630 مورد زایمان بی درد دارویی در کل بیمارستان ها گزارش شده است.

آموزش مادران باردار در کلاس های آمادگی برای زایمان، از دیگر مواردی است که ماما ها با آن درگیر هستند. تمام بیمارستان ها و مراکز بهداشتی ملزم شده اند که مادران را در طی 8 جلسه آموزش دهند تا آمادگی لازم را از قبیل تغذیه، تکنیک های تنفسی، غلبه بر ترس و استرس و مراقبت از نوزاد و شیر دهی برای مادر و حتی همراهش فراهم سازند که تعداد مادران آموزش دیده در این کلاس ها حدود 58 هزار و 916 مورد بیان شده است

مامای خصوصی، همراه مادر از ابتدا تا انتهای بارداری

از دیگر اقدامات موثر در ترویج زایمان طبیعی در اصفهان انجام زایمان طبیعی توسط مامای خصوصی است، به عبارتی ماماهایی که دفتر کار و مطب دارند، مراقبت و همراهی لازم دوران بارداری را از ابتدا تا انتهای زایمان البته تحت نظارت متخصص زنان انجام می دهند و در شرایطی که نیاز به مداخله جراحی و یا مداخله ابزاری باشد، حضور پزشک الزامی است که در غیر این صورت روند طبیعی بارداری به عهده ماما خواهد بود و 5 هزارو 340 زایمان های طبیعی به این شیوه انجام گرفته و لازم به ذکر است اصفهان در این امر پیشتاز و الگویی برای دیگر استان ها قرار گرفته است. نقطه قوت این امر شناخت کامل ماما از یک مادر باردار و همراهی و کنترل شرایط از زمان مراجعه تا پایان است. این در حالی است که مامای همراه با مامای خصوصی تفاوت دارد و مامای همراه تنها نقش حمایت روحی و روانی در کنار مادر را به عهده دارد و دخالتی در امر زایمان طبیعی ندارد.

راه اندازی اتاق های تک نفره زایمان

راه اندازی اتاق های تک نفره زایمان یا LDR در 17 بیمارستان را می توان از دیگر موارد موفق در بسته ترویج زایمان طبیعی نام برد که مادر به صورت اختصاصی در یک اتاق مجزا و مراقبت های ویژه قرار می گیرد.

رئیس اداره مامایی سلامت مادر و کودک با اشاره به اشتغال ماما ها به عنوان یکی از معضلات و مسائل مربوط به آنها گفت: متاسفانه طرح رشته مامایی به صورت اختیاری است که باعث می شود با تعداد زیادی فارق التحصیلان این رشته مواجه شویم که به کار گرفته نمی شوند و شاهد استخدام معدودی در این چند سال اخیر بوده ایم. از این رو با وجود ترویج زایمان طبیعی، راه اندازی اتاق های LDR و نیاز به ماما، وزارت خانه ها باید اقدامات لازم به جهت جذب بیشتر ماما را در دستور کار قرار دهند.

مشارکت تیمی ماما و متخصص زنان برای بارداری سالم

نوع فعالیت مامایی می طلبد که به صورت تیمی انجام گیرد، زیرا نه ماما می تواند کار خود را به تنهایی انجام دهد و نه متخصص زنان و همان طور که گفته شد تا زمانی که روند کار به صورت طبیعی پیش برود جزو وظایف ماما به شمار می آید. این نکته قابل توجه است که مامایی جزو رشته هایی هست که پروانه بهداشت دارد و می توانند دفتر کار مجزا داشته باشد و مستقل عمل کند اما در موارد زایمان های غیر طبیعی و سزارین که نیاز به جراحی دارد، پزشک باید مداخله کند.

از دیگر معضلاتی که می توان اشاره کرد تحت پوشش نبودن خدمات مامایی و مراجعات مکرر به متخصص زنان در امر مراقبت های بارداری است چراکه در جوامع شهری مراجعه به متخصص زنان امری لوکس تلقی می شود که برای این معضل باید فرهنگ سازی کرد و این فرهنگ سازی یکی از اهداف برگزاری برنامه ها به مناسبت روز جهانی ماما است.

لزوم ارتباط درست و صمیمی با مادر باردار

فروزنده دشتی، استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اصفهان (خوراسگان) با اشاره به شروع فرایند مراقبت های بارداری از قبل از این دوران، می گوید: قبل از اقدام به بارداری، زن باید به مراکز بهداشتی مراجعه و پرونده تشکیل دهد تا قند خون، کم خونی و آنچه که برای آماده شدن او برای بارداری ضروری است، بررسی شود.

حتما در دوران بارداری معاینات و مراجعات مکرر و ارتباط درست و صیمانه با پرسنل مراکز درمان اتفاق می افتد و آموزش های لازم را نه تنها در تغذیه و درمان و نکات بهداشتی بلکه رفتار ها و مراقبت های معنوی به دلیل حساسیت این دوران و نگرانی ها را دریافت می کنند.

اما آنچه که امروزه شاهد آن هستیم، مطب های شلوغ متخصصین زنان از مادران بارداری است که حاضر به نشستن ساعت ها و منتظر مکالمه ای 5 دقیقه ای و نگاه چند ثانیه ای دکتر هستند.

و این در حالی است که مراقبت های بارداری شامل گفتگو و ارتباط درست است و حتی غرب هم متوجه شده است که تکنولوژی های پیشرفته نیاز بیماران را رفع نمی کند بلکه بیمار نیاز به ارتباط و صمیمیت و دلجویی دارد.

تفاوتی که بین ماما و متخصص زنان وجود دارد این است که متخصص زنان برای جراحی و بیماری ها و زنان بیمار تربیت شده و زنانی که در دوران بارداری دچار مشکلات و یا بیماری می شوند به متخصص زنان مراجعه می کنند و این در حالی است که ماما برای زایمان طبیعی و مراقبت های بارداری، بعد از بارداری، شیردهی و ... تعلیم دیده شده است.

در هیج جای جهان بین ماما و پزشک فاصله چندانی وجود ندارد و پزشکان به همراه ماما به صورت تیمی کار می کنند. برای حل مشکلات و مسائل ماماها باید در سطح کلان مطرح و بررسی شود و حتی خود ماما ها حق حضور و اظهار نظر پیدا کنند.

حق رای و نظر؛ حق مسلم ماما

یک کارشناس مامایی مشغول در مناطق محروم می گوید: یکی از مشکلات ماما ها در مناطق محروم بها ندادن به آنهاست و متاسفانه ماما حق رای و نظر ندارند و با یک مخالفت کوچک سریعا برکنار می شود.

با وجود اینکه پزشک جایگاه بالاتری نسبت به ماما دارد ولی این بدین معنی نیست که ماما حق رای و نظر نداشته باشد و هرکس در جایگاه خودش حق رای و نظر دارد تا مشکلات خود را بتواند بیان کند.

از دیگر مسائل این قشر در این مناطق علاوه بر نوشتن دقیق شرح حال در سامانه سیب، هنوز به صورت کاغذی نیز باید نوشته شود و در واقع کار مهم و دقیق پرونده نویسی به دو صورت، کار دشواری است.

باور غلطی که بین جامعه در مورد ماما جا افتاده این است که ماما باید تنها در زمان طلایی زایمان در کنار مادر قرار بگیرند و متاسفانه در شهر های بزرگ مادران از زمان بارداری تا پایان این دوران را نزد پزشک زنان سپری می کنند ولی در مناطق محروم و کوچک تعداد کمی توانایی مالی مراجعه به متخصص زنان را ندارند.