راهکاری برای حل نزاع آبی اصفهان و یزد

سال هاست که بخشی از آب رودخانه زاینده رود به استان یزد انتقال داده می‌شود تا حجمی از مصارف آب شرب این استان را تأمین کند. در این مدت بارها کشاورزان و مردم استان اصفهان نسبت به این انتقال آب اعتراض، تجمع و شکایت کرده‌اند. در روزهای اخیر بار دیگر این اتفاق رخ داد و این بار کشاورزان نه تنها اعتراض بلکه تأسیسات انتقال آب را تخریب کردند. به طوری که ۹ تیر برق و شش حوضچه آب تأسیسات آسیب دید و در پی آن جریان انتقال آب قطع شد. بعد از این حادثه نیروی انتظامی، وزارت کشور و استانداری اصفهان برای حل این مسأله بسیج شدند. حتی محمدمهدی جوادیان‌زاده، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان یزد گفته بود که پدافند غیرعامل خطوط را تقویت کرده‌ایم و هر اقدامی که لازم بود بلافاصله انجام شد تا جریان آب انتقالی مجدداً برقرار شود. اما این نزاع آبی از کجا نشأت می‌گیرد و راه حل آن چیست؟

کاهش بارش‌ها در فلات مرکزی

در روزهای اخیر بسیاری از استان‌های کشور شاهد بارش برف و باران بودند. بارش‌هایی که شاید باور خشکسالی و کم آبی در کشور را سخت کند اما واقعیت این است که ایران با وضعیت بحرانی منابع آبی دست و پنجه نرم می‌کند. به طوری که بر اساس آمارهای شرکت مدیریت منابع آب ایران، ارتفاع کل ریزش‌های جوی از اول مهر تا ۲۵ فروردین سال آبی ۹۷-۹۶ بالغ بر ۱۱۱.۹ میلیمتر بوده. این مقدار بارندگی نسبت به میانگین دوره‌های مشابه درازمدت(۲۰۵.۸میلیمتر) ۴۵.۶درصد کاهش و نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته (۲۰۷.۴میلیمتر) ۴۶ درصد کاهش نشان می‌دهد.

اما شرایط بارش‌ها در برخی از استان‌ها و حوضه‌های آبریز وخیم‌تر است. برای مثال بارندگی تجمعی حوضه‌های آبریز مرزی شرق، فلات مرکزی و خلیج فارس و دریای عمان کمتر از میانگین کشوری است. در استان‌های اصفهان و یزد هم شرایط چندان مساعد نیست. به‌طوری که در سال آبی جاری اصفهان با افت 58 درصدی بارش‌ها نسبت به سال گذشته و 67 درصدی نسبت به متوسط درازمدت مواجه بوده است. حال این استان با وجود کاهش بارش‌های خود طی سال‌های اخیر باید بخشی از آب شرب مناطق و حوضه‌های آبریز همجوار خود نظیر استان یزد را نیز تأمین کند. استان یزد هم با وجود محدودیت شدید منابع امسال با بیش از 28 درصد کاهش بارش نسبت به سال آبی گذشته و 51 درصد کاهش نسبت به متوسط درازمدت مواجه است. در این شرایط شکل‌گیری نزاع در نتیجه کاهش منابع آبی موضوع محالی نخواهد بود.

منابع زاینده رود به یک سوم کاهش یافت

در این باره علی اصغر سمسار یزدی، کارشناس و صاحب نظر حوزه آب کشور می‌گوید: «اعتراض کشاورزان نسبت به انتقال آب به یزد نتیجه محدودیت منابع آبی است. منابع آبی استان اصفهان و میانگین ورودی سد زاینده رود به یک سوم سال قبل کاهش یافته است. این کاهش منشأ کم آبی و اعتراض‌های اخیر است.» او در ادامه به «ایران» گفت: «اما بجز پروژه انتقال، راه دیگری برای تأمین آب شرب مردم یزد وجود ندارد. منابع آب زیرزمینی یزد بشدت محدود است و توقف پروژه‌های انتقال آب زندگی صدها هزار یزدی را تهدید می‌کند.»

در حال حاضر جمعیت استان یزد یک میلیون و ۱۰۰ هزار نفر است، که نیاز آب‌شرب استان ۶۵ تا ۷۰ درصد توسط انتقال آب تأمین می‌شود.

راه حل: معیشت جایگزین، سازش و مدیریت مصرف

سمسار یزدی عقیده دارد که این معضل راه حل دارد؛ از مدیریت مصرف گرفته تا جبران خسارت کشاورزان اصفهانی و ایجاد معیشت جایگزین برای آنها از سوی دولت. او می‌گوید: «پدران ما در گذشته نشان داده‌اند که با محدودیت منابع آب می‌توان سازگار شد. الان ما نیز باید با نگاهی یکپارچه به منابع آبی کشور و مدیریت مصرف این راه را ادامه دهیم. نیازمند اجماع هستیم و باید بدانیم که اولویت اول تأمین مصارف شرب است نه کشاورزی. اما دولت باید این اهداف را با ایجاد معیشت جایگزین و اشتغال‌زایی دنبال کند. البته نباید فراموش کرد که صرفه‌جویی در تمام بخش‌های مصرفی از شرب گرفته تا کشاورزی نیز باید رعایت شود. کشور ما با محدودیت منابع آبی رو به رو است و سازگاری با کم آبی نیازمند اهتمام و بسیج همگانی است.» به گفته این صاحب نظر حوزه آب کشور، طرح‌های انتقال آب برای تأمین مصارف شرب نه تنها به موجب قوانین ملی بلکه به پشتوانه مصوبات سازمان ملل مجاز است و دولت‌ها برای تأمین آب شرب می‌توانند از این راهکار بهره ببرند

اما پیش نیاز این انتقال‌های بین استانی و حوضه‌ای آب ایجاد معیشت جایگزین برای کشاورزان حوضه بالادست است. سمسار یزدی تأکید کرد: «از اتفاقات اخیر نمی‌توان با عنوان جنگ بر سر آب یاد کرد، چراکه یک درگیری گذرا بوده و راهکار هم دارد. نباید اجازه دهیم درگیری‌هایی از این دست در کشور عادی شود.» در این میان یک راهکار دیگر نیز وجود دارد؛ ممنوعیت کشت برخی از محصولات پر آب بر در دشت‌های ممنوعه نظیر اصفهان. البته دولت در این مسیر نیز گام‌های اولیه‌ای برداشته و به نظر می‌رسد با اوج‌گیری فعالیت کمیته سازگاری با کم آبی شرایط بهتر شود

منبع: روزنامه ایران