هراس جامعه مردانه از توانمندشدن زنان

بررسی‌های اولیه از جامعه ایران نشان می‌دهد که هنوز سهم و جایگاه اصلی زنان در عرصه‌های مختلف اجتماعی مشخص و پذیرفته نیست و نگاه‌های جنسیتی مانع بزرگی برای حضور برابر زنان در عرصه‌های مختلف است.

به گزارش ایمنا، جامعه زنان سال‌ها است که با چالش‌های فراوانی روبه‌رو است و هرگونه تحرک و درخواست مطالبات اجتماعی از سوی مدافعان حقوق زنان به سرکوب یا تحقیر آنان و برچسب‌هایی مانند فمنیستی‌و یا سیاسی‌بودن می‌انجامد. هنوز زنان تشنه به رسمیت شناختن ظرفیت و توانایی‌های خود توسط جامعه‌ هستند و حقوق اجتماعی و مطالبات برابر با مردان را مطالبه می کنند.

در این گزارش موضوع جایگاه زنان در جامعه از دیدگاه «فاطمه راکعی» دبیرکل جمعیت زنان نواندیش، مشاور شهردار تهران در امور بانوان، رییس فراکسیون امور زنان در مجلس ششم شورای اسلامی و عضو جبهه مشارکت اسلامی و هم‌چنین «رومینا امیری» روانشناس اجتماعی و استاد دانشگاه آزاد اسلامی خوراسگان بررسی شده است.

تمام کشورهای دنیا به سمت عدالت جنسیتی رفته‌اند

فاطمه راکعی مشاور شهردار تهران در خصوص متهم شدن زنان به برچسب های فمنیستی و سیاسی در برابر مطالبات اجتماعی خود می گوید: موضوع زنان همواره مساله ای عمومی بوده که از یک طرف همه با آن روبرو هستند و از یک طرف نیز مساله ای خاص است که تنها به زنان اختصاص دارد و می توان گفت که جامعه زنان همواره با مشکلات مضاعفی دست و پنجه نرم می‌کنند.

این فعال اصلاح‌طلب می افزاید: جامعه مردانه عموما نوع نگاه و مطالعۀ زنان فرهیخته جامعه نسبت به مسایل زنان را ندارند در حالی که جایگاه زنان در اسلام و نزد پیامبر اکرم(ص) و نگاه تکریم‌آمیز حضرت امام(ره) به مسایل زنان همیشه همراه با نکوداشت و تجلیل از زنان بوده است .

وی با انتقاد از نگاه سطحی جامعه به زنان تاکید می کند: متاسفانه برخی افراد مساله احترام به زنان را درک نمی‌کنند و تنها حس می‌کنند که احترام به زن همین است که جلوی پای آنها بلند شوند یا در موارد عامیانه و بسیار سطحی به آنها احترام بگذارند، حتی گاهی برخی افراد جامعه در همین سطح نیز احترام به زنان را متوجه نمی‌شوند و متاسفانه نمی‌دانند احترام به زنان یعنی اینکه به فکر زنان باشند و به خواسته‌ها و ایده‌های زنان اهمیت دهند و در رفع آنچه که زنان را آزار می‌دهد، تلاش کنند.

وی می گوید: برخی در جامعه، زنان را به عنوان موجودی که همسطح مرد نیست تصور می کنند در حالی که این طیف باید حرف زنان را بشنوند و نیازهای واقعی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی زنان را متوجه شوند.

رییس فراکسیون امور زنان در مجلس ششم شورای اسلامی با بیان اینکه عده بسیاری خود را اصل می‌دانند و اگر بخواهند به زنان لطفی کنند تنها احترام ناچیزی می‌گذارند، تصریح می کند: این گروه از افراد به طور روشن در امور زنان کارشکنی نمی‌کنند و این را امر بزرگی می‌دانند در حالی که آن جایگاه رفیعی که ما برای زنان می‌شناسیم در تمام کشورها و حتی کشورهای عقب مانده و توسعه نیافتۀ دنیا به سمت برابری و عدالت جنسیتی رفته‌ است.

دبیرکل جمعیت زنان نواندیش با تاکید بر اینکه در حقوق بشر و حقوق اجتماعی کاملا حقوق زنان را برابر با مردان می‌دانیم و نباید هیچ‌گونه تمایزی بین آنها باشد، ادامه می دهد: نیمی از جمعیت ایران زنان هستند و این نیمه زنانه باید از تمام مواهبی که مردان برخوردار هستند آنان نیز برخوردار شوند و این موارد علاوه بر قانون اساسی در دین نیز آمده است و حتی در دین ما اگر تبعیضی وجود دارد قطعا این تفاوت، تفاوت مثبت به نفع زنان است اما متاسفانه این مسایل در جامعه ما به خوبی لحاظ نمی‌شود.

دین مبین اسلام بهترین جایگاه را به زنان داده است

راکعی با تاکید بر اینکه اتهامات وارد شده به زنان در قبال مطالبات اجتماعی آنان ناشی از عدم شناخت شخصیت، جایگاه و حقوق واقعی زنان است، می گوید: در کشور ما سعی کرده اند تا نگاه‌های متعصبانه، عقب‌مانده و متحجری که از دیرباز وجود دارد و نگاه‌هایی که در واقع ریشه در سنت تاریخی مردسالارانه جوامع داشته را به تعالیم دینی مرتبط کنند در حالی که که هرگز چنین نیست و دین مبین اسلام بهترین جایگاه را به زنان داده است.

این دانش آموخته دکترای زبان شناسی، ادامه می دهد: این فرمایش حضرت رسول(ص) برای ما کافی است که می‌فرمایند: "زنان را تکریم نمی‌کنند مگر انسان‌های مکرم" و این بسیار جمله عمیقی است و کسانی که به زنان احترام می‌گذارند خودشان انسان‌های شریف و محترمی هستند .

راکعی با بیان اینکه امام‌خمینی(ره) نیز با دیدگاه‌های حضرت رسول(ص) و مانند ایشان، نهضتی برای زنان و به نفع زنان در دوران معاصر انقلاب اسلامی ایجاد کردند، تصریح می کند: متاسفانه نهادینه شدن این امر تا به حال محقق نشده که عدم تحقق آن به دلیل دیدگاه‌های سنتی است که حتی نمی‌تواند حضور زنان در جامعه را تحمل کنند و حتی چنین دیدگاه‌های سنتی در هر زمان موضوع جداسازی زنان در دانشگاه‌ها و سایر محیط ها را مطرح می‌کنند در حالی که حتی امام‌خمینی(ره) نیز در ابتدای انقلاب با این مساله مقابله کرد.

این عضو جبهه مشارکت اسلامی با بیان اینکه متاسفانه برخی از زنان جایگاه خود را درک نکرده‌اند، می گوید: در طول این سال‌ها زنان پرتلاشی داشته‌ایم که برای رسیدن به حقوق واقعی زنان فرهنگسازی لازم را انجام دادند اما هنوز برخی به بی‌احترامی‌ها تن می‌دهند و جایگاه خود را نمی‌دانند.

راکعی می افزاید: برخی مسایل نیز جلوی تصویب قوانین به نفع زنان را می‌گیرد در حالی که بسیاری از مقررات تبعیض‌آمیز را می‌توان حذف و یا با قوانین صحیح جایگزین کرد اما در برخی مواقع نگاه‌های بازدارنده و سخت‌گیری‌ها امکان پیش رفتن را گرفته است.

رییس فراکسیون زنان مجلس ششم شورای اسلامی ضمن ابراز تاسف از کمرنگ بودن حضور زنان در پست‌های مدیریتی کشور می گوید: متاسفانه در سال‌های قبل اختلاس‌ها و چپاول بیت‌المال به قدری بود که دیگر وقتی برای پرداختن به موضوعات زنان نگذاشت و دیدیم که وقتی یک وزیر زن نیز وارد کابینه شد فورا با روبرو شدن با نظرات مغایر، با بی‌احترامی حذف شد.

راکعی با بیان اینکه تمام این عوامل به صورت یک کلاف پیچیده منجر به این شد که زنان جامعه ما حتی با وجود حمایت‌های قانون اساسی و دین مبین اسلام هم نتوانند زندگی مطلوبی داشته باشند، ادامه می دهد: هنوز قوانین درست و کامل و شفافی برای زنان مصوب نشده و متاسفانه می‌خواهند همه نارسایی‌ها در این زمینه را متوجه این دولت یا مجلس کنونی کنند اما اینگونه نیست و من فکر می‌کنم دولت‌ها و نهادهای رسمی که با رای مردم وارد می‌شوند باید اقدامات بهتری داشته باشند اما مسایل مختلفی وجود دارد که حتی اجازه کوچک‌ترین تحرکی در حوزه زنان را نمی‌دهند.

هویت زنان تنها با ازدواج معنا نمی یابد

رومینا امیری، روانشناس اجتماعی و استاد دانشگاه آزاد اسلامی خوراسگان با بیان اینکه جامعه ما جامعه‌ای به شدت مردسالار است، اظهار می کند: جامعه‌ امروز ایران گام به گام و آهسته در حال رسیدن به مرحله گذار است و هنوز وارد مرحله مدرنیته نشده‌ است.

وی می‌افزاید: ارزش‌ها در حال تغییر است اما با این وجود، جامعه هنوز هم به سنت‌های خود یعنی سیستم مردسالارانۀ قوانین چسبیده و متاسفانه این تغییرات را نمی‌بیند.

استاد دانشگاه خوراسگان می گوید: حتی حقوق شهروندی جامعۀ ما نیز مردسالارانه است و زنان در این جَو مردسالارانه تنها فضای بیشتری برای تحصیل و کار کردن پیدا کرده‌اند.

این روانشناس اجتماعی با بیان اینکه در حال وارد شدن به مرحله تغییر هستیم اما هنوز زیرساخت و پایه جامعه سنتی است، می‌گوید: در زنان جامعۀ ما تعارض درونی وجود دارد که آیا یک زن مدرن هستند یا یک زن سنتی و متاسفانه همین تعارض در مردان نیز وجود دارد که آیا در ازدواج یک زن سنتی می‌خواهند یا یک زن مدرن، و تمام این کشمکش‌ها تنها به خاطر پایه سنتی و مردسالارانه جامعه است .

امیری می‌گوید: اکنون زنی که تحصیلات عالیه دارد، اجتماعی شده است و می‌خواهد حقوق خود را طلب کند این در حالی است که اگر جامعه بخواهد به خواسته ها و مطالبات این زنان تن بدهد باید با سنتی بودن خود خداحافظی کند اما هنوز جامعه ایران آمادگی خداحافظی با سنت‌های خود را ندارد.

وی می‌افزاید: اگر جامعه در پاسخ به مطالبات زنان تنها به یکی از مطالبات آنها پاسخ دهد پس باید تمام جامعه به این مطالبات تن بدهند که زنان در جامعه حضور پیدا کنند بنابراین عده‌ بسیاری قطعا این کار را انجام نمی‌دهند و تاکید دارند که کار زن در خانه و تنها فرزندآوری است.

این روانشناس اجتماعی با بیان اینکه جامعه به این می‌اندیشد که اگر در یک قسمت از مسایل زنان کوتاه بیاید باید مطالبات زنان را تا انتها برآورده کند، می گوید: وقتی جامعه می‌بینند نمی‌تواند این مطالبات را تا انتها برآورده کنند و پایه سنتی بودن جامعه و دلیل حضور آنان در جامعه را از بین می برد، بنابراین در همان نطفه این مطالبات را خاموش می‌کنند و برچسب‌هایی مانند فمنیست بودن، سیاسی بودن و یا ترویج اخلاق مردانه را به زنان نسبت داده و تحقیر زنان را در پیش می‌گیرند تا زنان فضایی برای درخواست مطالباتشان نداشته باشند.

امیری با طرح این پرسش که تا چه زمانی باید زنان را نادیده گرفت، ادامه می دهد: کاملا مشخص است ‌که درصد بسیار بالایی از کرسی‌های دانشگاهی را زنان اشغال کرده اند و ورود دختران به دانشگاه ها دو برابر پسران است اما تنها مشکل جامعه، تفکرات سنتی مردسالارانه است که ریشه در تاریخ و مذهب و جغرافیای این کشور دارد و اگرچه این تفکرات در حال تغییر است اما متاسفانه این تغییر به کندی پیش می‌رود.

هراس جامعه مردانه از توانمندشدن زنان

امیری با بیان اینکه نگاه ما به سبک زندگی و ازدواج، طلاق و فرزندآوری تغییر کرده و جامعه نیز در حال تغییر نگاه به زنان است، تصریح می‌کند: سرعت بخشیدن به این تغییرات نیازمند صف‌شکنان است، افرادی باید باشند که در ابتدای صف، زمین را پاکسازی کنند، به این عده برچسب هایی زده می شود اما مطالباتشان را همچنان درخواست می کنند و این درخواست ها به نوعی باعث عادی سازی تغییرات اجتماعی می‌شوند و قطعا این تغییرات برای کسانی که برای هر چیزی باید بجنگند اتفاق خواهد افتاد.

استاد جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی خوراسگان با بیان اینکه در پس هر سخت‌گیری و عصبانیتی، نوعی تحقیر، نگرانی، ترس، تهدید و رقابت وجود دارد، می‌افزاید: زنان جامعه ما به شدت اسیر تربیت‌های سنتی و اسیر خودشان هستند. متاسفانه ما زن‌ها، خودمان را زیاد قضاوت می‌کنیم و هنوز از نظر ما، زنان ایده‌آل همان زنان سنتی هستند اما جامعه زنان باید این ایده‌آل‌ها را کنار بگذارد و ایده‌آل‌های جدیدی برای خود ایجاد کند و عزت‌نفس و خودباوری‌ها را تقویت کنند.

امیری با تاکید بر اینکه زنان باید بیاموزند که ازدواج تنها یکی از جنبه های زندگی آنها است و نقش مادری تنها یک نقش از نقش‌های سازنده یک زن است، می‌گوید: زنان می‌توانند نقش‌های بی‌شماری را در جامعه قبول کنند و وقتی یک زن بداند که مادری تنها یک نقش است و اگر نتوانست مادر شود آنقدر خود را سرزنش نخواهد کرد چرا که می‌داند در نقش‌های دیگر موفق است.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه وقتی جامعه تنها نقش مورد قبول یک زن را نقش مادری بداند بنابراین زنان به سمت اتفاقات ناخواسته‌ای سوق داده می‌شوند و برای رسیدن به نقش مادری به هر ازدواج ناخواسته و ناسالمی تن می‌دهند، می‌افزاید: اگر به زنان بقبولانیم که تنها نقش زنان نقش مادری نیست و تنها هویت زنان با ازدواج معنا پیدا نمی‌کند، زنان یاد می‌گیرند که توانمندی‌ها و شادی خود را به شیوه دیگری ببینند و عزت‌نفس و خودباوری را در جنبه‌های دیگری از زندگی و نه فقط ازدواج و مادری‌کردن تجربه کنند.

امیری تصریح می کند: این موضوع به هیچ‌وجه به این معنا نیست که این دو نقش، نقش‌های خوبی نیستند بلکه به این معنا است که شاید شانس تجربه این دو نقش نصیب همه زنان نشود و این موضوع نباید دلیل ناشادی یا نارضایتی این دسته از زنان باشد بلکه باید یاد بگیریم که زنان نباید اهداف، آرزوها و تفریحات صحیح خود را به بعد از ازدواج موکول کنند و باید خودشان برای خواسته‌های خود تلاش کنند.

وی می‌افزاید: اگر زنان این توانمندی‌ها را بیاموزند، در آن‌صورت در انتخاب همسر نیز موفق عمل می کنند و در جستجوی مردی خواهند بود که آنها را با همین توانمندی‌ها بخواهد و دیگر در موضع ضعف نیستند و این برای مردان سنتی دردناک است که برای به دست آوردن این زن، افسار اقتصادی ندارد بلکه مردان باید از لحاظ روحی و عاطفی خود را ارتقا دهند و مطالبات این زن را پاسخ دهند.

این روانشناس اجتماعی با بیان اینکه زنان سالها است توانمندی‌های خود را نشان داده‌اند اما جامعه مردانه فضایی را به آنها اختصاص نمی‌دهد، تصریح می‌کند: قطعا اگر این فضا به زنان اختصاص داده شود جامعه مردانه باید بیشتر تلاش کند ، این در حالی است که جامعه امروز به تلاش بیشتر برای دانایی و توانایی بیشتر علاقه ندارد و به هیچ‌وجه علاقمند به تغییر نیست چرا که در پس محدود کردن زنان این تفکر وجود دارد که اگر به زنان فضا دهند و زنان بتوانند خوب عمل کنند که تا به حال هم چنین بوده است، در آن صورت دیگر زنان به مردان نیازی ندارند، بنابراین جامعه مردانه از توانمند شدن زنان می‌ترسند.