نصف جهان زندگی تاریخی خود را مدیون سنمار است
شاید تاریخ برای گفتن از بزرگ‌مرد معماری نصف جهان که بخش اعظمی از ابنیه تاریخی این شهر به یاد او زنده است، کم گذاشته باشد اما اصفهان همیشه نام استاد "غلامحسین سنمار" را به خاطر خواهد داشت.
شاید تاریخ برای گفتن از بزرگ‌مرد معماری نصف جهان که بخش اعظمی از ابنیه تاریخی این شهر به یاد او زنده است، کم گذاشته باشد اما اصفهان همیشه نام استاد "غلامحسین سنمار" را به خاطر خواهد داشت.
به گزارش تسنیم، هرکجا سخن از گورستان‌های بزرگ تاریخ تشیع به میان باشد، قطعاً نام «تخت فولاد» اصفهان هم در زمره بزرگ‌ترین قبرستان‌های تاریخ که امروزه به مکانی بی‌بدیل برای نمایش فرهنگ و معنویت تبدیل شده، به میان می‌آید.
آنان که دستی بر قلم دارند و دانشی از دل تاریخ بیرون آورده‌اند، بارها و بارها از تخت فولاد نوشته و ابعاد مختلف این قطعه پازل نصف جهان را رصد کرده‌اند. قطعه‌ای که شاید یکی از هزاران مکان دیدنی شهر گنبدهای فیروزه‌ای باشد اما خودش به تنهایی دنیایی است ستودنی.
تخت فولاد اصفهان از دوران دیرینه نقش مهمی به عنوان بزرگ‌ترین گورستان شهر برای دفن اموات داشته اما پس از سال 63 با ممنوع شدن دفن اموات در این مکان، تخت فولاد توانست کاربری دیگری به خود گیرد و جایی شود برای نذر و نیازهای مردم امروز.
در هر گوشه از این مکان تاریخی، بخشی از فرهنگ و هنر مردم گذشته اصفهان به نمایش گذاشته شده؛ از تکایای بزرگان شهر گرفته تا سنگ قبوری که هرکدام در مقطع زمانی خود از بهترین نوع سنگ انتخاب شدند و متناسب با جنسیت میت و هنر زمانه، شکلی متمایز و شگرف به خود گیرند.
از دیگر وجوه تمایز تخت فولاد که سبب شناخته شدن این قبرستان تاریخی در جهان اسلام و حتی میان اندیشمندان غربی شده، دفن بزرگان شهر و تاریخ در این مکان است که توانسته به ابعاد ارزشی، هنری و معنوی آن بیافزاید.
نصف جهان زندگی تاریخی خود را مدیون سنمار است
استاد غلامحسین سنمار، یکی از بزرگانی است که نامش زبانزد اهالی هنر و معماری شهر زاینده رود و حتی بیشتر از آن در کشورهای خارجی است، مردی که کار مرمت آثار تاریخی و هنر معماری را از پدر خود فرا گرفت.
این استادکار اصفهانی توانست در زمان خود به‌قدری در حرفه‌اش رشد کند که شاید به جرات بتوان گفت اصفهان بخش اعظمی از زندگی آثار تاریخی خود را مدیون مرمت‌ها، ایده‌ها و طرح‌های استاد سنمار می‌داند.
مردی که با کوله‌باری از فنون، در خانواده‌ای زیست کرد که همگی اهل هنر بودند و برای حفظ ساختمان‌هایی که نماد هویت نصف جهان است تلاش بسیار کرده‌اند.
استاد دیگر وی در فنون معماری قدیم استاد اسماعیل معمار؛ فردی که مجموعه مسجد رکن الملک را ساخت بود که سال‌ها با او به همکاری پرداخت و پس از چندی به دامادی‌اش درآمد.
استادکاری بین المللی برای تمام سازه های تاریخی
استاد سنمار سال‌ها به مرمت و احیا و باز پیرایی بناهای تاریخی و مذهبی اصفهان پرداخت و توانست بسیاری از این بناها را از خطر تخریب نجات دهد؛ به‌گونه‌ای که امروز در اکثر بناهای مهم تاریخی اصفهان مرمت‌هایی از استاد به یادگار مانده است.
همکاری در ساخت مجموعه مسجد، مدرسه و آب انبار رکن الملک در کنار استاد اسماعیل معمار، مرمت‌های وسیع در مسجد جامع اصفهان، ارائه و اجرای طرح رفع خطر از دو مناره و گنبد مسجد امام(ره) که به طرح کلاف آهنی معروف شد، ساخت دبیرستان سعدی در ضلع غربی میدان نقش جهان، رفع خطر و مرمت مسجد شیخ لطف الله، استحکام بخشی سقف بازارهای اطراف میدان امام(ره) و ایجاد تغییرات کلی در بدنه میدان و شرکت در مرمت ایوان مدائن در عراق بخش کوچکی از کارهای بزرگ استاد سنمار است.
هرچند از زندگی استاد غلامحسین سنمار اطلاعات زیادی در دسترس نیست اما همان گفته‌های کم و بیش هم به وضوح گویای بزرگی این معمار بین المللی است چراکه پس از مرمت ایوام مدائن در عراق توسط این استاد اصفهانی، کارشناسان داخلی و خارجی بسیاری ازجمله اندره گدار فرانسوی، پوپ آمریکایی، دکتر لطف‌الله هنرفر و غیره از شیوه مرمت و نحوه عملکرد وی بازدید کرده و ضمن تایید، او را شایسته تقدیر دانستند.
این استاد دارای شش اولاد پسر بود که سه نفر از آن‌ها به نام‌های هاشم، رجبعلی و ابوالقاسم به راه پدر رفته و از اساتید بنام زمان خود شدند.
سرانجام استاد غلامحسین سنمار سرانجام در 24 رجب 1387 ق در سن 110 سالگی وفات یافت و در تخت فولاد اصفهان، همانجا که سال‌ها تلاش خود را برای مرمتش کرده بود در تکیه ملا اسماعیل خواجویی به خاک سپرده شد.
معماری؛ حرفه ای مقدس در میان گذشتگان
پیشکسوت و استاد معماریدر گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم پیرامون نقش پررنگ استاد سنمار در تاریخ نصف جهان، گفت: من در سال 51 وارد میراث فرهنگی اصفهان شدم و در آن سال‌ها این استاد زبردست فوت کرده بودند و فرزندشان استاد هاشم جای پدر را گرفته بود.
مرتضی فرشته‌نژاد با بیان اینکه استاد غلامحسین سنمار توجه ویژه‌ای که مرمت بناهای تاریخی داشتند، افزود: باتوجه به اینکه بنای تاریخی همیشه نیازمند مرمت است در هر زمان استادان بنام وقت همگی باهم روی اماکن تاریخی فعالیت می‌کردند مانند مسجد جامع که استاد سنمار یکی از اساتید و مرمت کنندگان بافت تاریخی است.
وی با اشاره به سنگ‌نوشته مزار استاد غلامحسین سنمار که حاوی اشعاری از صغیراصفهانی پیرامون وی است، بیان کرد: حرفه معماری، برخلاف اکنون در زمان‌های قدیم حرفه مقدسی بوده به همین دلیل همه کس وارد آن نمی‌شده و هرکسی هم قادر به شاخص شدن نبوده است.
این پیشکسوت معماری ادامه داد: اگر کسی در گذشته می‌توانست به عنوان یک استاد شاخص معماری شناخته شود، دیگر هیچکس به خودش اجازه عرضه اندام مقابل او را نمی‌داد به نوعی معماران قدیم همانند حافظ و سعدی یا فرشچیان امروز بودند که حرف اول را می‌زدند.
فرشته‌نژاد تصریح کرد: همانگونه که بارها شنیده‌ایم اگر معماران آثار بزرگ تاریخی همانند مسجد جامع کار خود را برای مدتی رها می‌کردند هیچکس به خودش اجازه نمی‌داد ادامه آن را آغاز کند و ارج و احترامی که نسبت به معمار یک بنا داشتند در میان جامعه و اهل فن امری دوطرفه بوده است.
برخی مطالب اینترنت را وحی منزل می دانند
وی با تاکید بر اینکه نباید اجازه داد قداست کار در چشم عده‌ای کم ارزش شود، اظهار داشت: اگر چنین اتفاقی رخ داد به گذشت زمان ارزش و اعتبار کار هم پایین خواهد آمد و جامعه به دلایل متعددی چون ازدیاد جمعیت و تنوع اقوام و نوپردازی و اینترنت به این سو رفته است.
این استاد مرمت با بیان اینکه امروزه برای شناخت بزرگان مطالب اینترنت را وحی منزل می‌دانند، گفت: بارها پیش آمده که به شاگردان خود می‌گفتیم به جای مراجعه به اینترنت کتب سعدی و حافظ و عرفا و بزرگان گذشته را بخوانید اما خود را محدود به اینترنت کردند درحالیکه مطالب آن نیز چندان معتبر نیست.
وی افزود: بسیاری مواقع پیش آمده با یک تکنسین معماری مصاحبه‌ای ضبط و در اینترنت پخش شده که آن را در نطر خواننده تبدیل به وحی منزل کرده و نباید بدین گونه باشد.
بازگشت جانی دوباره به قبرستان با احیای فرهنگی تخت فولاد
فرشته‌نژاد با اشاره به فعالیت خود برای احیای فرهنگی مجموعه تخت فولاد گفت: بعد از ممنوعیت دفن اموات در تخت فولاد این مجموعه متروکه و به محلی برای تجمع خلافکاران تبدیل شده بود که سبب آلودگی محیط شد.
وی ادامه داد: تشکیل دفتر مجموعه تاریخی فرهنگی تخت فولاد در این مکان سبب شد بار دیگر تخت فولاد احیای فرهنگی شود تا بتوان آنجا را به عنوان مجموعه ارزشمند تاریخی، فرهنگی و هنری در جهان اسلام مطرح کنیم.
پیشکوست معماری اصفهان تصریح کرد: در مجموعه تخت فولاد جنبه هنری آن به وفور به چشم بیننده می‌خورد ازجمله سنگ قبوری که شاهکار تراشیدگی و انتخاب نوع سنگ یا معماری فضای بقعه‌های آن‌جاست که هرکدام شاهکار زمانه خود است.
وی در ارتباط با دفن افراد بزرگ و قدرتمند اصفهان در تخت فولاد گفت: علمای بزرگی در این قبرستان مدفون هستند که هرکدام سرگذشت منحصر بفردی دارند و کمتر شناخته شدند و باید برای شناساندن این افراد به مردم امروز تلاش بسیاری کرد.
شاید تاریخ برای گفتن از بزرگ‌مرد معماری نصف جهان که بخش اعظمی از ابنیه تاریخی این شهر به یاد او زنده است، کم گذاشته باشد اما اصفهان همیشه نام استاد "غلامحسین سنمار" را به خاطر خواهد داشت.