سناریوهای ایران پس از خروج آمریکا از برجام
کمتر از یک ماه تا تصمیم رئیس جمهور آمریکا برای ادامه حضور در برجام یا خارج شدن از این توافق هسته‌ای باقی مانده است و این روزها صحبت از سناریوهای ایران برای بعد از خروج وی از سوی مقامات کشوری بارها و بارها مطرح شده است.
کمتر از یک ماه تا تصمیم رئیس جمهور آمریکا برای ادامه حضور در برجام یا خارج شدن از این توافق هسته‌ای باقی مانده است و این روزها صحبت از سناریوهای ایران برای بعد از خروج وی از سوی مقامات کشوری بارها و بارها مطرح شده است.
به گزارش فرارو؛ از همان ابتدا یکی از پیش‌بینی‌ها در خصوص رویکرد دونالد ترامپ در قبال ایران، احتمال خروج وی از توافق هسته ای بود که بنا به دلایل متعدد تا امروز اتفاق نیوفتاده است اما حالا با نزدیک شدن به موعد تمدید لغو تحریم‌ها توسط رئیس جمهور ایالات متحده و تغییر و تحولات اخیر در کاخ سفید این گمانه زنی افزایش پیدا کرده است که او قصد دارد از برجام خارج شود.
در همین راستا طی روزهای اخیر اظهاراتی از سوی مقامات کشور در خصوص سناریوهای موجود برای ایران مطرح می‌شود که در صورت خروج آمریکا چه اقداماتی انجام خواهند داد. محمدجواد ظریف که این روزها در آمریکا حضور دارد در این باره عنوان کرده که آماده بازگرداندن برنامه هسته‌ای‌مان با سرعت بالاتر هستیم.
وی در گفت‌وگو با شبکه سی بی اس نیوز، با بیان اینکه در صورت تجدید تحریم‌های آمریکا علیه ایران، تهران آماده است تا برنامه هسته‌ای خود را از سر بگیرد، تصریح کرد: ما گزینه‌هایی را برای خودمان قرار داده‌ایم و این گزینه‌ها آماده هستند که شامل گزینه‌هایی برای از سرگیری فعالیت‌های هسته‌ای مان با سرعت به مراتب بالاتر است. این اظهارات ظریف در گفت‌وگو با سی بی اس نیوز که متن کامل آن در هفته جاری منتشر خواهد شد، در تایید اظهارات اخیر رئیس جمهور است که اخیرا گفته بود، ما اولین کسی نخواهیم بود که توافق را نقض می‌کنیم، اما آن‌ها باید بدانند که اگر توافق را نقض خواهند کنند پشیمان خواهند شد.
همچنین علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی هسته ای کشورمان نیز در این باره با اشاره به وجود آمادگی فنی لازم برای خروج از برجام از سوی سازمان انرژی اتمی اظهارکرد: همانطور که رئیس جمهوری نیز فرموده‌اند از نظر فنی برای همه سناریوها آمادگی داریم. وی خاطرنشان کرد: بارها گفته‌ایم که امیدواریم هیچگاه این مساله پیش نیاید و ضرورتی نباشد که بخواهیم چنین تصمیمات فنی را اتخاذ کنیم اما به گونه‌ای آماده هستیم که طرف مقابل حیرت زده خواهد شد. ان‌شاءالله هیچ وقت چنین موضوعی پیش نیاید.
او همچنین با اشاره به اظهارات اخیر خود مبنی بر اینکه چهار روزه غنی سازی 20 درصد را بازمی‌گردانیم، گفت: این سخن مبالغه و یک شعار نیست. من هیچگاه حرفی که به آن اعتماد نداشته باشم را بر زبان نمی‌آورم چرا که در این موضوع هم اعتبار نظام و جمهوری اسلامی و هم اعتبار سازمان انرژی اتمی مطرح است. یک مورد را که قبلا نیز گفتم و با بازتاب‌هایی نیز مواجه بود، این بود که چهار روزه غنی سازی 20 درصد را بازمی‌گردانیم. علت ذکر این موضوع را نیز طرف مقابل می‌داند.
اما بطور کلی اینکه در صورت خروج آمریکا از برجام سناریوهای موجود برای ایران چه مواردی هستند از سوالاتی است که بسیار مطرح می‌شود. آیا صرفا از سرگیری فعالیت‌های هسته‌ای تنها گزینه موجود است؟ محمد جواد ظریف از کدام سناریوها صحبت کرده است؟
هیچ دیپلماتی تنها در یک زمین بازی نمی‌کند
در همین خصوص محسن جلیلوند تحلیلگر مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با فرارو اظهار کرد: «با توجه به اظهاراتی که طی یک ماه گذشته توسط مقامات ارشد کاخ سفید مطرح شده به احتما ۹۰ درصد آمریکا از برجام خارج خواهد شد. آن ۱۰ درصد باقی مانده هم به این دلیل است که باید صبر کنیم تا نتیجه دیدار مرکل و ماکرون با ترامپ مشخص شود. با اینحال با توجه به اینکه اخیرا اتحادیه اروپا پیشنهاد تحریم ایران را رد کرده است، به نظر نمی‌رسد که دیدار این سه نفر موفقیت آمیز باشد و ترامپ حاضر به عقب نشینی شود. ضمن اینکه طی ماههای اخیر دستاورد‌هایی هم در خصوص کره شمالی داشته و در حال تلاش برای حل اختلاف میان خود و روسیه است، دست بازتری دارد و کوتاه نخواهد آمد.»
او در خصوص سناریوهای ایران بعد از خروج آمریکا از برجام گفت: «همانطور که آقای ظریف هم اخیر عنوان کرده‌اند به احتمال خیلی زیاد ایران دوباره فعالیت هسته‌ای خود را از سر می‌گیرد. این مهمترین سناریوی موجود است که به عنوان یک راهکار در برابر تهدید آمریکا، مطرح می‌شود. یعنی اگر همانطور که آقای ظریف اشاره کردند که این فعالیت‌ها از سرگرفته می‌شود، به این معنی است که ما دوباره به قبل از برجام برمی‌گردیم.»
وی تصریح کرد: «البته هیچ دیپلماتی تنها در یک زمین بازی نمی‌کند. قطعا آقای ظریف هم سناریوهای دیگری دارد و به آن‌ها هم توجه می‌کند. به هرحال ایران ابزار‌های مختلفی دارد. به عنوان مثال ما در سوریه، یمن، عراق و لبنان نفوذ و تاثیرگذاری زیادی داریم که می‌توانیم از این ابزار‌ها برای گرفتن امتیاز استفاده کنیم. آمریکایی‌ها هم همینطور هستند. آن‌ها هم تنها ابزراشان برجام نیست؛ لذا ما می‌توانیم در یک زمین امتیاز بدهیم و در زمین دیگر امتیاز بگیریم؛ بنابراین سرشاخ شدن در مورد برجام تنها موردی نیست که روی آن حساب کنیم.»
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل ادامه داد: «اما نکته محوری این است که ترامپ روی مسئله‌ای دست گذاشته است که اگر قرار باشد اینجا امتیاز بگیریم قطعا در جای دیگر امتیاز‌های زیادی باید بدهیم. زیرا به عنوان مثال ترامپ برای انجام این پروژه در جا‌های دیگر امتیاز‌های زیادی داده است و قطعا به دنبال دیتاورد بزرگ است؛ بنابراین به عقیده من زمین‌های بازی زیادی وجود دارد و ما می‌توانیم در آن زمین‌ها بازی کنیم که امتیازاتی به دست بیاوریم.»
این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که در صورت خروج آمریکا از برجام آیا ایران به نقطه صفر بر می‌گردد یا خیر، عنوان کرد: «ببینید ما قبل از برجام از چهارر ناحیه تحریم می‌شدیم. یکی قطعنامه‌های سازمان ملل بود. دیگری از سوی اتحادیه اروپا بود و دو تحریم دیگر از طرف رئیس جمهور ایالات متحده و کنگره بود. اگر قرار باشد آمریکا از برجام خارج شود بخشی از این تحریم‌ها قابل بازگشت نیست و بخشی دیگر زمان بر هستند، اما دو تحریم سریعا اعمال می‌شود.»
جلیلوند ادامه داد: «آمریکا نمی‌تواند در قطعنامه‌های سازمان ملل تاثیرگذار باشد. اتحادیه اروپا هرچند من معتقدم که بالاخره تن به این مسئله خواهد داد، اما بازگشت تحریم‌های آن‌ها زمان بر است. اما دو تحریم رئیس جمهور آمریکا و کنگره سریعا اجرایی می‌شود؛ بنابراین ما به شرایط قبل از برجام برنمی‌گردیم. ولی آمریکا تنها مسئله‌اش برجام نیست و روی موضوعاتی مانند نقض حقوق بشر، بی‌ثبات سازی منطقه توسط ایران و توان موشکی هم دست گذاشته است. با همه این تفاسیر بعد از توافق هسته‌ای اقدامات زیادی صورت گرفته و بعید است ما به همان شرایط قبل برگردیم. ضمن اینکه همچنان این احتمال وجود دارد که ما بتوانیم اتحادیه اروپا را حفظ کنیم.»
پل‌های پشت سرمان را خراب نکینم
همچنین علی بیگدلی دیگر تحلیلگر مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با فرارو اظهار کرد: «در خصوص سناریوهای موجود برای ایران بعد از خروج آمریکا از برجام هم رئیس جمهور صحبت کرده اند و هم وزیر امور خارجه. اما به عقیده من اگر زمانی که ایالات متحده از برجام خارج شود، ما دست به یک اقدام عجولانه بزنیم که جلوه انتقام جویانه داشته باشد، یک اشتباه بزرگ انجام دادیم؛ بنابراین توصیه من این است که اگر آمریکا از برجام خارج شد بهتر است ما خویشتن‌داری کنیم و سریعا اقدام به افزایش سانترفیوژ‌ها و غنی سازی اورانیوم نکنیم. ما باید صبر کنیم و واکنش اتحادیه اروپا را هم ببینیم. باید تلاش ما این باشد که همانطور که مدت‌ها است آمریکا را از دست دادیم، اتحادیه اروپا را از دست ندهیم.»
وی تاکید کرد: «بنابراین اگر همانطور که مقامات کشور اعلام کردند که ما می‌توانیم ظرف یک هفته به غنی سازی ۲۰ درصدی اورانیوم برگردیم هم نباید اینکار را انجام دهیم. اینگونه ما وارد یک دوره جدید می‌شویم که همه در‌ها را روی خود خواهیم بست و پل‌های پشت سرمان را خراب خواهیم کرد.»
این استاد دانشگاه ادامه داد: «با توجه به اعلام کاخ سفید که سه تحریم برای ایران آماده کردند و مسائل موشکی، حقوق بشر و اقدامات بی ثبات سازی منطقه را در دستور کار قرار داده اند و اگر این‌ها عملی شود هم ما با مشکلات زیادی مواجه خواهیم شد و به عبارت ساده‌تر این تحریم‌ها ایران را فلج خواهد کرد؛ لذا بهتر است ما پل‌های پشت سرمان را خراب نکنیم و منطقی و با فکر عمل کنیم.»
این کارشناس مسائل بین‌الملل در خصوص اینکه آیا ممکن است برخلاف تمام گمانه زنی‌ها، ایالات متحده از برجام خارج نشود، گفت: «آمریکا از دو جبهه تحت فشار مثبت و منفی است. از یک سو عربستان و اسرائیل او را علیه ایران تحت فشار گذاشته اند به عنوان مثال بن سلمان بدون دلیل و محض رضای خدا قرارداد‌های میلیاردی با آمریکا امضا نکرده است. او به دنبال این است که از این طریق ترامپ را تحت فشار قرار دهد تا از برجام خارج شود.»
وی اظهار کرد: «از سوی دیگر اتحادیه اروپا قرار دارد که در تلاش است با تحت فشار قرار دادن ترامپ او را مجبور به ادامه حضور در برجام کند. زیرا معتقد است اگر این نقض برجام انجام شود، کنترل ایران از دستشان خارج می‌شود و دیگر نمی‌توانند نظارتی بر فعالیت هسته‌ای ایران داشته باشند و ممکن است ایران دست به اقدامات تهدیدآمیزی مثل تولید موشک بزند و منطقه را با یک رقابت تسلیحاتی مواجه کند؛ بنابراین شاید هیچ کس نداند چه تصمیمی اتخاذ شود ضمن اینکه ترامپ هیچ سیاست مشخص و باثباتی در سیاست خارجی ندارد.
بیگدلی در پایان گفت: «من فکر می‌کنم که اگر برجام نقض شود جناح اصلاح‌طلب ما در محاق قرار می‌گیرد و نمی‌توانند در تصمیم نهایی تاثیرگذار باشند و قدرت و ابتکار عمل در اختیار تندرو‌ها خواهد بود و این بیشتر به نفع کسانی است که از ابتدا با برجام موافق نبودند و تمام راه‌های بهبود شرایط را می‌بندند و احتمالا همان استراتژی انتقام جویانه در دستور کار قرار خواهد گرفت.»