ساقی‌ها به مدرسه می‌روند!
شاید خلافشان سنگین نباشد، آب بینی‌شان راه نیفتاده باشد و پوست بدنشان نخارد! شاید کمرشان خمیده نباشد و کارشان به خیابان‌خوابی نکشیده باشد! اما هستند و در سایه درس و مدرسه، بعضی وقت‌ها هم از عدد و رقم‌ها و جمله‌های بلند و کوتاه کتاب‌هایشان فاصله می‌گیرند، سرشان سنگین می‌شود و می‌روند بالا، پا می‌گذارند در یک دنیای عجیب و تاب می‌خورند و می‌چرخند تا برگردند پایین، روی زمین، جایی بین بقیه همسن و سال‌هایشان.
شاید خلافشان سنگین نباشد، آب بینی‌شان راه نیفتاده باشد و پوست بدنشان نخارد! شاید کمرشان خمیده نباشد و کارشان به خیابان‌خوابی نکشیده باشد! اما هستند و در سایه درس و مدرسه، بعضی وقت‌ها هم از عدد و رقم‌ها و جمله‌های بلند و کوتاه کتاب‌هایشان فاصله می‌گیرند، سرشان سنگین می‌شود و می‌روند بالا، پا می‌گذارند در یک دنیای عجیب و تاب می‌خورند و می‌چرخند تا برگردند پایین، روی زمین، جایی بین بقیه همسن و سال‌هایشان.
دانش‌آموزانی که تجربه مصرف انواع مواد مخدر را دارند، با وجود همه اما و اگرهایی که درباره شان از سوی مسئولان نهادهای مختلف مطرح می‌شود، وجود دارند و تعدادشان در پنج سال گذشته بیشتر هم شده است.
این را دیروز سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر در اولین نشست خبری این ستاد در سال جدید عنوان کرد. پرویز افشار، بین آمارهای مختلفی که از کشفیات مواد مخدر در سال گذشته ردیف کرد، به یک آمار کلیدی هم اشاره کرد؛ او از پاکسازی حاشیه مدارس تا شعاع 500 متری در سال گذشته خبر داد و گفت: « سال 96 در شعاع 500 متری مدارس، سینماها و مراکز آموزش عالی، یک تن و 900 کیلوگرم انواع مواد مخدر، کشف شده است.»
1900 کیلوگرم مواد مخدر کشف شده از حاشیه مدارس را در نگاه اول وقتی در مقابل 810 تن کشفیات انواع مواد مخدر و روانگردان در سال گذشته قرار دادیم، رقم چشمگیری به نظر نمی‌رسید، اما وقتی افشار چند بار تاکید کرد که این یک تن و 900 کیلوگرم، از خرده‌فروش‌ها و به صورت یک گرم یک گرم کشف شده، نگاه‌ها را متوجه خطری کرد که جمعیت دانش‌آموزی کشور را تهدید می‌کند.
جمعیتی که آمار دقیقی از مصرف کنندگان مواد مخدرش وجود ندارد، اما افشار دیروز گفت این آمار در طول پنج سال گذشته بیشتر شده است. او البته گفت که هرنوع تجربه مصرف مواد در این سن، حتی به صورت یک بار هم در این آمار گنجانده شده است و با این‌که در سال 80 از جمعیت دانش‌آموزی دوم متوسطه کشور حدود نیم درصد تجربه مصرف مواد را داشتند و این آمار در سال 90 به یک درصد رسیده بود، حالا می‌توانیم بگوییم در سال 95 این آمار به 2 درصد رسیده است.»
دانش‌آموزان گل می‌زنند
سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر البته به یکی از مهم‌ترین دلایل این افزایش هم اشاره کرد و انگشت اتهامش را به سمت گل گرفت و از شیوع مصرف این ماده بین دانش‌آموزان خبر داد.
گل البته اولین بار نبود که از بین انواع مواد موجود در بازار، مورد توجه سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر گرفت. افشار دی سال گذشته هم در یک نشست دیگر به این موضوع اشاره کرده و گفته بود سن شیوع مصرف گل در کشور به 15 سال رسیده است!
او آن موقع از این‌که این 15 ساله‌ها جمعیت دانش‌آموزی کشور هستند حرفی نزده بود، اما مثل تکه‌های یک پازل، وقتی این آمارها کنار هم قرار می‌گیرند، یادمان می‌آورند که 15 ساله‌هایی که افشار از آنها صبحت کرد همان نسلی هستند که پشت میز مدرسه در کلاس نهم می‌نشینند؛ نسلی که دانش‌آموزند و در معرض خطر اعتیاد قرار دارند.
خلأ آموزش مهارت‌های اجتماعی
خطر را البته کمی قبل‌تر نادر منصور کیایی، مدیرکل دفتر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش هم دیده بود، آن هم وقتی که بین انکارهای همیشگی مسئولان این وزارتخانه، بالاخره عنوان کرده بود که 136 هزار نفر از دانش‌آموزان کشور در معرض خطر ابتلا به مصرف مواد مخدر هستند و از این میان 3600 نفر حداقل یک‌بار تجربه مصرف مواد مخدر را دارند.
این آمار حتی اگر طی یک سال و نیم گذشته تغییر هم کرده باشد، در اصل ماجرا تغییری به وجود نمی‌آورد، همین است که هومان نارنجیها، مدیر کل پیشین فرهنگی و پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر و پژوهشگر اعتیاد درباره این آمار به ما هشدار می‌دهد و می‌گوید: بحث گرایش به مواد مخدر بین دانش‌آموزان، به برنامه‌ریزی و مداخله موثر اولیای مدرسه و والدین دانش‌آموزان نیاز دارد و در این حوزه هر دو گروه، باید توامان با هم تلاش و برنامه‌ریزی داشته باشند.
به عقیده نارنجیها، افزایش گرایش به مصرف مواد در دوران دانش‌آموزی، یک دلیل بزرگ می‌تواند داشته باشد؛ این‌که در نظام آموزشی ما تمرکز اصلی روی آموزش دروس تحصیلی است و نه چیز دیگر.
این پژوهشگر اعتیاد می‌گوید: اگر قرار باشد ما بچه‌ها را در مدارس از شر آسیب‌های اجتماعی مانند اعتیاد مصون نگه‌داریم، باید به آنها مهارت مقابله با آسیب‌های اجتماعی را بیاموزیم. وقتی این مهارت آموخته نمی‌شود و فقط تمرکز اصلی در مدارس بخصوص در دوران دبیرستان، روی کنکور گذاشته می‌شود، چه انتظاری داریم که دانش‌آموزان درمعرض آسیب قرار نگیرند؟!
نارنجیها در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید می‌کند: در تمام دنیا سیستم آموزش در مدارس بر مبنای آموزش مهارت‌های زندگی گذاشته شده است، درحالی که در کشورمان صرفا تمرکز روی آموزش دروس تحصیلی است و وقتی ما مهارت نه گفتن، مهارت حل مساله و... را به دانش‌آموزان یاد نمی‌دهیم، آنها هم یاد نمی‌گیرند که چطور با آسیب‌ها و خطراتی که تهدیدشان می‌کند برخورد کنند و این موضوع در گستره دانش‌آموزی 13 میلیون نفری ما می‌تواند خطرناک باشد.
سپری به نام خانواده
حالا که حلقه انکار وجود دانش‌آموزان معتاد در مدارس شکسته است، حالا که در فهرست آمار کشفیات مواد مخدر، آمار کشفیات از خرده فروشان حاشیه مدارس هم ذکر می‌شود، راحت‌تر می‌توان از خطری گفت که جمعیتی کم سن وسال اما زیاد را تهدید می‌کند؛ خطری که باید مورد توجه خانواده‌ها هم قرار بگیرد.
علی‌اصغر احمدی، مدیرکل پیشین انجمن اولیا و مربیان وزارت آموزش و پرورش، کارشناسی است که با تکیه بر نقش خانواده‌ها در این پیشگیری به ما می‌گوید: «این خانواده‌ها هستند که باید نحوه مواجهه با خطرات و آسیب‌های مختلف اجتماعی را به فرزندانشان بیاموزند.» احمدی تاکید می‌کند:
«از وقتی بچه‌ها به دنیا می‌آیند، خطرات مختلفی آنها را به اشکال گوناگون تهدید می‌کند و همیشه نقش خانواده حمایت از فرزندشان و پیشگیری از وقوع این خطرات بوده است. در بحث آسیب‌های اجتماعی هم خانواده نباید مسئولیتش را در قبال مصون‌سازی این نسل که تجربه زیادی هم ندارد فراموش کند.»
این روان‌شناس که عضو هیات علمی دانشگاه تهران هم هست، در ادامه به نکاتی جزئی‌تر اشاره می‌کند و می‌گوید: «خانواده‌ها باید توجه ویژه‌تری روی فرزندان نوجوانشان داشته باشند، باید طوری با آنها برخورد شود که احساس تنهایی نکنند، به شکلی که ارتباط بهتری با پدر و مادر برقرار کنند و از خانه و خانواده به جمعیت همسن و سال‌هایشان پناه نبرند.»
داشتن رابطه‌ای خوب و محکم با پدرومادر، همان رشته محکمی است که به گفته این استاد دانشگاه می‌تواند مثل سپری محکم از دانش‌آموزان دربرابر خطرات و آسیب‌هایی که در اجتماع تهدیدشان می‌کند مراقبت کند.
این مصون‌سازی البته به گفته مدیرکل پیشین انجمن اولیا و مربیان وزارت آموزش و پرورش مدیون همکاری دوجانبه اولیای دانش‌آموزان و مربیان مدرسه است. او با تاکید بر همین موضوع می‌گوید: «شاید نتوانیم محیط را از آلودگی‌های موجود پاک کنیم، اما می‌توانیم فرزندانمان را در برابر این خطرها واکسینه کنیم و این وظیفه‌ای است که بجز اولیا و مربیان مدرسه، دیگر نهادهای فرهنگی و اجتماعی هم در آن سهیم هستند.»
اهمیت پیشگیری درحوزه مواد مخدر
توجه به بحث پیشگیری یکی از تاکیدات رهبر معظم انقلاب در حوزه مواد مخدر است. موضوعی که دیروز سخنگوی ستادمبارزه با مواد مخدر با اشاره به آن گفت: به دلیل اهمیت بحث پیشگیری که از تاکیدات رهبر معظم انقلاب در این حوزه بود، 50 درصد اعتبارات در سال 96 به این سمت هدایت شد و در همین رابطه برای جمعیتی معادل 700 هزار دانش‌آموز، 700 هزار نفر از والدین دانش‌آموزان و صد هزار معلم برنامه‌های توانمندسازی اجرا شد.
به گفته هومان نارنجیها، این پیشگیری و دیگر فعالیت‌هایی که تا به حال در قبال آگاه سازی جمعیت دانش‌آموزی در برابر مصرف مواد مخدر انجام شده، حکایت همان کاسه ماستی است که در آب دریا می‌ریزند! ماستی که قرار است آب دریا را به دوغ تبدیل کند، انتظاری محال که حالا به ما یادآوری می‌کند، تلاش‌های صورت گرفته در زمینه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی موجود و جمعیت 13 میلیون نفری دانش‌آموزان، تا به امروز حرکت قابل توجهی نبوده است.