بلای سنت و مدرنیته، درگیر ازدواج‌های امروزی

به اطرافمان نگاه کنیم با جمع کثیری از افراد ازدواج نکرده دختر و پسر روبه‌رو هستیم. ازدواج نکردن فقط به دختران اختصاص ندارد بلکه پسران هم به همان میزان در حال از دست دادن فرصت ازدواج هستند. اکثر آنها به لحاظ اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی شرایط ازدواج را دارند ولی اقدامی در این زمینه صورت نمی‌گیرد. این طور نیست که افراد ازدواج نکرده دارای بیماری باشند و به دلیل مشکلاتی که مرتبط با بیماریشان باشد، نتوانسته‌اند ازدواج کنند.
با توجه به وضعیت افراد ازدواج نکرده که آن را در قالب افزایش سن ازدواج نکرده‌ها یاد می‌کنیم با این سوال اساسی روبه رو هستیم که ما با این مشکل چگونه می‌توانیم برخورد کنیم؟ در پاسخ به این سوال نیازمند تامل بیشتری هستیم. باید کمی دقت کنیم و شرایط پیرامونی‌مان را بهتر بشناسیم. شرایط پیرامونی ما دوگانه است. از یک طرف همه زمینه‌های وارد شدن به جهان مدرن را داریم و از طرف دیگر سعی داریم فرم و صورت ازدواج سنتی داشته باشیم. محتوای ازدواج را مدرن خواسته‌ایم و شکل آن را سنتی. این اساس و آغاز گرفتاری است که آن را نمی شناسیم. مردم ما بد نمی‌دانند که در ظاهر سنتی ازدواج کنند یا سنتی خوانده شوند ولی در عمل مدرن عمل کنند.
در این میان چند سالی هست به واسطه رسیدن دهه شصتی‌ها و البته هفتادی‌ها به سن ازدواج، این موضوع به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و به‌روزترین بحث‏های جامعه ایران است، چه در سطح آکادمیک و چه در سطح گفتمان روزمره مردم یا حاکمیت. اهمیت این موضوع از آنجا ناشی می‏شود که حدود یک‌سوم جمعیت کشور یعنی بیش از 24 میلیون نفر را جمعیت جوان 20 تا 35 ساله تشکیل می‏دهند.
کاهش 11 درصدی ازدواج در طول یک سال
حالا مدیر کل دفتر مدیریت عملکرد بهزیستی کشور ضمن بیان اینکه طلاق ۶.۶ درصد رشد مثبت و ازدواج ۱۱ درصد رشد منفی داشته است، در تازه‌ترین اظهارات خود در این باره می‌گوید: درصد تغییرات ازدواج در سال ۹۶ نسبت به سال ۹۵ ، ۱۱ درصد رشد منفی داشته است؛ به عبارت دیگر تعداد ازدواج ثبت شده در سال ۹۶ نسبت به سال ۹۵، ۱۱ درصد کاهش یافته است. حسن موسوی چلک با ابراز نگرانی از وضعیت آسیب‌های اجتماعی در کشور، گفت: مسیری که در حال پیمودن هستیم به درماندگی اجتماعی ختم می‌شود.
از سوی دیگر اکثر کسانی که ازدواج کرده اند داعیه مدرن دارند و ازدواج با الزام های مدرن را دنبال می کنند اما صورت آن را هنوز سنتی حفظ کرده اند؛ یعنی اهل آداب هستند، اهل مراسم هستند اهل بریز و بپاش هستند که از سنت آمده است اما محتوای آن را مدرن می خواهند. آنها همه امکانات لازم و مناسب و رسمی برای زندگی می خواهند. دختران به خواستگارانی پاسخ مثبت می دهند که توانایی مدیریت زندگی در حد طبقه متوسط را داشته باشند. همانطور که پسران به خواستگاری دخترانی می روند که این خواسته ها را داشته باشند. از دخترانی خواستگاری می کنند که به آنها کمک کنند تا در زندگی و شرایط مدرن از نوع طبقه متوسط بمانند نه اینکه کاهش موقعیت طبقاتی برایشان فراهم کنند.
در سال۹۶، ۱۷۵ هزار جدایی ثبت شد
از سوی دیگر بر اساس آمار ارائه شده از سوی سازمان ثبت احوال از ابتدای سال ۹۵ تا پایان آذرماه، ۱۳۵هزار و ۶۶۷ واقعه طلاق به ثبت رسیده است؛ یعنی هر ساعت ۲۰.۴نفر در کشور به دلایل مختلف وارد گروه مطلقین می‌شوند. حالا هم در تازه‌ترین آمار سال 96 دو روز پیش سیف‌الله ابوترابی، سخنگوی سازمان ثبت احوال کشور از ثبت ۶۰۸هزار و ۹۷۷ مورد ازدواج و ۱۷۴هزار و ۵۹۷ واقعه طلاق در سال گذشته خبر داد و این یعنی آمار طلاق نسبت به آمار پایانی سال٩۵ که ١۶۵هزار و ٩٧١ مورد بوده، نسبت طلاق‌ها به ازدواج‌های ثبت‌شده در یک سال به ۲۹درصد رسیده است که بالاترین آمار در تاریخ ثبت احوال ایران از سال ۱۳۴۴ است.
همچنین این افزایش طلاق در کشور به معضلی بزرگ و آسیب اجتماعی تبدیل شده که بنیان خانواده‌ها و سرمایه‌های اجتماعی و به تبع آن منابع انسانی را نشانه رفته است. مسئله طلاق و افزایش روند آن نگرانی‌های زیادی را در آینده فرهنگی و نسلی کشور به وجود آورده است. کارشناسان مسئله اعتیاد، وضعیت نامطلوب اقتصادی به تبع آن بیکاری و رواج سبک زندگی غربی در سطح جامعه و در سطح خانواده نداشتن شناخت، نداشتن امید به تغییر، نبود تفاهم، تکراری شدن و دخالت خانواده را از مهم‌ترین علل اصلی طلاق در جامعه کنونی می‌دانند. براساس آمارهای ثبت شده در پایگاه جمعیتی سازمان ثبت احوال کشور در سال گذشته ۶۰۸هزار و ۹۷۷ مورد ازدواج به ثبت رسیده که نسبت به سال گذشته افزایش داشته است و میانگین سنی ازدواج در مردان ۲۷.۳ سال و در زنان نیز ۲۲.۸ سال به ثبت رسیده است و طی سال گذشته، ۱۷۴هزار و ۵۹۷ واقعه طلاق نیز ثبت شده است.
ازدواج در گیرودار سنت و مدرنیته
در این میان در کنار تغییر ایجادشده شرایط اقتصادی و اجتماعی زندگی خانوادگی به شکل سنتی نیز سخت شده است. در گذشته بیشتر افراد سال‌ها بعد از تشکیل زندگی متوجه می شدند که خانواده جدید دارند. این زمان همان زمان از دست دادن والدین بود. وقتی پدر و مادر که بزرگان خانواده بودند، فوت می کردند افراد ازدواج کرده احساس می کردند که خودشان زندگی مستقل دارند. زمانی احساس مستقل شدن و دارای زندگی خانوادگی داشتن را پیدا می کردند که دارای فرزند بوده و بخش اعظم زندگی شان هم تمام شده بود. زمانی بود که خود جای والدینشان را گرفته و حکم پدر و مادربزرگ را داشتند. در حالی که امروز شرایط اینگونه نیست. افراد زمانی که ازدواج می کنند احساس می کنند که مسئول خانواده هستند. این احساس هم خوشایند است و هم هزینه بر؛ خوشایندی این نوع احساس همراه با هزینه های اقتصادی و اجتماعی است که تشکیل زندگی را سخت کرده است.
این در حالی است که شرایط اقتصادی هم یکی از معیارهای اساسی و تعیین کننده در این وضعیت است. سختی پیدا کردن شغل و درآمد و ساماندهی زندگی به لحاظ اقتصادی موجب شده است تا افراد یا به داشتن فرزند فکر نکنند و اگر هم فکر کردند مدیریت آن برایشان سخت می‌شود. این هم یکی دیگر از عواملی است که نقش عمده ای در تغییر الگوی ازدواج دارد. در نتیجه وضعیت جدید که برای افراد قبل و بعد از ازدواج (ترکیبی از موقعیت طبقاتی، فرزندآوری، احساس مسوولیت خانوادگی و شرایط سخت اقتصادی و...) فراهم کرده در تولید الگوی جدید ازدواج نقش آفرینی کرده است. این شرایط به خودی خود حاصل نشده است. هم شرایط بعد از انقلاب اسلامی و هم آموزه های سیاسی و رسانه و شرایط جهانی و هم مداخله گری خانواده‌ها و نسل های جدید در این زمینه تعیین کننده بوده است.
در این میان باید به این نکته هم توجه داشت که ازدواج در جامعه شهری ایران معاصر به لحاظ فرم و صورت، سنتی است و به لحاظ محتوا، مدرن است. این وضعیت دوگانه اساس بسیاری از مشکلاتی است که برای افراد فراهم کرده است.
این مشکلات از قبل از ازدواج تا پس از آن ادامه دارد و در جایی موجب دردسر می شود و حوزه خانواه و جامعه را دچار مشکل می کند. با این وضعیت آیا هنوز هم می توان افراد را مقصر دانست یا اینکه باید جامعه را مقصر دانست؟ به نظر می‌رسد به جای بی‌تفاوتی و نادیده گرفتن این وضعیت باید آن را به رسمیت شناخت و به مدارای آن اقدام کرد و زمینه‌ها و شرایط تغییر موقعیت را فراهم کرد. مدارا برای ایجاد شرایط مناسب و بهبود وضعیت و در نهایت وارد شدن به شرایط جدید است.

منبع: روزنامه همدلی - آسو محمدی