اصفهان دچار تنش شدید آبی می‌شود

عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان گفت: ذخیره سد زاینده‌رود به حدود 130 میلیون متر مکعب رسیده و در فصل تابستان دچار تنش شدید آبی در استان اصفهان خواهیم شد.
به گزارش فارس، چالش‌های اصلی امروز در هواشناسی مرزهای جغرافیایی نمی‌شناسد و تغییر اقلیم به تنهایی سیلاب‌ها، خشکسالی‌های مستمر و تغییرات جوی را به همراه دارد.
به دلیل خشکسالی‌های مستمر 10 سال اخیر، خارج شدن از این شرایط زمان بر است؛ با بررسی وضعیت آب استان اصفهان بین سال‌های 84 تا 96 متوجه خواهیم شد 95 درصد نقاط این استان دچار انواع خشکسالی بوده‌ که از نظر جمعیتی 94 درصد مردم استان را درگیر می‌کند.
ضرورت بررسی راهکارهای برون‌رفت و عبور از بحران آب در استان اصفهان باعث شد تا با جهانگیر عابدی کوپایی کارشناس مهندسی آب و رئیس دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان به گفت‌وگو بنشینیم که در ادامه می‌خوانید.
دلایل اصلی کم‌آبی و خشک‌سالی در ایران چیست؟
عابدی: کم‌آبی و سازگاری با کم‌آبی مسأله ذاتی کشور ماست چراکه ایران در کمربند خشک کره زمین قرار گرفته و در صورت عدم وجود رشته‌کوه‌های البرز و زاگرس در کشور، کل ایران دچار خشک‌سالی می‌شد؛ وضعیت کم‌آبی مشخصه اصلی کشورهایی است که در کمربند خشک زمین قرار گرفته‌اند.
با توجه به این که نزدیک به 75 درصد مساحت ایران در مناطق خشک و نیمه‌خشک قرار گرفته و فقط 25 درصد کشور در مناطق مرطوب و نیمه‌مرطوب قرار دارد، بارندگی در مناطق خشک بسیار کمتر از مناطق مرطوب و نیمه‌مرطوب است و این مشکل اصلی کم‌آبی در کشور است.
مصرف آب صنایع چگونه باید کنترل شود؟
عابدی: اختصاص و جایابی صنایع نیازمند آمایش سرزمین است؛ صنایع آب‌بر همچون صنایع فولاد هیچ‌گاه به مناطق خشک و نیمه‌خشک برده نمی‌شوند، بنابراین استقرار و گسترش چنین صنایع آب‌بری در این مناطق سیاست غلطی است.
کشت محصولات پرآب‌بر قدغن شود
چه میزان از آب هر کشور باید به کشت محصولات کشاورزی اختصاص یابد؟
عابدی: امنیت غذایی کشور بسیار مهم است و بخشی از آب کشور باید صرف تولید مواد غذایی شود تا نوسانات سیاسی روی این قضیه تأثیر نگذارد؛ البته از نظر علمی با خودکفایی کامل در تولید مواد غذایی مخالف هستم چراکه کشوری که در مناطق کم‌آب قرار دارد باید مقدار آب کمی را هم که در اختیار دارد به بخش‌هایی اختصاص دهد که بیشترین بازده اقتصادی را دارد.
به نظر شما کشاورزان باید به سمت تولید چه نوع محصولاتی سوق داده شوند؟ تا چه میزان خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی را ضروری می‌دانید؟
عابدی: کشت محصولات کشاورزی پرآب‌بری مثل برنج باید در مناطق خشک و نیمه‌خشک قدغن شود؛ آبی که قرار است صرف تولید محصولات کشاورزی شود باید به محصولات باارزش اختصاص یابد که این امر نیز باید با حفظ حداقل‌های خودکفایی در مواد غذایی صورت گیرد.
* مناقشه بر سر پساب
نوع مدیریت در پساب استان اصفهان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
عابدی: رقابت در مصرف آب بین بخش‌های مختلف صنعت، کشاورزی، فضای سبز، شرب و بهداشت از سال‌های گذشته آغاز شده و در حال حاضر به عینه شاهد آن هستیم که حتی برای پساب نیز میان بخش‌های مختلف مناقشه وجود دارد.
از تأمین آب کشاورزی هم که بگذریم، به نظر شما چرا باید در خصوص آب شرب هم با بحران مواجه شویم؟
عابدی: با توجه به افزایش 6 برابری جمعیت ایران در یک قرن اخیر و افزایش 2 برابری آن در 40 سال گذشته، نیاز به آب شرب و بهداشتی فراوانی در کشور وجود دارد، از طرف دیگر جمعیت شهرنشین ما در چند دهه اخیر افزایش زیادی داشته و این میزان به 76 درصد رسیده است، در حالی که تنها 24 درصد جمعیت روستایی‌نشین هستند.
مصرف آب شهری بسیار بالاتر از مصرف آب روستایی است که با مهاجرت روستاییان به شهرها مصرف آب شرب چندین برابر خواهد شد.
* تأثیر گرمایش زمین و تغییرات آب و هوایی
تغییر اقلیم سیلاب‌ها، خشکسالی‌های مستمر و تغییرات جوی را به همراه دارد، در این رابطه باید در ایران چه کرد؟
عابدی: در حال حاضر به عینه شاهد تغییرات اقلیمی کره زمین هستیم و اثر آن از تبدیل بارش برف به باران طی سال‌های اخیر مشهود است؛ در مناطق مرکزی ایران مثل استان اصفهان و دیگر استان‌ها بارش برف همچون گذشته وجود ندارد، میزان بارش برف به شدت کاهش پیدا کرده و حتی یخچال‌های کوه‌های زاگرس تا 90 درصد کم شده‌اند.
ایران دچار استیصال آبی شده‌ است
بخشی از دلایل کاهش ورودی آب سد زاینده‌رود به تغییرات اقلیمی مربوط است؛ تغییر زمان بارندگی‌ها از اواخر فصل زمستان به اوایل و اواسط فصل بهار و بارش‌های ناگهانی و سیل‌آسا در فروردین و اردیبهشت ماه باعث فرسایش خاک، عدم امکان مهار روان‌آب‌ها و عدم امکان تقویت آب‌های زیرزمینی خواهد شد که می‌توان گفت ایران دچار استیصال آبی شده‌ است.
وظیفه کارشناسان و اساتید دانشگاه در خصوص پیشگیری از به وجود آمدن خشکسالی و بحران آب چه بوده است؟
عابدی: دانشگاهیان و پژوهشگران همواره طی سال‌های گذشته در خصوص تغییرات اقلیمی و کم‌آبی هشدارهای جدی می‌دادند اما در حال حاضر مردم به صورت عینی شاهد کم‌آبی هستند؛ سازگاری با کم‌آبی تنها راهکار موجود ایران در شرایط فعلی است.
اصفهان دچار تنش شدید آبی می‌شود
مصرف آب شرب استان اصفهان نیازمند 400 میلیون متر مکعب آب در پشت سد است، این در حالی است که ذخیره سد زاینده‌رود به حدود 130 میلیون متر مکعب رسیده و در فصل تابستان دچار تنش شدید آبی در استان اصفهان خواهیم شد.
وظیفه دولت در قبال ترویج فرهنگ‌ مصرف بهینه آب و صرفه‌جویی در مصرف این نعمت الهی چیست؟ چه راهکاری را برای شرایط فعلی پیشنهاد می‌دهید؟
عابدی: شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان باید وسایل کاهنده مصرف آب در منازل را به صورت رایگان و یا با قیمت پایین در اختیار مشتریان قرار دهد و حتی برای نصب این وسایل هم هزینه‌ای از مردم دریافت نکند؛ اگر با این کار 20 تا 30 درصد مصرف آب در استان اصفهان کاهش پیدا کند، می‌توان این دوران پرتنش آبی را طی کرد.
از عبور بحران و دوران پرتنش آبی سخن به میان آوردید، به نظر شما آیا این دوران تمام می‌شود و از آن گذر می‌کنیم؟
عابدی: خیر، دوران پرتنش آبی در استان اصفهان ادامه‌دار خواهد بود و نباید این‌گونه تصور کرد که این دوران در سال‌های آینده به اتمام می‌رسد؛ دوران پرتنش آبی در فصول بهار و تابستان اصفهان به اوج خود می‌رسد و پیش‌بینی می‌شود در سال آینده بهبودی در وضعیت آب اصفهان حاصل نخواهد شد. استان اصفهان منابع آبی خود را از دست داده است، زاینده‌رود خشک شده و به دلایل مختلف ورودی سد زاینده‌رود تا حد زیادی کاهش یافته است.
* اگر کمبود آب وجود دارد برای همه بخش‌هاست
برای جلوگیری از برداشت‌های بی‌رویه و حفر غیر مجاز چاه‌ها چه باید کرد:
عابدی: براساس مصوبه 9ماده‌ای شورای عالی آب، باید برداشت‌های بالادست آب کنترل شوند و هیچ‌گونه بارگذاری جدیدی در حوضه آبریز زاینده‌رود ایجاد نشود چراکه آب یک مسأله ملی است و بالادست و پایین‌دست ندارد؛ همه مردم کشور باید احساس کنند که در کاهش مصرف آب سهیم هستند و اگر کمبود آب وجود دارد برای همه بخش‌هاست.
به نظر شما دولت چه راهکاری می‌تواند برای کشاورزان داشته باشد؟ پیشنهاد شما چیست؟
عابدی: 23 درصد از میزان اشتغال کشور در بخش کشاورزی است و با توجه به موضوع کم‌آبی در کشور باید از زاویه دیگری به شغل کشاورزی نگاه کرد، سهم کشاورزی در مشاغل را کاهش داد و در عوض بهره‌وری سطح زیر کشت را افزایش داد؛ باید به فکر شغل‌های جایگزین برای کشاورزان بود که با توجه به پتانسیل و ظرفیت‌های کشور ما در حوزه گردشگری، مشاغل مربوط به این حوزه جایگزین مناسبی خواهد بود.
* تغییر الگوی کشت کشاورزان دشوار است
به نظر شما بهتر نیست به جای تغییر شغل کشاورزان، الگوی کشت آنان به سمت کشت محصولات کم‌آب‌بر هدایت شود؟
عابدی: تغییر الگوی کشت برای کشاورزان کار بسیار دشواری است اما می‌توان کشاورزان را به کشت محصولاتی ترغیب کرد که برای آنان صرفه اقتصادی داشته باشد؛ البته کشاورزان ترجیح می‌دهند در یک منطقه به جای گندم به کشت برنج بپردازند و علت آن سوددهی بالای آن است، در صورتی که برنج یکی از پرآب‌برترین محصولات کشاورزی است.
با توجه به این که برنج جزو قوت غالب مردم محسوب می‌شود، به نظر شما با جلوگیری از کشت برنج و واردات این محصول کشاورزی مشکل‌ساز نیست؟
عابدی: در کنار ترغیب کشاورزان به کشت محصولات باارزشی مثل زرشک، زعفران و دیگر محصولات دارای ارزش اقتصادی، الگوی غذایی مردم نیز باید تغییر کند؛ مصرف برنج در 50 سال قبل بسیار کم‌تر از امروز بوده و این در حالی است که امروز شاهد مصرف روزانه برنج در سفره مردم هستیم؛ دولت باید در خصوص تغییر الگوی غذایی مردم سرمایه‌گذاری و در نقاط مختلف کشور فرهنگ‌سازی کند.
راهکار شما برای حل مشکلات کشاورزان در شرایط خشکسالی چیست؟
عابدی: کشاورزان باید وضعیت کنونی کمبود آب را بپذیرند و باور کنند که دیگر نمی‌توانند به وضعیت سابق خود ادامه دهند چراکه میزان آب زاینده‌رود دیگر مثل گذشته نیست و واقعیت چیزی دیگری است؛ البته باید دولت از این قشر زحمتکش هم حمایت کند و خسارت نکشت آنان را بپردازد.
میزان مصرف آب شرب نگران‌کننده‌ است
یکی دیگر از ضروریات در شرایط فعلی کمبود آب صرفه‌جویی در مصرف آب شرب است، پیشنهاد شما برای خروج از این وضعیت بحرانی چیست؟
عابدی: با وجود این که الگوی مصرف آب در استان اصفهان نسبتاً رعایت شده اما مصرف آب شرب در منازل شهری در کشور ما بسیار بالاست؛ سرانه 200 لیتری مصرف آب برای کشور کم‌آبی مثل ایران آمار بسیار نگران‌کننده‌ای است و با کشورهای پرآبی مثل آلمان و دانمارک برابری می‌کند، بنابراین این میزان مصرف باید به 120 لیتر برای هر شهروند ایرانی کاهش یابد تا با شرایط کم‌آبی سازگاری ایجاد شود.