تداوم سایه سیاست بر «ربنا»ی شجریان
«مردم30 سال است با این ربنا پای سفره افطار می‌نشینند و با آن خاطره دارند. من هرگز به خودم اجازه ندادم که این ربنا را از مردم بگیرم و آن را از آنها دریغ کنم. من از این ربنا نه بهره‌ای می‌برم و نه شهرتم را زیادتر می‌کند؛ من کارم را ۳۲ سال پیش انجام داده و آن را به مردم هدیه داده‌ام. حالا برای ثواب یا وجدانم باشد، این ربنا مال مردم است و من هم اجازه ندارم این را از مردم دریغ کنم. به همین دلیل رادیو و تلویزیون هم نمی‌توانند ربنا را از مردم دریغ کنند یا ربنای دیگری را جایگزین آن کنند». این اظهارات محمدرضا شجریان درباره ربنا و حواشی آن است. دعایی که اکنون نهمین سال است که رنگ و بوی سیاسی به خود گرفته و باز هم مردم خلأ آن را در لحظه‌های افطار احساس می‌کنند. ماه رمضان امسال در حالی آغاز شد که باز هم نوای ربنا از صداوسیما پخش نشد و دیگر همه عادت کرده‌اند که به نوای ربنا در فضای مجازی یا تلفن همراه خود گوش فرادهند. باید دید چه زمان سایه سیاست از روی چنین آثاری کنار خواهد رفت.
«مردم30 سال است با این ربنا پای سفره افطار می‌نشینند و با آن خاطره دارند. من هرگز به خودم اجازه ندادم که این ربنا را از مردم بگیرم و آن را از آنها دریغ کنم. من از این ربنا نه بهره‌ای می‌برم و نه شهرتم را زیادتر می‌کند؛ من کارم را ۳۲ سال پیش انجام داده و آن را به مردم هدیه داده‌ام. حالا برای ثواب یا وجدانم باشد، این ربنا مال مردم است و من هم اجازه ندارم این را از مردم دریغ کنم. به همین دلیل رادیو و تلویزیون هم نمی‌توانند ربنا را از مردم دریغ کنند یا ربنای دیگری را جایگزین آن کنند». این اظهارات محمدرضا شجریان درباره ربنا و حواشی آن است. دعایی که اکنون نهمین سال است که رنگ و بوی سیاسی به خود گرفته و باز هم مردم خلأ آن را در لحظه‌های افطار احساس می‌کنند. ماه رمضان امسال در حالی آغاز شد که باز هم نوای ربنا از صداوسیما پخش نشد و دیگر همه عادت کرده‌اند که به نوای ربنا در فضای مجازی یا تلفن همراه خود گوش فرادهند. باید دید چه زمان سایه سیاست از روی چنین آثاری کنار خواهد رفت.
سایه سیاست
نمادهای مذهبی جامعه که مردم با آنها انس و الفت یافته‌اند نه‌تنها با دستور یا عدم پخش از بین نمی‌روند بلکه تاثیر جاودانه‌تری در میان مردم می‌یابند. «ربنا» جزء این دسته از آثار جاوید و ماندگار هنر ایران است؛ اثر تکرارنشدنی استاد محمدرضا شجریان که در روز‌های ماه مبارک رمضان قلوب روزه‌داران را هرچه بیشتر به درگاه احدیت نزدیک می‌کند. این اثر ماندگار پس از اتفاقات سال 88 دستخوش برخی حاشیه‌ها شد و از 9 سال پیش تاکنون صداوسیما از پخش ربنای استاد شجریان خودداری کرده است. مسئولان صداوسیما نیز نیک می‌دانند که اگر صدها اثر تولید و پخش کنند نخواهند توانست جایگزینی برای این اثر پیدا کنند و خلأ بزرگ این اثر کاملا در این رسانه و بر سر سفره افطار مردم احساس می‌شود. البته مسئولان صداوسیما نیز در این‌باره کم موضع‌گیری نکرده‌اند. حدودا خردادماه سال گذشته بود که مرتضی میرباقری معاونت سیمای سازمان صداوسیما در اظهار نظری بحث برانگیز درباره علت پخش نشدن ربنای شجریان گفته بود: «پخش نشدن این دعا از صداوسیما منعی بوده که خودشان باعث آن شده است! اگر از سوی ایشان احترام به انقلاب، احترام به آزادی، امنیت و حاکمیت ابراز شود، هیچ منعی
برای پخش این دعا وجود ندارد.» حال جای تامل دارد که با گذشت 9سال از اتفاقات سال 88 و تاکیدات بسیاری از مسئولان بر همدلی، وفاق و گفت‌وگوی ملی، بسیاری همچنان بر مواضع گذشته خود پای می‌فشارند و با آثار هنری مانند ربنای شجریان برخورد سیاسی می‌کنند. صداوسیما که در سال‌های اخیر با افت مخاطب روبه‌رو بوده برای جلب و جذب مخاطبان از دست رفته، می‌توانست بر این سرمایه ملی تکیه کند و با پخش آن افراد بیشتری را به دیدن این رسانه تشویق کند، اما تمایلات یکجانبه سیاسی به تخصص‌گرایی و آثار ملی و مذهبی سایه افکنده است.
پرتاب ناشیانه!
البته بعضا برخی مسئولان صداوسیما برای عدم پخش ربنا توپ را به زمین خود استاد شجریان انداخته و عدم موافقت وی را علت عدم پخش این اثر عنوان کرده‌اند. مساله‌ای که بارها توسط خود استاد و یا افراد نزدیک به او تکذیب شده است.
از نامه وزیر تا اظهارات روحانی
تاکنون دولتی‌ها نیز به کرات واکنش‌های متفاوتی درباره عدم پخش ربنای استاد شجریان داشته‌اند. از نامه وزیر وقت ارشاد دولت یازدهم به رئیس صداوسیما تا اظهارات رئیس‌جمهور در انتخابات 92 و 96 و تاکید بر لزوم استفاده از این سرمایه ملی که البته هیچکدام تاکنون به ثمر نرسیده است. سال گذشته بود که سیدرضا صالحی امیری وزیر وقت ارشاد در دولت یازدهم به علی عسگری رئیس سازمان صداوسیما نامه‌ای نوشت و طی آن خواستار پخش ربنای استاد شجریان در ایام ماه مبارک رمضان شد که در نهایت پاسخ محمدجواد لاریجانی، عضو شورای نظارت صداوسیما را در پی داشت. محمد جواد لاریجانی گفته بود: «از آنجا كه موضوع دفاع از ایشان یك مناقشه سیاسی شده است، لذا در تلاوت مذكور توجه به آیت تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد و این امر خلاف موازین شرعی تلاوت است: لذا خواهشمند است كه سایر قطعات آوازی آن هنرمند را مطرح فرمایید كه اتفاقا دارای ساختار موسیقایی مهم‌تری هم هستند.» رئیس‌جمهور نیز در مقاطع مختلفی مثل انتخابات سال 92 و 96 به عدم پخش ربنای استاد شجریان واکنش نشان داده است. وی در مناظرات انتخاباتی سال گذشته در واکنش به چگونگی افزایش و ارتقای کیفیت جایگاه علمی کشور گفته
بود: «الان ما می‌گذاریم افرادی که صاحب فرهنگ هستند از استعدادشان درست استفاده شود. ما یک هنرمند داریم که از دعای ربنایش ممانعت می‌کنیم. با این اوضاع چطور می‌توانیم تعالی و پیشرفت داشته باشیم، چطور وقتی از اینکه دعای ماه رمضان و ربنایی که مردم به آن علاقه‌مندند را پخش کنیم، ابا داریم و پخش نمی‌کنیم، می‌توانیم به فکر تعالی علم و فرهنگ باشیم؟» با این اوصاف ماه رمضان امسال نهمین سال است که بدون ربنای شجریان و در سکوت خبری آغاز شده و پیش می‌رود.
متعلق به مردم
پس از واکنش‌های بسیار درباره پخش یا عدم پخش دعای ربنای شجریان، همایون شجریان، فرزند استاد در اظهار نظری در این‌باره گفت: فارغ از مسائل سال 88 احساس کردم کار بسیار مهمی انجام شده و سال‌ها می‌شنیدیم که قرار است چنین اتفاقی بیفتد و ما می‌شنیدیم که افراد مختلفی نیت می‌کردند که این کار انجام شود، اما به هر دلیلی این اتفاق نیفتاد. به‌نظر من چون این ربنا از سوی پدر به مردم ایران تقدیم شده، برخی فکر می‌کنند که استاد اجازه پخش ربنا را نداده در صورتی که وی در نامه‌ای که گفتند آثارشان پخش نشود ربنا را مستثنی کردند و گفتند ربنا متعلق به مردم است و من هیچ اختیاری بر روی آن نخواهم داشت.
منبع: روزنامه آرمان امروز