شاخه گل به جای سیگار
در ایران به عنوان کشوری در منطقه مدیترانه شرقی، آمار بسیار نگران‌کننده است؛ در حال حاضر ایران حدود ١٠میلیون (٢٧درصد مردان و ٤/٣درصد زنان ایرانی) سیگاری دارد که با گذر زمان سهم نوجوانان و جوانان در حال افزایش است.
در ایران به عنوان کشوری در منطقه مدیترانه شرقی، آمار بسیار نگران‌کننده است؛ در حال حاضر ایران حدود ١٠میلیون (٢٧درصد مردان و ٤/٣درصد زنان ایرانی) سیگاری دارد که با گذر زمان سهم نوجوانان و جوانان در حال افزایش است. اگر چه بیش از نیمی از موارد مرگ‌ومیر ناشی از سیگار در سنین میانسالی (٣٥ الی ٥٩ سالگی) اتفاق می‌افتد، اما مطالعات نشان داده‌اند که ٨٠درصد افراد سیگاری، کشیدن سیگار را پیش از ١٨سالگی آغاز کرده‌اند؛ البته این رقم در ایران کمتر و حدود ٦٠درصد است. سن شروع مصرف سیگار در ایران به ١٢ تا ١٤ سال کاهش پیدا کرده که با توجه به این‌که ایران از نظر هرم جمعیتی یک جمعیت جوان است، لذا وضع را نگران‌کننده‌تر از قبل می‌سازد. بنابراین اهمیت مداخله خصوصا در این سنین حساس، به جهت پیشگیری از مصرف سیگار، دو چندان می‌شود. بررسی علل مرگ‌ومیر انسان‌ها در سطح جهان و ایران نشان می‌دهد در دنیا هر ٧ ثانیه و در ایران هر ١٠ دقیقه یک نفر جان خود را بر اثر ابتلا به عوارض مرتبط با مصرف سیگار از دست می‌دهد که رقم قابل توجهی است. فعالیت‌های مختلفی برای آگاهسازی و مبارزه با دخانیات در ایران و دنیا به اجرا درمی‌آید. در جمعیت
هلال‌احمر به مناسبت‌های گوناگون به‌ویژه توسط جوانان داوطلب هلال‌احمر برنامه‌ها و کمپین‌های متعددی تا کنون به اجرا درآمده است؛ از ترویج سیگار نکشیدن تا جمع‌آوری ته سیگارها و شکل‌دهی محلات عاری از دخانیات و فعالیت‌های ترویجی و اهدای گل به جای سیگار در اماکن عمومی توسط جوانان هلال.
از امروز هفته ملی بدون دخانیات در ایران آغاز می‌شود. هر ساله به مناسبت سال روز جهانی بدون دخانیات، ۳۱ ماه می مصادف با ۱۰خرداد، اقدامات و فعالیت‌های گسترده‌ای در سطح کشور با همکاری ارگان‌های ذیربط به منظور حمایت‌طلبی برای اجرای سیاست‌های موثر بر کاهش مصرف دخانیات و ارتقای سطح آگاهی عمومی به‌ویژه جوانان و نوجوانان نسبت به مضرات استعمال دخانیات انجام می‌پذیرد. با توجه به این‌که بیماری‌های قلبی و عروقی ازجمله سکته‌های قلبی یکی از عوامل اصلی مرگ‌ومیر در جهان امروز است، موضوع روز جهانی بدون دخانیات سال ۲۰۱۸ با عنوان دخانیات و بیماری قلبی با شعار « TOBACCO BREAKS HEARTS» از سوی سازمان جهانی بهداشت انتخاب شده است. بر همین اساس ۵ تا ۱۱خرداد ۱۳۹۷ به عنوان هفته ملی بدون دخانیات با شعار ملی «قلیان، سمی برای سلامت خانواده» در نظر گرفته شده است.
عناوین روزهای هفته ملی
بدون دخانیات
۱- شنبه، ۵خرداد «جوانان علیه قلیان»
۲- یکشنبه، ۶خرداد «خانواده سالم با دوری از قلیان»
۳- دوشنبه، ۷خرداد «قهوه‌خانه سالم عاری از دخانیات»
۴- سه‌شنبه، ۸خرداد «دوری از دخانیات، حق شهروندی»
۵- چهارشنبه، ۹خرداد «تعهد و مسئولیت اجتماعی در پیشگیری از دخانیات»
۶- پنجشنبه، ۱۰خرداد «دوری از قلیان برای سلامت قلب»
۷- جمعه، ۱۱خرداد «آموزه‌های دینی علیه قلیان»
کمپین محله عاری از دخانیات
با توجه به عضویت جمعیت هلال‌احمر در شورای اجتماعی کشور، پیشنهاداتی برای پیش‌نویس طرح تقسیم کار ملی برای کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی با تأکید بر ظرفیت‌های داوطلبانه جمعیت ارایه شد و جمعیت در موضوعاتی چون حاشیه‌نشینی و بافت‌های فرسوده، اعتیاد، زنان سرپرست خانوار، اختلالات روانی و رفتارهای پرخطر (خودکشی و...) آسیب‌های اجتماعی کودکان و... به‌عنوان دستگاه همکار و یا معین مشخص و از ٤ گروه شورای اجتماعی، در دو کارگروه آسیب‌های اجتماعی و مشارکت اجتماعی عضو شد. در این راستا و با توجه به مصوبات این کمیته، سازمان جوانان هلال‌احمر طی تفاهمنامه‌ای که با ستاد مبارزه با مواد مخدر داشته، ١٦٠٠نفر از جوانان را تحت آموزش همسالان (TOT) قرار داده است و هر یک از آنان به ٤٠ نفر از همسالان خود این آموزش‌ها را انتقال دادند. همچنین به موجب بند ٣ این تفاهمنامه، آموزش پیشگیری موثر از اعتیاد جهت نشاط اجتماعی (طرح ملی پیمان) برای ١٠٠٠نفر از اعضای فعال و توانمند به‌عنوان سرگروه در ٨ منطقه کشور اجرا شد و ٧هزار گروه ٧ نفره از رابطین تشکیل و ضمن آموزش‌های لازم در حوزه پیشگیری از اعتیاد، حرکتی برای حضور جوانان در این زمینه فراهم شد.
همکاری با کمیته فرهنگی و پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر باعث شد که از سازمان جوانان به عنوان عضو برتر در کمیته فرهنگی و پیشگیری تقدیر و جمعیت هلال‌احمر نیز از سوی ستاد مبارزه با مواد مخدر به‌عنوان دستگاه برتر در پیشگیری اولیه معرفی شود.
مشارکت ٧هزار و ٥٠٠ دانش‌آموز
در «محله عاری از دخانیات»
در برنامه مناسبتی هلال‌احمر با عنوان طرح محله عاری از دخانیات که با همکاری وزارت آموزش‌وپرورش و بهداشت و درمان در دو سال متوالی در هفته سلامت برگزار شد، ٧هزار و ٥٨٠ نفر از دانش‌آموزان عضو کانون‌های دانش‌آموزی در طرح محله عاری از دخانیات مشارکت کرده‌اند. یکی از طرح‌هایی که در هلال‌احمر اجرا شده است، طرح ملی کمپین محله عاری از دخانیات با شعار «به سیگار نه بگوییم» است. در این طرح اعضای جوانان هلال‌احمر با ارایه شاخه گل به افراد سیگاری از آنها می‌خواهند که سیگار را برای همیشه کنار بگذارند. دانش‌آموزان کانون دانش‌آموزی امور جوانان با اهدای لوح فشرده آموزشی و یک شاخه گل از عابران سیگاری می‌خواهند تا سیگارهای خود را برای همیشه خاموش کنند. در این کمپین ضمن تشریح خطرات استعمال دخانیات و راهکارهای مقابله با آن در سطح محله‌های مختلف بروشورهای آگاه‌رسانی توزیع می‌شود. معرفی انواع موادمخدر سنتی و شیمیایی با تشریح عوارض ناشی از استعمال مواد افیونی همچنین خسارات روحی، روانی جسمی و تبعات اجتماعی به صورت گفتاری و ارایه بروشور به همراه اهدای لوح فشرده موسیقی بخشی از برنامه‌های کمپین محله عاری از دخانیات بوده است. همچنین
می‌توان به پروژه بین‌المللی ویلا مارینی که با حضور ٥ کشور برگزار شد، اشاره داشت که طی این برنامه اعضای داوطلب ٥ کشور به تبادل تجربیات در زمینه پیشگیری از اعتیاد پرداختند. همچنین در روز جهانی مبارزه با مواد مخدر اعضای علاقه‌مند و فعال در سراسر کشور با حضور در مساجد به تشویق مردم برای حضور در برنامه‌های هلال‌احمر در زمینه پیشگیری از اعتیاد پرداختند و فیلم‌های آموزشی سبک فرزندپروری که با همکاری ستاد مبارزه با موادمخدر دریافت شده بود را بین مردم توزیع کردند.
سیگار در ازای ۱۱ دقیقه زندگی بیشتر
Aetna که یک شرکت بیمه درمانی در آمریکاست، قصد داشت با رویکردی متفاوت به سلامت، در مورد مضرات سیگار اطلاع‌رسانی کند. تا زمان کمپین ١١ Initiative بیشتر کمپین‌های مربوط به سیگار، تهدیدها و چهره ناامیدکننده و سیاهی را از سیگاری‌ها به مردم نشان می‌دادند. اما اگر یک‌بار زبان دیگری برای صحبت با مردم به کار گرفته می‌شد، چه اتفاقی می‌افتاد؟ دستگاهی به نام «دستگاه ۱۱» در معابر عمومی کار گذاشته شد، این دستگاه از مردم می‌خواست سیگارشان را با ۱۱دقیقه زندگی منحصربه‌فرد معامله کنند.
چرا ۱۱ دقیقه؟
هسته مرکزی کمپین از این قرار بود: «تحقیقات نشان داده بود که نکشیدن هر سیگار، ١١ دقیقه به عمر انسان اضافه می‌کند. حال بیایید ببینیم چطور می‌توانید از این دقایق بهترین استفاده را بکنید. «بله؛ برای هر سیگار ۱۱دقیقه از عمر گرانبهای انسان صرف می‌شود، پس ترک سیگار این ۱۱دقیقه‌ها را به مردم برمی‌گرداند. ایده خلاقانه کمپین از این ۱۱دقیقه طلایی الهام گرفته شده بود. کسانی که سیگارهای‌شان را معاوضه می‌کردند، می‌توانستند ۱۱دقیقه با سگ‌ها بازی کنند یا این‌که از تماشای یک شوی اختصاصی جادویی لذت ببرند و حتی شاهد نمایش آکروبات‌بازی از نزدیک باشند.
اینها سناریوهای ویدیوهای آنلاین برای اطلاع‌رسانی مرتبط با موضوع کمپین بود. کمپین در Tumbler آغاز به‌کار کرد و از کاربران Tumbler خواسته شد در پست‌هایی اعلام کنند دل‌شان می‌خواهد با این ۱۱ دقیقه‌های اضافه چه کنند. کمپین ١١ Initiative در تمام شبکه‌های اجتماعی برند اجرا شد، کاور فیس‌بوک و توییتر Aetna نیز تغییر کرد. تنها جایی که از کمپین خبری نبود، وب‌سایت برند بود.
تنها در ۲۴ساعت، آمار بازدید ویدیوی کمپین به ۱. ۷میلیون بازدید رسید. به نظر می‌رسید سیگاری‌ها از این برخورد متفاوت، خرسندند. همه می‌دانستند که این کمپین قرار نیست سیگار کشیدن را از بین ببرد، اما می‌توانست مردم را به فکر وادارد تا قدمی برای ترک سیگار بردارند. کمپین همچنین به‌طور غیرمستقیم ماهیت Aetna را برای مردم روشن می‌کرد: سلامتی.
کمپین حقیقت
کاهش مصرف دخانیات، مسأله یک کشور یا منطقه خاص نیست؛ موضوعی است که دغدغه بسیاری از سازمان‌های خصوصی و دولتی در سراسر دنیاست. با توجه به کثرت فعالان حوزه مبارزه با مصرف دخانیات، تاکنون اقدامات بسیار متعدد و متنوعی برای پیشگیری و کاهش مصرف دخانیات در سنین و اقشار مختلف صورت گرفته است و کارزارها و برنامه‌های بسیاری در این حوزه شکل گرفته که الزاما هم موفق نبوده است. هر ساله هزینه گزافی از بودجه سازمان‌های دولتی و خصوصی فعال در این حوزه، صرف مبارزه با مصرف دخانیات می‌شود. اما از آن‌جا که بسیاری از شرکت‌های تولید دخانیات از مصرف بیشتر و بیشتر دخانیات توسط مردم سود می‌برند، این مبارزه راحتی نیست! از جمله کارزارهای بسیار موفقی که توانست در برابر شرکت‌های سودجو قد علم کند و اقدامی موثر در کاهش و حتی پیشگیری از مصرف دخانیات، به‌خصوص در بین قشر نوجوان انجام دهد، کمپین حقیقت است.
شناسایی مشکل
نهاد مردمی American Legacy foundation که شاهد بود شرکت‌های دخانیات قشر نوجوان را هدف جدید محصولات خود قرار داده‌اند، در سال ١٩٩٩ کمپین Truth (حقیقت) و به دنبال آن، کمپین «تمامش کن» را برای کاهش مصرف دخانیات در بین نوجوانان آمریکایی راه‌اندازی کرد.
هدف
تغییر هنجارهای اجتماعی در بین نوجوانان به منظور کاهش و در نهایت، توقف مصرف سیگار در بین آنان
شعار کمپین
براساس تحقیقات گسترده از قشر مخاطب و الگوهای موفق:
- ما برای یاری رساندن این‌جا هستیم، نه قضاوت کردن!
- ما موعظه نمی‌کنیم، آگاهی می‌دهیم و حقایق را ارایه می‌کنیم، و شما تصمیم می‌گیرید!
استراتژی‌های اقدام و ابزار
پس از بررسی تحقیقات علمی در زمینه بازاریابی، تبلیغات و موضوعات اجتماعی و صحبت با نوجوانان:
- پرهیز از موعظه و گفتن مستقیم این که: سیگار نکشید!
- دادن آگاهی و اختیار انتخاب به نوجوانان با ارایه اسناد و برملا‌کردن حقایق پشت پرده شرکت‌های دخانیات برای فریب آنان
- استفاده از روش‌های تبلیغاتی و ابزار مختلف رسانه‌ای و مهمترین آن، آگهی تلویزیونی برای جلب توجه نوجوانان
- استفاده گسترده از شبکه‌های اجتماعی مثل فیس‌بوک، توییتر، یوتیوب و اینستاگرام
- انتشار داستان‌هایی از دروغ‌ها و فریبکاری‌های شرکت‌های دخانیات، منطبق بر اسناد معتبر و منتشر شده برای عموم
نحوه اطلاع‌رسانی به مخاطب و همراه‌سازی
- نمایش پروسه تغییرات، روی وب‌سایت: از سال ٢٠٠٠ که نوجوانان سیگاری ٢٣% بودند تا امروز که ٧% هستند.
- نمایش میزان گسترش اعضا در فیس‌بوک (٠٠٠. ٠٠٠. ٢ دنبال‌کننده)، توییتر (٠٠٠. ٩٣)، یوتیوب، اینستاگرام (٠٠٠. ١٩) و سایر شبکه‌های اجتماعی
- به‌روزرسانی اخبار مرتبط با کمپین روی وب‌سایت
- ساخت و انتشار گسترده ویدیوهایی از داستان‌های موفقیت کمپین
ارزیابی و دستاوردها
- براساس یک نظرسنجی، تنها ١٠ ماه پس از آغاز کمپین: ٧٥% از نوجوانان ١٢- ١٧ساله حداقل یکی از آگهی‌های کمپین را دیده و معتقد بودند باید کاری برای توقف مصرف دخانیات انجام داد!
- تحقیقات دانشگاه کلمبیا در سال ٢٠٠٥ نشان‌دهنده کاهش مصرف سیگار بین نوجوانان از ٣. ٢% در سال ١٩٩٧ تا ١٩٩٩ به ٦. ٨% در سال‌های ٢٠٠٠ تا ٢٠٠٤ بر اثر فعالیت‌های این کمپین بود! تعداد سیگاری‌ها ١٥% کمتر شده بود یعنی کاهش ٠٠٠. ٣٠٠ نفری!
- تحقیقات دیگری در سال ٢٠٠٨ نشان داد نسبت به سال ١٩٩٦، مصرف سیگار بین نوجوانان کلاس هشتم، تا دوسوم کاهش یافته، این میزان در بین نوجوانان کلاس دهم و دوازدهم، تا یک‌دوم می‌رسید.
تثبیت دستاوردها با کمپین جدید «تمامش کن»!
کمپین «تمامش کن» #FINISHIT زیرمجموعه جدید کمپین حقیقت، برای تثبیت اثرات مثبت و گسترده آن
مخاطبان کمپین: نوجوانان ١٢ تا ١٥ساله
شعار کمپین: نسلی باشید که مصرف سیگار را متوقف می‌کند!
پیام محوری کمپین: ما برای نکوهش سیگاری‌ها این‌جا نیستیم! اینجاییم تا راه جدیدی برای انجام کاری پیدا کنیم که هیچ نسلی تا به حال انجام نداده است: توقف مصرف دخانیات!
بکارگیری ایده‌ها و ابزار جدید در طراحی وب‌سایت، با تمرکز بیشتر بر استفاده از شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها، با در نظر گرفتن مخاطبان و اهداف کمپین:
- ایده واکنش به آگهی‌دهندگان بی‌مزد شرکت‌های مخابرات:
درخواست از نوجوانان برای تامل و اندیشیدن، قبل از پست و بازنشر عکس افراد معروفی که با پست عکس‌های خود درحال کشیدن سیگار، درحال تبلیغات مجانی برای شرکت‌های دخانیات هستند.
- ایده پاک و جایگزین‌کن:
تغییر عکس‌هایی که نوجوانان را درحال سیگار کشیدن نشان می‌دهد با فتوشاپ و سایر برنامه‌های گرافیکی و جایگزین کردن سیگار با چیزهای دیگر مثلا انواع ساز یا خوراکی‌های سالم.
- درخواست از نوجوانان برای به اشتراک‌گذاری ایده‌هایشان در توقف مصرف سیگار با شعار: «ما روی شما حساب می‌کنیم» و درخواست همکاری آنها با بیان این‌که فقط ٧% نوجوان سیگاری باقی مانده است؛ به ما کمک کنید و بگویید چه لازم دارید.
- ساخت ویدیوهای مختلف تبلیغاتی براساس داستان‌های واقعی از دروغ‌های شرکت‌های دخانیات و همچنین موفقیت‌های کمپین و دعوت از جوان‌ها برای به اشتراک‌گذاری
- برگزاری تورهای تابستانی موسیقی و برنامه‌های مفرح توسط جوانان داوطلب و رفتن به دور کشور برای در میان گذاشتن هدف کمپین با جوانان
طرح پیمان
سازمان جوانان جمعیت هلال‌احمر به منظور پیشگیری از گرایش جوانان به مواد مخدر طرح پیمان را اجرایی کرده است. در این طرح آموزش‌های لازم به یک هزار مربی در راستای شناسایی افراد معتاد و مواد مخدر ارایه می‌شود. انتقال آموزش از مهمترین برنامه‌های این طرح است، به‌طوری که باید آموزش‌های خود را به ٥٠نفر دیگر انتقال دهند. این طرح در سراسر کشور اجرا و در پایان دوره، مدرک مربیگری به شرکت‌کنندگان اعطا می‌شود. با اجرایی کردن اصولی طرح پیمان، شاهد رفع معضل اجتماعی اعتیاد در جامعه خواهیم بود و سازمان جوانان جمعیت هلال‌احمر مفتخر است که در راستای ارتقای پویایی و نشاط جوانان گام برمی‌دارد.