کشندگی ۳۰ تا ۵۰ درصدی تب کنگو/ اقدامات ضروری برای پیشگیری

در روزهای اخیر خبرهایی مبنی بر شیوع تب کریمه کنگو در ایران به گوش می‌رسد. با توجه به شروع فصل گرما و در نتیجه گسترش فعالیت کنه های عامل بیماری، احتمال بروز بیماری تب خونریزی دهنده کریمه کنگو در دام ها وجود دارد و در صورت بی احتیاطی و تماس با ترشحات دام آلوده، امکان انتقال به انسان هم است.

به گزارش ایمنا، متاسفانه با وجود تاکید فراوان وزارت بهداشت و اداره دامپزشکی کل کشور، همچنان در بسیاری از شهرهای کشورمان کشتارگاه صنعتی وجود ندارد و دام‌ها به صورت سنتی ذبح شده و بدون رعایت اصول اولیه بهداشتی به دست مصرف‌کنندگان می‌رسد. یکی از اصلی‌ترین بیماری‌هایی که به این خاطر شایع می‌شود، تب خون‌ریزی‌دهنده کریمه کنگو (Crimean-Congo Hemorrhagic Fever) است. برای جلوگیری از ابتلا به این ویروس خطرناک باید ابتدا دام را بعد از ذبح بهداشتی به مدت ۲۴ ساعت در سیستم‌هایی با دمای معمولی نگهداری و سپس بسته‌بندی کرد. با کمال تاسف به نظر می‌رسد که برخی از کارگران کشتارگاهی در زاهدان بلافاصله پس از کشتار اقدام به بسته‌بندی لاشه‌های آلوده کرده و به این بیماری دچار شده‌اند.

تب کریمه کنگو، یک بیماری ویروسی مشترک بین انسان و حیوان است که در سال ۱۹۴۴ میلادی در منطقه کریمه روسیه و سپس در سال ۱۹۵۶ در کنگو آفریقا شیوع پیدا کرد و اکنون در قاره آسیا، آفریقا و شرق اروپا دیده می‌شود. این ویروس در دام‌ها، بیماری بالینی ایجاد نمی‌کند ولی می‌تواند انسان‌ها را به کام مرگ بکشاند. تب کنگو از طریق گزش کنه‌های آلوده و یا تماس فرد با بافت‌های دام‌های آلوده در زمان کشتار به انسان منتقل می‌شود. ویروس CCHF اصولا در طبیعت توسط کنه‌ها منتقل می‌شود و توانایی انتقال از طریق تخم و انتقال در مراحل مختلف بلوغ کنه را دارد. مهم‌ترین راه آلودگی این کنه‌ها، خون‌خواری کنه نابالغ از مهره‌داران کوچک است و یک بار آلودگی باعث می‌شود کنه در تمام طول مراحل تکامل، آلوده باقی بماند. کنه بالغ می‌تواند ویروس را به مهره‌داران بزرگ مانند دام‌ها نیز منتقل کند.

انسان‌ها هم به صورت مستقیم بر اثر گزش کنه آلوده، له کردن آن بر روی پوست، تماس با خون آلوده و خوردن گوشت آلوده دچار این بیماری خواهند شد. همچنین تماس با خون، ادرار، بزاق، مدفوع، استفراغ و بافت بیماران به ویژه در مرحله خون‌ریزی می‌تواند باعث انتقال ویروس شود. بیمار در مدتی که در بیمارستان بستری می‌شود به شدت آلوده‌کننده است و پرستاران و اطرافیان باید کاملا نکات ایمنی و بهداشتی را رعایت کنند.

علائم تب کریمه کنگو

علائم تب کریمه کنگو به صورت ناگهانی در فرد بروز می‌کند. سر درد، تب بالا، درد ناحیه پشت، درد مفاصل، درد معده، استفراغ، حساسیت چشم نسبت به نور، افزایش ضربان قلب، قرمزی چشم‌ها، صورت، گلو و خون‌ریزی در سقف دهان از جمله علائمی هستند که در مراحل اولیه بیماری آغاز می‌شوند و خون ریزی در بافت‌های بدن نیز یکی از نشانه‌های دلخراش ویروس مذکور است که در مراحل آخر بیماری رخ می‌دهند. علائمی همچون زردی، تغییر در اخلاق، حواس و ادراک نیز ممکن است در بیمار مشاهده شود. به گفته پزشکان، این علائم معمولا چند روز پس از گزش توسط کنه یا تماس با گوشت و خون آلوده دام در بیمار ظاهر خواهد شد.

دوره نهفته این بیماری در انسان‌ها به چگونگی انتقال ویروس بستگی دارد و در صورت گزش کنه‌ها از یک تا سه روز و حداکثر تا ۹ روز متفاوت است. همچنین در صورت تماس با خون یا بافت آلوده می‌تواند بین ۵ تا ۶ روز و حداکثر تا ۱۳ روز تفاوت داشته باشد. در کل اگر بخوایم دوره‌های مختلف این بیماری را شرح دهیم می‌توانیم آن را به چهار مرحله اصلی تقسیم کنیم:

۱. دوره کمون: این دوره به نحوه انتقال بیماری بستگی دارد. در صورت گزش کنه، دوره کمون معمولا یک تا سه روز طول می‌کشد و حداکثر به ۹۹ روز می‌رسد. در صورت تماس با بافت یا خون آلوده، این دوره ۵ یا ۶ روز و حداکثر تا ۱۳ روز به طول می‌انجامد.

۲. قبل از خون‌ریزی: شروع علائم بیماری از یک تا هفت روز و به طور متوسط ۳ روز طول می‌کشد. در این مرحله بیمار دچار سردرد شدید، تب و لرز، درد عضلانی به ویژه در پشت، گیجی، درد چشم و حساسیت به نور و حالت تهوع می‌شود. تب معمولا بین ۳ تا ۱۶ روز ادامه خواهد داشت.

۳. مرحله خون‌ریزی‌دهنده: این مرحله در روز سوم تا پنجم پس از بیماری شروع می‌شود و حداکثر تا ۱۰۰ روز طول می‌کشد. این خون‌ریزی زیرجلدی، قطری در حدود یک تا دو میلی‌متر دارد و بیشتر در قسمت بالای بدن دیده می‌شود. ممکن است خون‌ریزی در محل تزریق و تحت فشار هم ایجاد شود. متاسفانه برخی بیماران به دلیل از دست دادن خون، خون‌ریزی مغزی، کمبود مایعات به دلیل اسهال، تجمع غیر طبیعی آب و مایعات میان بافتی زیر پوست و حفره‌های بدن و خون‌ریزی‌های شدید در بافت‌ها و داخل معده و روده فوت می‌کنند.

۴. دور نقاهت: پس از روز دهم و زمانی که ضایعه‌های پوستی کم‌رنگ شد، به تدریج بیماری بهبود پیدا می‌کند. معمولا بیماران در هفته سوم تا ششم و پس از آن که شاخص‌های خونی و آزمایش ادرار طبیعی شد از بیمارستان مرخص می‌شوند.

ابتلای حداقل ۱۷ نفر به تب کریمه کنگو در ایران

رئیس دانشگاه علوم پزشکی زاهدان نیز در اوایل اردیبهشت امسال گفته بود تاکنون ۱۷ نفر در استان سیستان و بلوچستان به این تب خطرناک مبتلا شده‌اند. دکتر میر هشدار داد که بر اساس آمارها، موارد ابتلا به تب کریمه کنگو در ایران رو به افزایش است. به گفته میر، بیشتر مبتلایان، کارگران کشتارگاه‌ها و صنف قصابان هستند.

کشندگی ۳۰ تا ۵۰ درصدی تب کنگو

مسئولین دامپزشکی هم از کشندگی ۳۰ تا ۵۰ درصدی تب کریمه کنگو در میان مبتلایان به آن خبر می دهند و پیشگیری را مهمترین راه مقابله با این بیماری می دانند.

تب کریمه کنگو در دام‌ها باعث تلفات نمی‌شود و در واقع حیوانات و به خصوص دام‌ها عامل و ناقل بیماری به انسان‌ها هستند. زمان احتمال ابتلا به این بیماری در فصول گرم یعنی از اردیبهشت تا شهریور است که فعالیت کنه‌ها در این زمان بیشتر می‌شود. وی تاکید کرد که ما به صورت مستمر، مناطق مرزی مانند قصر شیرین و سر پل ذهاب را با همکاری روستاییان سم‌پاشی می‌کنیم و لازم است تا خود دامداران نیز پیوسته محل نگهداری دام خود را سم‌پاشی کنند.

اگرچه تب کریمه کنگو، بیماری خطرناک و حتی کشنده‌ای است اما در صورت انجام اقدامات پیشگیرانه و رسیدگی به موقع، می‌تواند قابل درمان باشد. تشخیص این بیماری نیز تنها از طریق آزمایشگاهی خواهد بود. متخصصان می‌گویند دامداران، کارگران کشتارگاه، تکنسین‌های دامپزشکی و دامپزشکان بیشتر از همه در خطر ابتلا به تب کنگو قرار دارند. این بیماری به شدت واگیردار است و می‌تواند از بیمار به پرستاران نیز منتقل شود بنابراین لازم است پرستاران هم هنگام مراقبت از بیماران، موارد بهداشتی را به دقت رعایت کنند.

سم‌پاشی کردن گله و پاک کردن آن از هر نوع کنه یکی از اقدامات لازم برای جلوگیری از بیماری مذکور است. دامداران باید در صورت مشاهده کنه بر روی پوست حیوانات، از له کردن آن با دست جدا خودداری کنند. همین‌طور قصاب‌ها و دامداران باید موارد بهداشتی مانند پوشیدن دستکش، لباس بلند، چکمه، ماسک و عینک را رعایت نمایند. همان‌طور که در ابتدای مطلب گفته شد، مهم‌ترین نکته در کشتارگاه‌ها برای پیشگیری از انتقال بیماری تب کریمه کنگو این است که لاشه پس از کشتار در سالن پیش سرد به مدت ۲۴ ساعت نگهداری و سپس توزیع شود.

عبدالمحمد نجاتی، مدیر کل دامپزشکی چهار محال و بختیاری اظهار کرد که در پی گرمای هوا و ظاهر شدن کنه دامی، احتمال شیوع تب کریمه کنگو در ایران دور از ذهن نیست. به گفته نجاتی، دامداران مناطق روستایی و عشایری باید با توجه به شروع فصل گرما و فعالیت کنه‌ها، دام‌ها و اماکن دامی خود را با سم ضد کنه سم‌پاشی کرده و گوشت قرمز سالم و بهداشتی را از مراکز مجاز تهیه کنند. همچنین وی ذبح و عرضه گوشت قرمز در تفرج‌گاه‌ها و اماکن عمومی را ممنوع اعلام کرد.

دکتر خوبیارمشایخی معاون سلامت دامپزشکی جنوب کرمان ازخطر شیوع بیماری تب کریمه کنگو با آغاز فصل گرما خبر داد و گفت:تب کریمه کنگو از جمله بیماریهای مشترک است که همزمان با آغاز فصل گرما امکان شیوع پیدا می کند . این بیماری خطرناک هیچگونه علائمی در دام زنده نداشته وگوشت دام کشتاری تنها درصورت نگهداری لاشه در سالن پیش سرد یا یخچال بمدت 24 ساعت بعد از کشتار قابل مصرف است.

اداره دامپزشکی از شهروندان می خواهد تا گوشت مورد نیازخود را از فروشگاه های مجاز و تحت نظارت دامپزشکی تهیه ودر هنگام خرید به لیبل و مهر بهداشتی دامپزشکی توجه نمایند و حد الامکان از مصرف گوشت تازه خوداری نموده و گوشت را قبل مصرف 24 ساعت در پخچال قرار دهند. همچنین از کشتار دام در منازل و معابر جدا خوداری نمایند و در صورت مشاهده هرگونه تخلف اداره دامپزشکی شهرستان را مطلع و یا با شماره 1512 تماس حاصل فرمایند.

درمان تب کریمه کنگو و داروهای آن

در صورتی که فردی، علائم ذکر شده برای تب کریمه کنگو را در خود مشاهده کرد باید به سرعت در شرایط ایزوله بیمارستان بستری و مورد مداوا قرار بگیرد. در زمان بستری شدن، معاینه دقیق پوست بیمار از نظر احتمال وجود کنه الزامی است. چیزی که در درمان موثر این بیماری نقش اساسی دارد، آغاز سریع درمان‌های ضد ویروسی برای فرد مشکوک به بیماری و جدا کردن وی از سایر افراد در محیط استریل شده است.

اساس درمان تب کریمه کنگو، حمایتی است و تنظیم آب و الکترولیت و درمان اختلال انعقادی درون رگی پیش رونده به همراه تجویز داروهای ضد ویروس، مهم‌ترین اقدامات پزشکان برای درمان این بیماری به شمار می‌رود. همچنین درمان‌های اختصاصی توسط پزشک متخصص عفونی انجام خواهد شد. داروی ضد ویروس ریباویرین (Ribavirin) اصلی‌ترین دارویی است که توسط پزشکان برای این بیماری تجویز می‌شود.

پیشگیری تب کریمه کنگو در دام

• بهسازی جایگاه دام به منظور جلوگیری از تکثیر کنه‌ها
• سم‌پاشی بدن و جایگاه دام‌ها
• جمع‌آوری کود و فضولات دامی و خارج کردن آن از دامداری
• پاکسازی دامدرای از اشیا متفرقه به منظور جلوگیری از تخم‌گذاری کنه‌ها
• عدم خرید دام از کانون بیماری و دامداری‌هایی که اصول بهداشتی را رعایت نمی‌کنند
• سم‌پاشی بدن دام‌های خریداری شده و قرنطینه آن به مدت ۱۴ روز

پیشگیری تب کریمه کنگو در انسان‌ها

• جدا کردن محل نگه‌داری دام از محل زندگی افراد
• خودداری از له کردن کنه با دست یا روی بدن دام
• خودداری از تماس بدن با ترشحات و خون دام
• خودداری از کشتار دام در محل غیرمجاز
• تهیه گوشت مورد نیاز از محل مطمئن و تحت نظارت دامپزشکی
• رعایت اصول ایمنی و بهداشتی در هنگام تماس با گوشت تازه، جگر و سایر مواد دامی
• روش‌های بهداشت شخصی در تماس با ترشحات و خون حیوانات مانند پوشیدن دستکش، لباس بلند، چکمه، ماسک و عینک
• خودداری از رفت و آمد در محل کشتار غیر مجاز
• نخوردن گوشت و جگر خام و نیمه پخته
• نگهداری گوشت، جگر، دل و قلوره به مدت ۴۸ ساعت در یخچال و سپس استفاده از آن