از نرده‌های چوبی تا حفاظ کابلی سی‌وسه پل
دو هفته‌ای می‌شود که طرح حفاظ کابلی با هدف ایمن‌سازی سی‌وسه پل و حفاظت از جان عابران پیاده و به‌ویژه کودکان در یکی از دهانه‌های این پل به‌صورت نمونه اجرا شده است.
دو هفته‌ای می‌شود که طرح حفاظ کابلی با هدف ایمن‌سازی سی‌وسه پل و حفاظت از جان عابران پیاده و به‌ویژه کودکان در یکی از دهانه‌های این پل به‌صورت نمونه اجرا شده است.
به گزارش ایمنا، بعد از آنکه در مهرماه سال گذشته لزوم ایجاد حفاظ در دهانه های سی‌وسه پل مطرح و از سوی مدیر اداره‌کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان لازم الاجرا اعلام شد اواخر مهرماه ۱۳۹۶ از سوی سازان نوسازی بهسازی شهرداری اصفهان بر روی یک از دهانه های این پل نرده های چوبی به عنوان حفاظ اجرا شد که البته مخالفت‌های بسیاری را در پی داشت و درنهایت عدم تایید این طرح ازسوی کارشناسان اعلام شد.
در ادامه، موضوع ایجاد حفاظ هایی که عدم دخالت در سیما و منظر پل و کمترین آسیب فیزکی به پل را در پی داشته باشد در دستور کار اداره‌کل میراث فرهنگی استان قرار گرفت و ۳۰ دی‌ماه ۱۳۹۶، طرح ایجاد حفاظ‌های کابلی در سی‌وسه پل ازسوی شورای فنی این اداره تصویب و درنهایت بعد از گذشت حدود هفت ماه از تصویب طرح ایجاد حفاظ‌های کابلی، این طرح در آخرین روزهای اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۷ در یکی از دهانه های سی‌وسه پل اجرا شد.
خبرنگار ایمنا دیدگاه کارشناسان مرمت درباره نوع حفاظ‌های کابلی و شیوه اجرای آن را پیگیر کرده است.
حفاظ برای سه دهانه تصویب اما بر روی یک دهانه اجرا شد
احمد منتظر مدیرکل سابق میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان می‌گوید: مدت‌ها جلسه در شورای فنی اداره میراث فرهنگی جلسه برگزار شده و در آخر این نتیجه حاصل شده که حفاظ‌های کابلی مناسب است. این طرح خوب است ولی قرار است که سه دهانه به سه دهانه جرا شود مثلا سه دهانه اجرا می شود و سه دهانه ندارد و دوباره تکرار می شود. کابل‌های این سه دهانه به هم وصل است و می تواند خیلی دقیق و محکم بایستد. حفاظ‌های کابلی در شورای فنی میراث فرهنگی برای سه دهانه تصویب شده اما بر روی یک دهانه اجرا شده و یک دهانه قابل تایید نیست و سه دهانه باید با هم اجرا شود.
وی درباره انتخاب کابل تصریح می‌کند: در علم مرمت اصول و قوانین بین‌المللی وجود دارد و باید براساس آن‌ها باید کار کنیم. قوانین جهانی می گوید کاری که روی اثر تاریخی انجام می دهیم برگشت پذیر باشد یعنی اگر نسل آینده تصمیم گرفتند بتوانند آن را به راحتی عوض کنند و این یک اصل مهم است.
منتظر می‌افزاید: اصل دیگر آن است که کاری که ما می‌کنیم و الحاقی که ما انجام می‌دهیم دیده نشود؛ هرالحاق دیگری که در پل انجام می‌شد در منظر پل به راحتی قابل دیدن بود ولی این کابل‌ها در منظر پل دیده نمی شود، ضمن اینکه تامین جانی هم می‌کند، هم‌چنین موضوع دیگر است است غیرقابل سوختن باشد دو این کابل قابل سوختن نیست درحالی نرده‌های چوبی به راحتی در آتش می سوخت اما اگر این کابل‌ها اجرا شد و بعد یکی آن را پاره کرد و از آن بالا رفت و واژگون شد این دیگر تقصیر خودش است.
عضو شورای فنی میراث فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان می‌گوید: این حفاظ کابلی از فاصله ۱۰۰ متری دیده نمی شود، از فاصله ۷۵ متری دیده نمی شود، از فاصله ۵۰ متری با خطوط بندکشی‌های آجر یکی می شود و دیده نمی شود و از کنار پل هم دیده نمی شود چون عقب است.
منتظر با تاکید بر اینکه این حفاظ‌های کابلی باید روی سه دهانه اجرا شود و سه دهانه اجرا نشود و در آن سه دهانۀ اجرا شده نیز باید کابل ها به یکدیگر متصل باشند، ادامه می دهد: این پل سه دهانه‌اش دهانه بزرگ دارد و سه دهانه دیگرش دهانه بزرگی ندارد و برای همین باید سه دهانه به سه دهانه اجرا شود؛ ضمن اینکه فلسفه این دهانه‌ها این بود که فردی که از روی پل حرکت می کند تابلوهایی از مناظر زاینده رود را ببیند و در واقع اینها تابلوهای نقاشی روی پل است و این کابل‌ها هم مزاحم دیدن طبیعت نیست حتی کسی که می خواهد نقاشی بکشد می تواند کابل را نکشد یا فردی که می خواهد عکس بگیرد، می تواند با سیستم هایی که در رایانه ها است این کابل ها حذف کند، در مجموع این کابل‌ها مانع ازدیدن نیست اما هر مانع دیگری بگذاریم مانع دیدن می شود.
طرح جدیدی به عنوان حفاظ ارایه می‌شود
مرتضی فرشته‌نژاد پیشکسوت معماری و مرمت اظهار می‌کند: سه شنبه هشتم خرداد جلسه‌ای در اداره‌کل میراث فرهنگی استان درباره همین موضوع حفاظ در سی‌وسه پل داشتیم و قرار شد که این حفاظ تا زمانی که طرح صحیح‌تری ارایه شود به صورت موقت در یک دهانه پل باقی بماند و بعد از تایید طرح جدید و مصوب شدن آن، طرح جدید ساخته شود که به صورت دایمی باشد.
وی ادامه می‌دهد: من نمی‌دانم فرهنگ مردم چه شده که از روی نرده هایی که روی یک دهانه در طرح اول ایجاد شد عبود می کنند و می خواهند به آن سمت نرده ها بروند! لابد حالا حتما با این حفاظ کابلی هم می خواهند شامورتی بازی و بندبازی کنند! درصورتی که جای این کارها روی پل نیست و این موضوع‌ها باید فرهنگسازی شود. باورکنید اگر دیوار هم بکشند بازهم برخی هستند که یک منفظی پیدا می کنند و باعث خطر برای خودشان می شوند.
فرشته‌نژاد می‌گوید: حفاظ کابلی که درحال حاضر روی یکی از دهانه‌های پل قرار دارد، موقت است و این موضوع به عهده من گذاشته‌اند تا طرح مورد نظرم را طراحی کنم و یک حفاظی بر اساس مستندات تاریخی و علمی و معماری طراحی کنم و ببینند و بعد از بررسی های لازم و جرح و تعدیلش آن را بسازند و در پل نصب کنند.
این پیشکسوت مرمت و معماری تصریح می‌کند: در تمام بناهای تاریخی جان‌پناه‌های متناسب با فرهنگ زمان خودش وجود داشته مثلا فرض کنید اگر در کاخ چهلستون نرده گذاشته بودند، در آنجا دیگر مُبل و صندلی نمی‌گذاشتند بلکه روی زمین می‌نشستند و مثلا برای تکیه دادن مخته می‌گذاشتند و روی تُشک یا روی فرش می‌نشستند و به این نرده‌ها یا جان‌پناه‌ها تکیه می‌دادند.
فرشته‌نژاد می‌افزاید: الان هم باید خودمان را در حال و هوای دوران صفوی فرض کنیم و به آن صورت فکر کنیم که ببینیم آن موقع این پل چه چیزی می‌خواسته و آن را در آنجا نصب کنیم. ما نمی‌توانیم امروز یک نوع حفاظ را روی پل تنها به دلیل بیش‌فعالی برخی جوان‌های‌مان که متاسفانه هرچه در تلویزیون می‌بینند همان را می‌خواهند در جاهایی که متناسب نیست انجام بدهند، اجرا و تعبیه کنیم. سی‌وسه پل یک پل تاریخی است و مربوط به ۴۰۰ سال پیش است و جان‌پناه‌هایی داشته است و این جان‌پناه‌ها باید به صورتی ساخته شود که متناسب با فرهنگ زمان خودش باشد.
وی می‌گوید: به هرحال گفتند که من طراحی این حفاظ را انجام بدهم تا طرح را بررسی کنند و من از طرح دفاع کنم، بالاخره چند فکر هم بهتر از یک فکر کار می‌کند و باید اجماع صورت بگیرد و وقتی که حرفها در مورد این طرح زده شد و تصمیم‌گیری شد در آن صورت اگر تصویب شد که آن را نصب می کنند و اگر نشد هم که نشد.
وی درخصوص زمان ارایه طرح خود تصریح می‌کند که به رفتار میراث فرهنگی بستگی دارد و باید کمی صبر کنیم.
لازم نیست طرح را روی تک‌تک دهانه‌های پل اجرا کرد
شهریار ناسخیان رییس دانشکده مرمت و حفاظت دانشگاه هنر اصفهان می گوید: نمونه قبلی یعنی نرده های چوبی که در یکی از دهانه های پل اجرا شده بود اصلا مناسب نبود و اتفاقا خیلی روی آن نقد داشتم و واقعا چهره و سیما و منظر شهری و تاریخی سی‌وسه پل را مخدوش کرده بود و با هیچ‌کدام از منشورها و قوانین بین المللی و کنوانسیون ها مانند منشور بورا، منشور واشنگتن، بیانیه سن انتونیو و غیره هیچ مناسبتی نداشت و هیچ تناسبی هم با این پل ندارد که من نیز نهایتا مخالفت خودم را اعلام کردم.
وی ادامه می‌دهد: اما در مورد حفاظ‌های کابلی باید گفت که این طرح به مراتب خیلی بهتر از طرح گذشته است ولی می تواند بهتر هم بشود. حُسن کابل‌ها این است که از یک فاصله دورتر، سیما و منظر پل را ازبین نمی برد، بندهایش درحقیقت با خود پل تاریخی همخوان است و یک کار ظریفی است و برگشت‌پذیری آن نیز امکان‌پذیر و نحوه مداخله در پل، حداقل است؛ اما فکر می کنم تعداد کابل‌ها خیلی زیاد است درحالی که می تواند کمتر باشد اما نهایتا از نظر من این طرح در مقایسه با طرح قبلی قابل قبول است و اینکه این موضوع با حساسیت در حال انجام است و ابتدا یک دهانه را امتحان می کنند و بازخوردش را می بینند و از دید من ارزشمند قابل احترام است و ان شالله این طرح با اصلاحاتی که روی آن انجام می شود بتواند نصب شود و ایمنی مسافران و جهانگردان را تامین کند.
ناسخیان با بیان برخی ایرادات وارده به این طرح، تصریح می کند: تعداد کابل‌ها و ریتم آن‌ها می تواند کمتر شود و همین که فقط حریمی را قائل شوند که شهروند حدس بزند و احساس کند که اینجا بحث ایمنی‌اش را مطرح است، کفایت می کند. ضمن اینکه می توان کابل‌ها به صورت دو دهانه، سه دهانه، یا یک دهانه قرار بگیرد و لازم نیست روی تک تک دهانه‌ها این کار را اجرا کرد چراکه هرچه در اثر کمتر مداخله کنیم بهتر است، هم‌چنین باید سختی و اتصالات کابل‌ها قوی‌تر باشد چون همین الان که دست می گذاریم خیلی شُل است و یک نفر می تواند وزن خودش را روی آن بیندازد درحالی که باید محکم باشد.
با وجود حفاظ جان کودکان امن است و درخطر نیست
بهنام پدرام عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان می‌گوید: اینکه موضوع ایجاد حفاظ جدی گرفته شده خیلی خوب است البته این یک طرف قصیه است و بحث دیگر مسایل فنی آن است.
وی ادامه می‌دهد: آن چیزهایی که معمولا در بحث افزوده‌ها به بناهای تاریخی مورد نظر قرار می‌دهیم در این رابطه مهم‌ترین آن عدم تغییر در منظر آن بنای تاریخی یا کمترین تغییر در آن منظر است، یا به عبارت دیگر این است که عملی انجام ندهیم که باعث نازیبایی منظر بنای تاریخی شود و یا اصالتش را ازدست بدهد. آنچه مشخص است افرادی که برای این موضوع کارکردند سعی کردند این موارد را مورد نظر قرار بدهند که از فاصله دور منظر قدیم این اثر تاریخی را مخدوش نکنیم.
استادیار دانشگاه هنر اصفهان تصریح می‌کند: حرکت این کابل‌ها به صورت رفت و برگشتی از فاصله دور چندان دیدی روی بنا ایجاد نمی کند، البته از فاصله نزدیک یعنی از روی پل کمی احساس نامطلوب به دلیل این سیم های رفت و برگشتی وجود دارد. با تمام این اوصاف الان با وجود حفاظ جان کودکان امن است و درخطر نیست.
پدرام تاکید می‌کند: اما به دلیل اینکه بحث اصلی برای ایجاد حفاظ، بحث حفاظت از جان کودکان بوده است بنابراین به چنین ارتفاعی برای ایجاد حفاظ هیچ وقت نیاز نبود و اگر ارتفاع کمتر هم بود مشکل حفاظت از جان کودکان برطرف می‌شد، درحال حاضر به نظر می‌آید که ارتفاع ستون‌ها بیشتر از یک متر است و نیاز نبود این ارتفاع تا این اندازه بلند باشد و به نظر می‌آید این حفاظ برای بزرگسالان نیز درنظرگرفته شده درصورتی که نیاز به این ارتفاع نبود.
ویمی‌افزاید:. به نظر من انجام دهندۀ کار فردی فنی بوده و به موضوع فکر کرده، با اصول آشنایی داشته و سعی خود را کرده که منظر پل آسیب نبیند و از طرف دیگر برای حفاظت از جان کودکان، پناهگاهی در لبه پرتگاه باشد و به نظر می‌آید که این کار جواب داده است و اکنون کار ما این است که به خاطر اینکه با این حفاظ، جان کودکان‌مان در روی این پل در خطر نیست بیاییم و کمی از روی پل با دیده اغماض به این کابل‌هایی نگاه کنیم که ممکن است موقع قدم زدن روی پل ناراحت‌مان کند.
وی می‌گوید: به نظر می آید این حرکت نسبت به حرکتی که قبلا انجام شد یعنی گذاشتن نرده‌های چوبی بسیار موفق‌تر باشد چراکه تخریب کمتری روی پل ایجاد کرده و هم‌چنین تخریب منظری نیز ایجاد نکرده است اما نمونه قبلی می‌توانست منظر جدیدی برای پل تعریف کند که در منظر دید بومیان استان بسیار ناآشنا بود؛ بنابراین حفاظ‌های کابلی طرح بدی نیست و شاید بعد از مدتی همین طراح یا فردی مانند وی بازهم بتواند این ایده را کمی تکامل بدهد و بهتر کارکند و مثلا از فن‌آوری جدیدتر و مطلوب‌تر استفاده کند
عضور هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان در پاسخ به اینکه آیا این ایده باید در تمام دهانه‌های پل اجرا شود، تصریح می‌کند: اگر در تمام دهانه‌ها هم اجرا شود چیز بدی نیست البته نمی‌گویم حتما این کار بشود ولی بحث من این است که این جان‌پناه برای کودکان ایجاد شود.
پدرام می‌گوید: این حفاظ کابلی از لحاظ مبانی و منظر بناهای تاریخی نسبت به آن نرده‌هایی قبلا اجرا شد نتایج خیلی بهتری دارد و منظر را تخریب نکرده، دورنما را تخریب نکرده و از لحاظ ایستایی و سازه‌ای نیز کمترین تخریب را نسبت به روش‌های قبلی ایجاد کرده، ضمن اینکه طبیعتا امنیت خاصی را هم ایجاد کرده است؛ اما طبیعی است که همه کارها می توانند بعد از گذشت مدت زمانی متعالی‌تر بشوند. باید این گونه افراد با این دیدها تشویق بشوند که بتوانند کارهای بهتری ارایه بدهند. این حرکت، حرکت آشوب ایجادکننده‌ای نیست و اگر در دهانه‌های دیگر هم ایجاد شود به نظر من می‌تواند مفید باشد.
به گزارش ایمنا، آنچه مسلم است ایجاد حفاظ بر روی پلی با عمر چهارصد ساله باید با رعایت همه قوانین و دستورالعمل‌های جهانی انجام شود. فاصله میان طرح ابتدایی به عنوان حفاظ یعنی نرده‌های چوبی تا طرح حفاظ‌های کابلی بسیار است و در یک نگاه، مشخص است که در طرح ثانوی تلاش شده تا اصول مهمی مانند کمترین مداخله در اثر تاریخی، توجه به مخدوش نکردن منظر بنا و حفظ اصالت آن و هم‌چنین اصل برگشت‌پذیری رعایت شود و قدرمسلم استفاده از اجماع نظر کارشناسان اهل فن می‌تواند این طرح را بهبود بخشد.
نکته دیگر آن است که ایجاد حفاظ در پل‌های تاریخی و ازجمله سی‌وسه پل با هدف نجات جان کودکان مطرح شده است، بنابراین در سایر موارد و حوادثی که ممکن است بر روی پل ایجاد شود باید چاره‌ای دیگر اندیشیده شود که قطعا یکی از راهکارها، فرهنگسازی است و دلایل دیگری در ایجاد حوادث دلخراش بر روی پل موثر است که البته دلیل را باید در جای دیگری جستجو کرد؛ ضمن اینکه باید به این مهم نیز توجه کرد که ایجاد حفاظ عاملی برای جلوگیری از خودکشی نیست و حتی هستند افرادی که ممکن است حفاظ را نیز دور بزنند و در اینجا است که باید علت را در عدم فرهنگسازی جستجو کرد چراکه نرده‌های چوبی و یا حفاظ‌های کابلی و یا هر نوع حفاظ دیگری توان مقابله با فقر فرهنگی را نخواهد داشت...