اینجا دیگر بوی برنج نمی آید

روزگاری نه چندان دور شهرستان لنجان از لحاظ کشاورزی یکی از مناطق مهم تولید برنج در سطح استان اصفهان به حساب می‌آمد، اما امروز به دلیل بحران آب دیگر از شالی‌زارهای لنجان بوی برنج نمی آید.به گزارش ایمنا ، "برنج" و "رنج" این روزها دو واژه نزدیک به هم است؛ دستان زحمتکش و پینه بسته کشاورزان لنجانی رنج برنج را به خوبی لمس می کند و مردم بوی برنج لنجان را.
شهرستان لنجان از سابقه‌ای کهن و دو هزار ساله در کاشت برنج برخوردار است؛ سابقه ای که می‌توان آن را در دوره ساسانیان جست‌وجو کرد، اما امروز هرچه به آینده نزدیک می‌شویم، تنها سخن از بحران آب است و بس، در حالی که امروز برخی از مسئولان در تلاش هستند تا رنج تولید برنج را در شهرستان لنجان کاهش دهند، اما قصه تولید این محصول در لنجان چیز دیگری است.
وقتی در کنار کشاورزان کهنسال شهرستان لنجان می‌نشینی قصه‌ها و آوازه‌های مختلفی را از گذشته بیان می‌کنند؛ همانند «طومار شیخ بهایی» که سابقه نگارش آن به بیش از ۵۰۰ سال قبل باز می‌گردد و در این طومار حق‌آبه لنجانات به خوبی مشخص شده که بیشتر آن به برنج‌کاری در این منطقه اختصاص یافته بود و امروز این کشاورزان کهنسال تنها در کنار شالیزارهای خشک شده خود زانوی غم بغل کرده‌اند و با اشک دیده از رنج امروز سخن می‌گویند.
برنج لنجان همچون هلوی شهرستان به تاریخ می پیوندد
روزگاری نه چندان دور شهرستان لنجان از لحاظ کشاورزی یکی از مناطق مهم تولید برنج در سطح استان اصفهان به حساب می‌آمد چرا که منطقه لنجان در گذشته ۱۸ هزار هکتار برنج‌کاری داشته و بالغ بر یک هزار و ۹۰۰ هکتار از اراضی این شهرستان لنجان در هم‌جواری با رودخانه زاینده‌رود قرار گرفته و زیرکشت برنج بود، اما امروز سطح کشت این محصول خوش عطر و طعم یک هزار و ۸۰۰ هکتار کاهش یافته که این مقدار نیز امروز با بی مهری به وضعیت اسفباری دچار شده است.
اهمیت برنج لنجان بر منشأ بومی خود استوار است که شامل گونه‌های ناب همانند سرخه و نوگورانی است و تنها برنج اصیل لنجانی است که دارای طعم و مزه منحصر به فرد بوده و با عطر و طعم خاص خود طرفداران بسیار زیادی را جذب کرده و علاوه بر استان اصفهان آوازه این برنج به شهرهای دیگر ایران نیز پیچیده است.
امروز با وضعیت موجود، دیگر باید حسرت چشیدن این طعم و مزه را همچون هلوی خوش طعم لنجان را داشت که به تاریخ پیوست و طعم آن را تنها گذشتگان به یاد دارند و ما نیز باید در آینده برای فرزندان خود از این محصول ناب بگوییم و چشم به واردات برنج از دیگر کشورها داشته باشیم آن هم برنجی که هر از گاهی سخن از آلوده بودن و قاچاق آن به گوش می رسد.
امروز برخی سوال ها ذهن بسیاری را از مردم لنجان را مشغول خود کرده که آیا طی سالیان گذشته که همواره سخن از کمبود آب در حوضه آبریز زاینده رود به دلیل کاهش نزولات آسمانی و خشکسالی به میان آمده بود نمی شد به جای مدیریت‌های جزیزه‌ای و فراموش کردن نگاه و مدیریت یکپارچه بر این حوضه به سمت و سویی حرکت کرد تا حلقه محاصره خشکسالی نتواند استان اصفهان را فرا گرفته و زاینده رود را به مرده رود مبدل سازد؟
آب مصرف شده برای کاشت برنج لنجان هدر نمی‌رود
آیا مسئولان امر به این نکته توجه داشته‌اند که در طول تاریخ و طبق «طومار شیخ بهایی» میزان مشخصی آب برای کشت برنج در لنجان درنظر گرفته می‌شده که مربوط به مزیت نسبی این منطقه است، و به جرات می‌توان گفت آب مصرف شده برای کاشت برنج لنجان در این منطقه هدر نمی‌رود چراکه بخش عمده آبی که برای این محصول در زمین کشاورزی وجود دارد در زمین نفوذ کرده و مجدداً به رودخانه و سفره‌های زیرزمینی بازمی‌گردد، اما عدم کشت برنج امروز چهره شهرستان لنجان را پیر و فرتوت کرده است و کشاورزان لنجانی با افتادگی تنها به آرامش مردم شهرستان فکر می‌کنند.
محسن کوهکن، نماینده مردم لنجان در خصوص وضعیت معرفی کشت جایگزین برنج می گوید: متاسفانه تا به امروز یک صفحه مطالعات کارشناسی در خصوص کشت جایگزین برنج به دست من نرسیده که نشان دهد کشت برنج پنج برابر صیفی کاری و یا چهار برابر کشت غلات آب مصرف می کند.
وی می افزاید: باید این مهم را مد نظر قرار داد که اگر تا به امروز یک صفحه نتیجه کار دانشگاهی و یا کار علمی که بالا بودن مصرف آب کشت برنج را نسبت به دیگر محصولاتی که کشت انها در زمین های کشاورزی شهرستان لنجان جوابگو خواهد بود اعلام کند چگونه می توان کشاورز را متقاعد کرد که به تغییر الگوی کشت راضی شود.
نماینده مردم شهرستان لنجان در مجلس شورای اسلامی تصریح می کند: بالاترین رقم مصرف آبی که به صورت شفاهی اعلام شده شش درصد بوده، اما شاهد جوسازی هایی علیه کاشت برنج در شهرستان هستیم که اگر کسی به موضوع کشت برنج و مصرف آب این محصول آگاه نباشد فکر می کند وقتی کشاورز زحمتکش اقدام به کشت برنج می کند پنج برابر محصولات دیگر آب مصرف می شود.
وی می گوید: از سوی دیگر شیخ بهایی با هوشیاری خود رژیم آبی را تعریف کرد که بیانگر این مهم است که این مرد بزرگ در زمان خود وجب به وجب از ابتدا تا انتهای مسیر زاینده رود را از نظر کمیت و کیفیت زمین مورد بررسی قرار داده و حق آبه کشاورز را مشخص کرده است.
رهاسازی آب در زاینده رود تحت عنوان حق آبه کشاورز مسئله مهمی است
کوهکن تصریح می کند: مسئله رهاسازی آب در زاینده رود تحت عنوان حق آبه کشاورز مسئله مهمی است چراکه وقتی آب از طریق کانال و... به کشاورزان اختصاص داده می شود آبی به رودخانه باز نمی گردد، اما به دلیل آنکه زمین های کشاورزی منطقۀ لنجان عمق زیادی نداشته و این زمین ها باریکه هایی هستند که دو طرف رودخانه زاینده رود قرار دارند شاهد بازگشت آب از زمین های کشاورزی به رودخانه هستیم و نمونه زایش آب در این شهرستان به خوبی مشهود است.
وی متذکر می شود: زمین های کشاورزی در شهرستان لنجان نسبت به بسیاری از استان ها و شهرستان ها دیگر وسعت زیادی نداشته و نباید بر روی مسئله برنج کاری در این شهرستان جوسازی انجام شود چراکه زمین های کشاورزی محدود بوده و بخش عمده ای از این آب به رودخانه باز می گردد.
نماینده مردم شهرستان لنجان در مجلس شورای اسلامی تاکید می کند: در دورۀ هشتم مجلس شورای اسلامی به مدیر عامل شرکت آب منطقه ای اعلام کردم اگر آبی تحت عنوان حق آبه کشاورز لنجانی فروخته می شود، کشاورز حق ابه خود را دریافت می کند، اما خروجی بخشی از آب مصرفی وی دوباره به رودخانه باز می گردد.
وی می افزاید: در گذشته که برخی افراد به دنبال اختصاص کود شیمیایی برای کشاورزی بودند ما به دنبال یکپارچه سازی زمین های کشاورزی شهرستان لنجان بودیم و کشاورزان این شهرستان با یکپارچه سازی زمین های خود موافقت کرده و حتی هزینه این مهم را پرداخت کردند.
کوهکن تصریح می کند: طبق نظر کارشناسان با یکپارچه سازی زمین های کشاورزی بین ۱۵ تا ۲۰ درصد در هزینه های کاشت و برداشت محصول صرفه جویی می شود و یکی از هزینه های کاشت، مصرف آب در طول زمان کشت محصول است و بر همین اساس در ابتدای مجلس هفتم نیز مطرح کردیم از محل یکپارچه سازی اراضی شهرستان لنجان چیزی نزدیک به یک هزار و ۳۰۰ الی یک هزار و ۴۰۰ لیتر در ثانیه صرفه جویی آب شده و ما قصد داریم این آب را در خود شهرستان برای توسعۀ کشاورزی البته با روش های جدید آبیاری همچون قطره ای و بارانی استفاده کنیم.
وی ادامه می دهد: البته ابتدای امر آقایان این مهم را قبول نداشتند، اما پس از بررسی های انجام شده در نامه ای رسماَ مطرح کردند با این میزان یکپارچه سازی حدود یک هزار و ۲۰۰ الی یک هزار و ۳۰۰ لیتر در ثانیه صرفه جویی انجام شده است.
نماینده مردم شهرستان لنجان در مجلس شورای اسلامی اضافه می کند: با توجه به اهمیت موضوع جلساتی را در فرمانداری برگزار کرده ایم و تقاضاها دریافت شد، هم اکنون نیز اسناد و پرونده ها در فرمانداری شهرستان لنجان موجود است که در کرچگان یک تعاونی شکل بگیرد و ۲۰ لیتر آب در چم علیشاه، ۱۰ لیتر آب برای هاردنگ و قلعه ها و ... اختصاص یابد.
وی می گوید: با توجه به درخواست های ارایه شده توافقات لازم انجام گرفت تا حق آبه به صورت کامل اختصاص یافته و از مکان صرفه جویی زمینۀ انتقال آب از رودخانه را نیز شهرستان انجام دهد، اما متاسفانه زمان اجرای این پروژه با آغاز خشکسالی ها همزمان شد.
در مواقع عادی کشت برنج بهترین گزینه است
کوهکن می گوید: چنانچه این طرح به مرحله اجرا می رسید حدود سه هزار تا سه هزار و ۵۰۰ نفر شغل ایجاد می کرد، اما به دلیل مشکلات ایجاد شده در حوزه زاینده رود این پرونده متوقف شد.
وی می افزاید: در سال های گذشته کشت برنج ممنوع شد، اما کشاورزان اقدام به کشت می کردند البته نه تنها ممانعتی نمی شد بلکه سکوت کرده و در مواقع نیاز آنها را همراهی می کرده ایم، اما اگر امروز کشاورزان موفق به کشت برنج نشوند به دلیل این است که از نزدیک وضعیت آب را می بینند.
نماینده مردم شهرستان لنجان در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه معتقدیم در شرایط عادی کشاورز باید کشت برنج را انجام دهد، تصریح می کند: امروز به دلیل بحران جدی آب حتی بعضی از نقاط روستایی در شهرستان لنجان در ارتباط با بحث آب شرب و تأمین آن با مشکل مواجه هستند و آن چه مسلم بوده آبی است که برای کشت برنج نیاز داریم که منشأ آن باید از رودخانه تأمین شود در شرایط فعلی نمی توان اقدام به کشت کرد، اما هنوز مخالف کشت برنج نیستم و همچنان معتقدم که در مواقع عادی کشت برنج بهترین گزینه است.
در بحران کمبود آب، با کشاورزی چه باید کرد؟
حجت الاسلام باقریان، امام جمعه زرین شهر در این باره می گوید: بحثی که سال ها است در اولویت شعارهای مسئولان قرار گرفته بحث بحران بوده، اما در زمان بحران آب کشاورزان زحمت ‌کش نباید تنها بمانند، چراکه حفظ صنعت و فضای سبز در مواقع بحران آب حمایت ملی را به دنبال خود دارند و آنچه مظلوم واقع شده کشاورز است.
وی می افزاید: امروز نباید به دلیل بحران آب تمام آسیب‌ها به کشاورزان وارد شود، نمی توانیم نسبت به این موضوع و کشاورزان بی تفاوت باشیم، به یک باره نمی توان تولیدات کشاورزی منطقه تعطیل شود، چرا که این تعطیلی بیکاری، بیماری و هزاران معظل دیگر را به همراه خود خواهد شد که گریبان شهرستان را می گیرد.
باقریان با بیان اینکه عبور از بحران آب نیازمند مدیریت قوی و کارشناسی بوده و امروز زمان آن رسیده کشاورز احساس کند حق او پایمال نشده و به فکرش هستند، ادامه می دهد: کشاورزان همواره صبوری، فهم و شعور خود را نشان داده اند، اما این مسئله نباید باعث غفلت مسئولان شود و قشر زحمت کش و صبور کشاورز مورد آسیب قرار گیرد.
ممنوعیت کشت برنج توسط معاون وزیر صادر شده است
همت علی انصاری، رییس جهاد کشاورزی شهرستان لنجان با بیان اینکه در حوزه کشاورزی امروز مسئله محدودیت و بحران آب مطرح بوده که کشت برنج را با چالش مواجه کرده است، می گوید: کاهش منابع آب و همچنین کاهش نزولات آسمانی که در سال های اخیر شاهد آن بوده ایم و گریبان کشور، استان اصفهان و شهرستان لنجان را گرفته است.
وی می افزاید: از جمله دلایلی است که بحث کشاورزی را با چالش مواجه کرده و معاون وزیر دستورالعملی را مبنی بر ممنوعیت کشت برنج در کل کشور بجز استان گیلان و مازندران صادر کرد و مصوبه هیئت دولت نیز بر روی این مبحث قرار دارد که به علت کاهش منابع آب کشت برنج ممنوع اعلام شده است.
رییس جهاد کشاورزی شهرستان لنجان متذکر می شود: براساس گزارشات ارایه شده از سوی اداره آب منطقه ای شهرستان لنجان و همچنین اداره آب و فاضلاب این شهرستان مبنی بر کاهش بی سابقه ذخیره آب سد زاینده رود به منظور جلوگیری از خزانه گیری کشاورزان و جلوگیری از آماده کردن بستر کشت برنج اطلاع رسانی لازم انجام گرفت.
وی ادامه می دهد: با هدف آگاه سازی مردم و به منظور جلوگیری از هزینه رفت کشاورزان در خصوص کشت برنج اقداماتی توسط کارشناسان اداره جهاد کشاورزی شهرستان لنجان در قالب ارسال پیامک در چند مرحله، تهیه و توزیع اطلاعیه در بین بهره برداران، تهیه و نصب بنر و... انجام گرفت تا از متضرر شدن کشاورزان جلوگیری شود.
امکان اجرای کشت جایگزین در بعضی از اراضی شهرستان لنجان وجود ندارد
انصاری با بیان اینکه اجرای کشت جایگزین در برخی از اراضی شهرستان لنجان وجود ندارد، می گوید: باید این مهم را مد نظر قرار داد که برخی از اراضی کشاورزی در شهرستان لنجان جزء اراضی پست بوده که در نزدیکی بستر رودخانه قرار دارند و سطح آب زیرزمینی بالاتر از دیگر اراضی بوده و با اندک ابی که در رودخانه جاری شود امکان سایر کشت ها را در این اراضی نمی دهند، سطح این اراضی در شهرستان لنجان یک هزار و۵۰۰ هکتار است.
وی با بیان اینکه در سال های گذشته یک هزار و ۸۵۰ هکتار از اراضی شهرستان لنجان زیر کشت برنج در لنجان بوده است، یادآور می شود: از سوی دیگر به منظور حفظ ژرم پلاس برنج لنجان نیاز است اندک کشتی در اراضی شهرستان لنجان باقی بماند تا اراضی پست این شهرستان به دلیل محدودیت فنی که دارند می توانند این حفظ ژرم پلاس را داشته باشند.
رییس جهاد کشاورزی شهرستان لنجان با بیان اینکه یش از ۹۵ درصد از این اراضی تجهیز و یکپارچه سازی شده و قابلیت این کشت را پیدا کرده که به عنوان یک الگوی کشوری مطرح شود، تاکید می کند: معاون آب و خاک وزیر جهاد کشاورزی با بازدید از اراضی این مهم را تایید کرده و گفت «در کل کشور اقدامی که در حوزه تجهیز و یکپارچه سازی اراضی شالیزاری شهرستان لنجان انجام شده، وجود ندارد.»