افزایش مراجعه زنان برای درمان اعتیاد
گسترش روزافزون اعتیاد به مواد مخدر معضلی جهانی است و هشداری برای جامعه امروزی تا بیش‌ازپیش نسبت به این واقعه حساسیت نشان دهند. زنگ خطر این واقع سه دهه پیش با برگزاری کنفرانس بین‌المللی مبارزه با اعتیاد و قاچاق مواد مخدر در شهر وین به صدا در آمد و این هم‌اندیشی به‌منظور ابراز عزم سیاسی ملت‌ها در مبارزه با پدیده خانمان‌سوز و شوم مواد مخدر برگزار شد.
مینا عباسپور - اصفهان امروز: گسترش روزافزون اعتیاد به مواد مخدر معضلی جهانی است و هشداری برای جامعه امروزی تا بیش‌ازپیش نسبت به این واقعه حساسیت نشان دهند. زنگ خطر این واقع سه دهه پیش با برگزاری کنفرانس بین‌المللی مبارزه با اعتیاد و قاچاق مواد مخدر در شهر وین به صدا در آمد و این هم‌اندیشی به‌منظور ابراز عزم سیاسی ملت‌ها در مبارزه با پدیده خانمان‌سوز و شوم مواد مخدر برگزار شد. طی آن نشست سندی با عنوان C.M.O به تصویب کشورهای شرکت‌کننده رسید. خط‌مشی اقدامات همه‌جانبه برای کنترل مواد مخدر از سوی کشورهای شرکت‌کننده در این سند مشخص‌شده و این کشورها متعهد شده‌اند تا اقدامات بین‌المللی در مورد مبارزه با قاچاق مواد مخدر را قاطعانه دنبال کنند. در این کنفرانس سندی در چهارفصل تنظیم شد که بیش از 35 مورد اقدام عملی را همچون ارزیابی میزان مصرف، پیشگیری از طریق آموزش، نقش رسانه‌ها در بازگشت معتادان به دامن اجتماع و معالجه آنان، ریشه‌کنی مزارع غیرمجاز خشخاش، نابودی شبکه‌های عمده قاچاق مواد مخدر، همکاری‌های حقوقی کشورها و غیره را در خود جای‌داده است. این سند در 26 ژوئن 1987 همزمان با پنجم تیرماه به‌اتفاق آرا مورد تأیید و تصویب کشورهای شرکت‌کننده قرار گرفت و سالروز تصویب آن به نام روز جهانی مبارزه با مواد مخدر اعلام شد.
طبق آخرین آمار شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر 100 هزار معتاد در اصفهان وجود دارد در حالیکه این عدد در کشور هم اکنون به 2 میلیون و 800 هزار معتاد می‌رسد که 10 درصد این جمعیت را زنان تشکیل می‌دهند. ضمن اینکه الگوی مصرف تریاک به‌عنوان ماده مخدر سنتی 3/53درصد، گل و حشیش ۱۱ درصد و شیشه 1/8 درصد است. در مصرف مواد مخدر سنتی عواملی مانند در دسترس بودن، ارزان بودن، جرم کمتر و نیز تخریب کمتر آن نسبت به مواد مخدر صنعتی ارجحیت دارد اما در کلان‌شهرها و در نیمی از جمعیت جوانان، زنان و دانشجوها مصرف مواد مخدر صنعتی بویژه حشیش و گل ترجیح داده می‌شود. هم چنین نگاهی به آمار کشفیات مواد مخدر استان اصفهان که نشان می‌دهد فروردین‌ماه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته با افزایش چهار برابری انواع مواد مخدر همراه بوده است می‌تواند حاکی از افزایش گرایش افراد جامعه نسبت به مصرف مواد مخدر باشد.
اکنون در آستانه برگزاری هفته مبارزه با مواد مخدر شاهد برگزاری و اجرای برنامه‌های مختلف توسط دستگاه‌های مربوطه در سراسر کشور خواهیم بود که به اقداماتی درزمینه آموزش، اطلاع‌رسانی و پیشگیری از ابتلا به اعتیاد می‌پردازند. به گفته مصطفی هادی زاده، دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان اصفهان «خانواده‌های معتاددار محدودند اما خانواده‌های معتاد ساز بسیارند چراکه اطلاعات خانواده‌ها در مورد مواد مخدر بسیار پایین بوده و این امر زمینه‌ساز گرایش به مواد مخدر است.» هادی زاده دراین‌باره به اصفهان امروز می‌گوید: «علامت های اینکه نوجوانی به سمت مواد مخدر کشیده شود باید قبل از اینکه فرزند به ورطه اعتیاد بیفتد بررسی شود اما حدود 55 درصد خانواده‌های ایرانی سه تا پنج سال بعد از اعتیاد فرزند خود از این مسئله مطلع می‌شوند.» او معتقد است درزمینه درمان وضعیت به‌مراتب بدتر است چراکه مراقبت‌های درمانی از معتاد که یک بیمار است به‌خوبی انجام‌نشده و این امر به دلیل آگاهی پایین یا اشتباه خانواده‌هاست.
مدیرکل بهزیستی استان اصفهان نیز در این زمینه معتقد است «تا پیشگیری از اعتیاد را مردمی نکنیم اعتیاد حل‌شدنی نیست و لازم است آگاهی و مهارت لازم ارائه‌شده و این مسیر با همراهی مردم و فعالیت سمن‌ها هموار شود.» مرضیه فرشاد به مناسبت روز جهانی مبارزه با مواد مخدر به تشریح اقدامات سازمان بهزیستی در این زمینه پرداخت و اعلام کرد: «معمولا کسانی که از بهزیستی خدمات می‌گیرند در بازه سنی 19 تا 35 سال قرار داشته و الگوی اعتیاد زنان و مردان فرق دارد. به‌این‌ترتیب که مردان ممکن است در هشت سال به تخریب برسند، درحالی‌که این عدد در بین زنان تنها دو سال است.»
ارائه خدمات سرپناه‌های شبانه بهزیستی به 561 نفر در سال گذشته
فرشاد با تأکید بر اینکه بهزیستی وظیفه دارد فضای حمایتی، مراقبتی و نگهداری را فراهم کند، گفت: اقدامات پزشکی ما اورژانسی بوده و این امر بیشتر به عهده دانشگاه علوم پزشکی است؛ اگر معتادی که برای درمان مراجعه کرده خدمات درمانی نیاز داشت انتظار داریم دانشگاه علوم پزشکی به‌صورت رایگان در بیمارستان این خدمات را به او ارائه دهد. همچنین مددجویی در بحث یارانه درمان قرار دارد و مواردی پیش می‌آید که فرد معتاد مددجوی ما نیست ولی یارانه درمان به او ارائه می‌شود. درواقع هر مصرف‌کننده طالب درمان، مددجوی ما به‌حساب می‌آید. او بابیان اینکه اعتیاد منفعت قابل‌توجهی برای سوداگران دارد، افزود: تمام‌مسیری که برای کنترل مصرف طی می‌شود برای این است که شیوع اعتیاد افزایش پیدا نکند. فرشاد با اشاره به اینکه مدل درمان «تی س-TC» در همه دنیا گران‌تر اما پایدارتر است، اضافه کرد: تقریبا دوسوم تعرفه را به‌صورت یارانه به معتادانی که برای درمان مراجعه می‌کنند، پرداخت می‌کنیم و یک‌سوم را انتظار داریم خود فرد تأمین کند. او در رابطه با اسکان افراد کارتن‌خواب گفت: اداره بهزیستی سرپناه شبانه دارد و مصرف مواد مخدر در این سرپناه ممنوع است. در مراکز مربوط به بهزیستی از ساعت هشت شب تا هشت صبح اسکان داده‌شده و در طول روز هم خدمات تخصصی ارائه می‌شود. در اصفهان دو سرپناه شبانه برای خانم‌ها و آقایان وجود داشته و 561 نفر در سال 96 از این مراکز خدمات گرفته‌اند.
1906 معتاد بهبودیافته متقاضی وام اشتغال
فرشاد در رابطه با وضعیت وام اشتغال برای معتادان بهبودیافته، اعلام کرد: در سال 96، هزار و 906 معتاد بهبودیافته متقاضی وام اشتغال بودند که به بانک معرفی شدند. البته ضمانت بانکی یکی از محدودیت‌های افراد بهبودیافته در رابطه با دریافت وام است ضمن اینکه حداقل زمان پاکی فرد معتاد باید ششش ماه باشد و فرد توسط یک‌نهاد رسمی تأیید شود. در حال حاضر برای 988 نفر پرونده شغلی آماده‌سازی شده است و هر نفر می‌تواند تا سقف 20 میلیون تومان وام بگیرد.
گرایش به‌سوی مواد مخدر صنعتی
او در رابطه با نسبت مصرف مواد مخدر صنعتی و سنتی مطرح کرد: عدد خام در رابطه با مصرف مواد مخدر بیشتر مواد سنتی را نشان می‌دهد ولی شیب به سمت مواد مخدر صنعتی است. از جامعه آماری معتادان تحت درمان این سازمان در استان اصفهان، 53 درصد تریاک مصرف می‌کنند و مصرف حشیش و ماری‌جوانا با 12 درصد مصرف‌کننده در رتبه بعدی قرار دارد. مدیرکل بهزیستی استان اصفهان در رابطه با طول درمان معتادان گفت: دوره درمان بستگی به مدل درمان، سن آغاز اعتیاد، طول مدت مصرف، نوع ماده مصرفی و نحوه مصرف، حمایت‌های روانی و اجتماعی در خانواده و اجتماع و اینکه فرد شاغل است یا خیر بستگی دارد. همچنین طول درمان برای هر فردی می‌تواند متفاوت باشد. در روش درمانی تی سی انتظار داریم بین چهار تا شش ماه فرد معتاد درمان شود درحالی‌که در کمپ مدت‌زمان بیشتری طول می‌کشد و احتمال بازگشت هم بیشتر می‌شود.
مصرف نگران‌کننده قلیان و سیگار در بین نوجوانان
فرشاد در مورد آمار اعتیاد در بین دانش‌آموزان گفت: طبیعتا نمی‌توانیم بگوییم آمار اعتیاد دانش‌آموزی کاهش داشته است و آمار مشخصی از این موضوع در دست نداریم. مستندات ما تنها از طریق مراکز مشاوره یا خط ۱۴۸۰ که موارد کودک‌آزاری را گزارش می‌دهند، مشخص می‌شود و آنچه از این گزارش برآمده این است که مصرف قلیان و سیگار در بین نوجوانان سیر نگران‌کننده‌ای داشته و بهزیستی هم برای این روند پرشتاب نگران است. در همین راستا «نماد» و «ماد» دو طرحی است که طی تفاهم‌نامه‌هایی با آموزش‌وپرورش در نظر گرفته‌شده است. اگرچه کیفیت و مدل‌های خدمات در مورد کاهش اعتیاد در آموزش‌وپرورش مناسب است اما کمیت آن کافی نیست چراکه این نهاد نیازمند منابع مالی و حمایت همه دستگاه‌ها است.
بازه سنی اعتیاد در ایران از جنینی تا سالمندی است
مدیرکل بهزیستی استان اصفهان سن اعتیاد در کشور و استان را از سن جنینی تا سالمندی اعلام کرد و گفت: حد معینی برای سن اعتیاد نداریم اما بیشترین سن بروز اعتیاد در سنین ۲۵ تا ۳۵ سال دیده می‌شود و این اعداد مربوط به مراجعان بهزیستی است. او بابیان اینکه در سال گذشته ۴۵ هزار و ۸۳۸ نفر برای کاهش آسیب اعتیاد به مراکز بهزیستی مراجعه کرده‌اند، افزود: این آمار نسبت به سال ۹۵، پنج درصد رشد داشته و رشد اعتیاد صنعتی از شیب بیشتری برخوردار بوده است. مدیرکل بهزیستی استان اصفهان در مورد سن مصرف اعتیاد، گفت: کمترین سن اعتیاد جنینی است که مادرش معتاد بوده و نوزاد پس از تولد دچار عوارض قطع مصرف می‌شود؛ همچنین اعتیاد در سن بالا هم سقفی ندارد. او بابیان اینکه در کنار خدمات اعتیاد خدمات توان‌بخشی و زن سرپرست خانوار را هم ارائه می‌شود گفت: در سال 96 تعداد 45 هزار و 838 نفر برای اعتیاد در مورد درمان و کاهش آسیب به بهزیستی مراجعه کردند که حدود 5 درصد نسبت به سال 95 افزایش‌یافته است. فرشاد از فعالیت یک کمپ ویژه نوجوانان پسر زیر 19 سال خبر داد و بیان کرد: تاکنون تعداد دختران نوجوان در حدی نبوده که نیاز به ایجاد کمپ باشد. او خاطرنشان کرد: در مورد پیشگیری از ابتلا به اعتیاد بسته به مخاطب چندین کار انجام می‌شود، اما انتشار اطلاعات در مورد مواد مخدر از طریق بروشور، پوستر و مولتی‌مدیا را از وظایف اصلی خود می‌دانیم؛ در سال 96 تعداد 65 نمایشگاه برگزار شد و همچنین در سال 96 تعداد 9 هزار و 500 نفر از 108 جلسه سخنرانی توسط افراد خبره استفاده کردند که منظور ما حساس سازی جامعه هدف بوده است.
ناپایداری درمان بانوان معتاد
فرشاد در مورد درمان اعتیاد زنان در استان اصفهان اعلام کرد: باید توجه داشت که آمار اعتیاد در بین زنان نیز افزایش‌یافته و 3/9 درصد از معتادان کشور را زنان تشکیل می‌دهند و در استان اصفهان نیز همین نسبت وجود دارد. مراجعات زنان معتاد برای درمان به مراکز ترک اعتیاد بهزیستی بیشتر شده و این اتفاق خوبی به شمار می‌رود چراکه در گذشته زنان تنها به دلیل تابوی درمان اعتیاد و ایجاد مشکلات اجتماعی به مراکز درمانی و ترک اعتیاد مراجعه نمی‌کردند، اما هرچه به جلو حرکت می‌کنیم این رویکرد اشتباه در حال اصلاح است. به‌عنوان‌مثال در گذشته اگر زنی تقاضای متادون داشت توسط مردان خانواده او این درخواست مطرح و اجابت می‌شد اما در حال حاضر زنان خودشان برای دریافت متادون مراجعه می‌کنند. او درمان اعتیاد در زنان را متفاوت از مردان دانست و افزود: پایداری و شیوه درمان در زنان با مردان متفاوت است. درمان زنان طولانی‌تر است به همین دلیل در سال گذشته یک مرکز Tc (تی سی) زنان را به مراکز بهزیستی اضافه کردیم تا بتوانند از یک مرکز اقامتی استفاده کنند. در حال حاضر در استان اصفهان 3 کمپ ویژه زنان، یک مرکز تی سی زنان و یک مرکز دی آی سی زنان خدمات ارائه می‌دهند.
استفاده از افراد بهبودیافته در درمان اعتیاد
مدیرکل بهزیستی استان اصفهان تصریح کرد: بهبودیافته‌ها برای ترغیب به درمان خیلی همکاران خوبی هستند ولی در پیشگیری نمی‌توانند خیلی مؤثر باشند و حتی ممکن است اثر عکس داشته باشند. او با تأکید بر اینکه برنامه‌های اجتماع‌محور خیلی اهمیت دارد، مطرح کرد: 141 محله شهری، 71 محله روستایی، 36 محیط کار و 169 مهدکودک در استان وجود. با توجه به اهمیت ترغیب مردم به آموزش‌های اجتماع‌محور این کار یکی از بهترین روش‌های پیشگیری است.
حل مشکل اعتیاد با مردمی کردن پیشگیری
فرشاد در مراکز توانمندسازی زنان معتاد اصفهان گفت: در مورد توانمندسازی مردان یک مرکز در هفته بهزیستی راه‌اندازی می‌شود اما شیوه کار در مورد توانمندسازی زنان به این‌گونه است که یک فرد بهبودیافته که می‌خواهد حمایت‌های روانی، اجتماعی و اشتغال را داشته باشد می‌تواند سه ماه در این مرکز توانمندسازی اقامت و خدمات لازم را دریافت کند. مدیرکل بهزیستی استان اصفهان اعلام کرد: مشکل بزرگ ما این است که در کنار بزرگ‌ترین تولیدکننده مواد مخدر قرار داریم. مشکل حل نشدن مسئله اعتیاد عدم همراهی نهادهای مختلف نیست، خود معضل اعتیاد و گرایش مردم به‌سوی آن علت اصلی حل نشدن این مشکل است و این امر در تمام دنیا به همین ترتیب است؛ اما مشکل بزرگ ما این است که در کنار بزرگ‌ترین تولیدکننده مواد مخدر قرار داریم؛ بنابراین تا پیشگیری از اعتیاد را مردمی نکنیم اعتیاد حل‌شدنی نیست و لازم است آگاهی و مهارت لازم به مردم ارائه شود. مدیرکل بهزیستی استان اصفهان در مورد اقدامات بهزیستی برای پیشگیری از اعتیاد گفت: بهزیستی اقدامات خوبی در این زمینه داشته که در همین راستا چاپ بروشور، پوستر، کتاب و تولید مولتی‌مدیا و بسته درمانی در سال ۹۶ انجام‌شده است. همچنین ۶۵ نمایشگاه با مخاطب‌های عام و خاص در سال ۹۶ برگزار شد و در جلسات فعال پرسش و پاسخ توسط کارشناسان خبره برای بیش از ۹۵۰۰ نفر شرکت‌کننده برگزار شد. همچنین هفت کارگاه تخصصی در سال گذشته برگزار شد که ۲۵۶ کارشناس تربیت مربی در این کارگاه‌ها دوره دیدند.