وزارت نیرو مکلف است خسارت کشاورزان را پرداخت کند

در روزگار قدیم، لنجان به عنوان قطب کشت برنج با عطر و طعم منحصر بفرد خود شهره آفاق بوده است، اما این قطب کشاورزی به دلیل بروز خشکسالی، کاهش نزولات جوی، کم آبی و عدم مدیریت صحیح آب در سال های اخیر با مشکل مواجه شده و مسئولان برای گذر از بحران آب به دنبال توقف کشت برنج در این شهرستان هستند.
به گزارش ایمنا، برنج دومین محصول استراتژیک کشور و دومین غذای محبوب و پر مصرف ایرانی ها بوده و در سالی که تحت عنوان حمایت از کالای ایرانی نامگذاری شده برندسازی برنج لنجان می تواند به اقتصاد کشاورزان، کارگران و مشاغلی که در این حوزه مشغول فعالیت هستند کمک شایانی کند، اما ممنوعیت کشت برنج لنجان نه تنها کمکی به برندسازی برنج با کیفیت لنجان نکرده بلکه قرار است برنج‌های خارجی که تنها در کیسه‌های شیک بسته‌بندی شده جایگزین این محصول پرطرفدار شود.
حال باید سوال کرد آیا هیچ یک از افرادی که تنها به گزینه ای تحت عنوان ممنوعیت کشت برنج می اندیشند توجهی به زیرساخت‌های اجرا شده در بحث کشت برنج در لنجان داشته اند و یا اینکه به مسئله اشتغالی که در پرتو کشت برنج به وجود آمده می اندیشند!؟ امروز معیشت بسیاری از خانوارها در شهرستان لنجان در گرو کشت برنج است و نمی‌توان به آسانی آن را ممنوع کرد. امروز کشاورزان، دروگرها، کمباین ها، سفید کننده ها و... با اعلام ممنوعیت کشت این محصول نگران بیکاری فردای خود هستند.
"همت علی انصاری" مدیر جهاد کشاورزی شهرستان لنجان معتقد است: در شهرستان لنجان در حدود هزار و ۸۵۰ هکتار از اراضی کشاورزی زیر کشت برنج قرار دارد و سطح اراضی پست در این شهرستان بالغ بر یک هزار و۵۰۰ هکتار بوده و باید گفت اجرای کشت جایگزین برنج در این اراضی وجود ندارد. از سوی دیگر به منظور حفظ ژرمپلاس برنج لنجان نیاز است اندک کشتی در شهرستان لنجان باقی بماند که این اراضی پست به دلیل محدودیت فنی که دارند می توانند این حفظ ژرمپلاس را داشته باشند.
مشروح گفت و گو خبرگزاری ایمنا را با همت علی انصاری را در ادامه می خوانید:
در خصوص بحث کشت برنج و ممنوعیت آن در شهرستان لنجان توضیح دهید؟
مهمترین عامل در انجام هرکاری عاملی است که باعث محدودیت انجام آن کار می شود و در حوزه کشاورزی امروز مسئله بحران آب مطرح است که این مهم ناشی از کاهش نزولات آسمانی در سال های اخیر بوده و خشکسالی گریبان کشور، استان اصفهان و شهرستان لنجان را گرفته است. با توجه به کاهش منابع آب دستوری مبنی بر ممنوعیت کشت برنج در کل کشور بجز استان گیلان و مازنداران توسط معاون وزیر صادر شد و با توجه به اهمیت موضوع مصوبه هیئت دولت نیز بر روی این مبحث قرار دارد و هیئت دولت نیز به دلیل کاهش منابع آب کشت برنج را ممنوع اعلام کرده است.
براساس گزارشات ارایه شده از سوی اداره آب منطقه ای شهرستان لنجان و همچنین اداره آب و فاضلاب این شهرستان مبنی بر کاهش بی سابقه ذخیره آب سد زاینده رود به منظور جلوگیری از خزانه گیری کشاورزان و آماده کردن بستر کشت برنج اطلاع رسانی لازم با ارسال پیامک در چند مرحله، تهیه و توزیع اطلاعیه در بین بهره برداران، تهیه و نصب بنر در خصوص عدم کشت برنج برای کشاورزان در دستور کار اداره جهاد کشاورزی شهرستان لنجان قرار گرفت تا از متضرر شدن کشاورزان جلوگیری شود.
با توجه به وضعیت فعلی آیا کشت برنج در شهرستان لنجان انجام خواهد گرفت؟
امسال کشت برنج لنجان انجام نخواهد گرفت، با توجه به کاهش منابع آب مکاتبات متعددی برای رهاسازی حق آبه کشاورزان انجام گرفت، اما باتوجه به اطلاعاتی که از سوی مجموعه آب منطقه ای استان اصفهان و شهرستان لنجان در خصوص وجود محدودیت هایی که برای تامین شرب ارایه شده است، هیچ قول و وعده ای در خصوص رهاسازی آب مورد نیاز کشت بهار در شهرستان لنجان به ما نداده اند.
برخی مطرح می کنند به دلیل جاری بودن آب در رودخانه زاینده رود در بخش باغبهادران کشت برنج انجام خواهد گرفت و بخش مرکزی نیز با آب چاه کشت برنج را انجام خواهند داد، نظر شما در این خصوص چیست؟
خیر، این مطلب تایید نمی شود چراکه حداقل مجوزی از سوی ما در این خصوص به شخص یا اشخاصی داده نشده است و مکاتبات نیز با بخشداری باغبهادران برای اطلاع رسانی به دهیاران و شوراهای اسلامی شهر و روستا در خصوص عدم کشت برنج وجود دارد. با نماینده کشاورزان مکاتبه ای مبنی بر ممنوعیت کشت برنج و عدم امکان رهاسازی آب برای کشت بهاره داشته ام همچنین در این خصوص جلساتی نیز با دهیاران و نمایندگان کشاورزان برگزار شده و تمامی مباحث در خصوص عدم تخصیص آب برای کشت بهاره با آنها انجام گرفته است.
باتوجه به انتشار مکاتبه مدیرعامل آب منطقه ای استان اصفهان در خصوص پمپ های چاه های مجاز و غیر مجاز عملکرد شهرستان چگونه بوده است؟
۲۸ فرودین سال جاری مکاتبه ای از سوی مدیرعامل آب منطقه ای استان اصفهان در این خصوص انجام گرفت که به نوعی اجحاف در حق کشاورز نیز بود چراکه در بخش باغبهادران بحث باغات مطرح است، اما متاسفانه در مصوبه ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۷ شورای تصمیم گیری زاینده رود کشور قید شده بود که تمامی انهار سنتی منشعب از رودخانه زاینده رود را مسدود کرده و برق تمامی پمپ های مجاز و غیر مجار قطع شود.
قطعا بر روی مسئله قطع برق چاه های غیر مجاز بحثی وجود ندارد، اما قطع برق چاه های مجاز این گونه نبوده و با توجه به اهمیت حفظ باغات درخواست خود را در این خصوص داشته ایم. در مصوبه کشوری نیز دقیقا آمده است که حداقل آب مورد نیاز باغات باید در نظر گرفته و تامین شود تا باغات ۱۰۰ ساله مردم تحت تاثیر خشکسالی قرار نگیرد که متاسفانه در سطح استان اصفهان و شهرستان لنجان به نوع دیگری این مصوبه در حال اجرا است و خسارت هایی به بندهای آبگیر کشاورزان وارده شده است. در مکاتبات انجام شده متن درخواست جلوگیری از این موضوع را نگه داشته ایم تا هویت چندین هزارساله کشاورزان نابود نشود.
باید توجه داشت در آنجایی که واقعا امکان تامین آب وجود ندارد حداقل کاری که می توان انجام داد آن است که براساس ماده چهار آیین نامه ماده ۱۱ تشکیل وزرات جهادکشاورزی، وزارت نیرو مکلف به نصب ابزار حجمی اندازه گیری آب در محل تحویل آب به کشاورز بوده و طبق همین بند قانونی باید ابزار حجمی اندازه گیری را نصب کنند تا در زمانی که آب وجود ندارد با همین ابزار قانونی بتوانند با نصب دریچه بندهای آبگیر را مسدود و بازگشایی کنند.
باتوجه به اینکه عدم کشت برنج قطعی است، آیا برای پرداخت خسارت به کشاورزان چاره اندیشی شده است؟
در قانون توزیع عادلانه آب به صراحت آمده است: «آنجایی که امکان تامین حق آبه کشاورز وجود ندارد وزارت نیرو مکلف است خسارت کشاورز را پیش بینی و پرداخت کند.» با توجه به این قانون در جلسات مختلفی که در استان اصفهان و شهرستان لنجان برگزار شد آخرین بحث همین بوده است در آنجایی که مکاتبات و درخواست ها مبنی بر تخصیص و تامین حق آبه کشاورز محقق نشده است حقوق کشاورز، حق آبه کشاورز و همچنین خسارت وارده به کشاورز باید لحاظ و پرداخت شود که در این راستا پیگیری لازم در دست اقدام است.
سیاست جهاد کشاورزی در خصوص کشت جایگزین برای برنج چیست؟
براساس ماده ۲ آیین نامه ماده ۱۱ تشکیل وزارت جهاد کشاورزی، تقاضای آب مورد نیاز بخش کشاورزی وظیفه جهاد کشاورزی است و در ماده ۳ چنین اشاره می کند: «تامین آب مورد تقاضای کشاورزی وظیفه وزارت نیرو بوده و بر همین اساس بحث تخصیص و پیگیری تخصیص آب مورد نیاز کشت بهاره در شورای تأمین شهرستان مطرح شد.» تقاضای جهاد کشاورزی برای حفظ باغات، کشاورزی و... با تعیین سطح زیر کشت و باغات و همچنین حجم آب مورد نیاز مشخص است و درخواست ما ارایه برنامه توزیع آب از متولی آب که همان اداره آب منطقه ای استان اصفهان و اداره امور آب در شهرستان لنجان است بوده تا آنها جدول زمانبندی توزیع آب و حجم آب تحویلی را ارایه کنند تا براساس آن جدول زمانبندی برای کشاورز الگوی کشت معرفی کنیم.
البته تا به امروز بیش از ۳۰ نوع گیاه زراعی برای کشت جایگزین برنج در سطح شهرستان لنجان با همکاری سازمان جهادکشاورزی و مرکز تحقیقات کشاورزی استان اصفهان پیش بینی شده است و عموما بر روی آنها کارهای کارشناسی انجام گرفته و تعویض رقم و اصلاح بذر انجام شده است، اما باید به این مهم توجه داشت که هیچ یک از این محصولات جایگزین درآمدی معادل درآمد کشت برنج را نخواهد داشت و اینکه مطرح شود کشت جایگزینی که بتواند معادل کشت برنج برای کشاورز درآمد داشته باشد، نداریم و هیچ یک از این محصولات پتانسیل برنج را ندارند.
البته باید بگویم اولویت نخست در کشت جایگزین بحث ارایه جدول زمانی توزیع آب است، چراکه اگر آبی وجود نداشته باشد امکان هیچگونه کشتی وجود ندارد. با توجه به اهمیت موضوع کشت جایگزین گیاهان مقاوم، سازگار و کم آب را که امکان کاشت آنها وجود دارد ارایه کرده ایم، اما کشت این گیاهان نیازمند تخصیص آب در زمان خود بوده، بنابر این اگر توزیع آب وجود نداشته باشد کشت هیچگونه محصولی وجود نخواهد داشت. از سوی دیگر در صورتی که آبی برای کشت تامین نشود مجوزی برای کشت صادر نخواهیم کرد تا کشاورز متضرر نشود و این مهم در حالی است که عدم تخصیص آب برای کشت باعث ضایع شدن حق آبه کشاورزان خواهد شد.
آیا سیاست جهاد کشاورزی توسعه کشت گلخانه ای به جای برنج است؟
توسعه کشت گلخانه ای نسبت به دیگر کشت های جایگزین برنج دارای اولویت بوده چراکه نه تنها در صرفه جویی آب تاثیر بسزایی دارد بلکه درآمد خوبی نیز نسبت به دیگر کشت های جایگزین برنج دارد و ما نیز آمادگی داریم در راستای تامین تسهیلات مورد نیاز برای احداث گلخانه وارد میدان عمل شویم چراکه هیچگونه محدودیتی برای پرداخت تسهیلات در این زمینه وجود ندارد.
البته پیگیری لازم در خصوص احداث گلخانه ها در حوزه زاینده رود در قالب گلخانه های صنعتی با سطح بالای چهار هزار متر انجام گرفته، اما با توجه به محدودیت های منابع آب با رایزنی هایی که در سطح وزارت خانه و استان اصفهان انجام گرفت به گلخانه های کوچک مقیاس، با سطح هزار متر به بالا نیز مجور داده خواهد شد. البته باید بگویم در حوزه گیاهان دارویی و توسعه کشت گیاهانی همچون زعفران، گل محمدی، نشاء گیاهان دارویی و... در اولویت دوم در حوزه کشت گیاهان مقاوم و کم اب بر قرار دارد و پس از آن ۳۲ مورد گیاه برای کشت جایگزین نیز معرفی شده است.
برخی مطرح می کنند در برخی از اراضی کشاورزی محصولی جز برنج نمی توان کشت کرد، آیا این مسئله صحیح است؟
بعضی از اراضی کشاورزی در شهرستان لنجان جزء اراضی پست بوده که این اراضی در نزدیکی بستر رودخانه قرار دارند و سطح آب زیرزمینی در این زمین ها بالاتر از دیگر اراضی بوده و با اندک آبی که در رودخانه رهاسازی شود، امکان سایر کشت ها را در این اراضی سلب می کند. در شهرستان لنجان در حدود هزار و ۸۵۰ هکتار از اراضی کشاورزی زیر کشت برنج قرار دارد و سطح اراضی پست در این شهرستان بالغ بر یک هزار و۵۰۰ هکتار بوده و باید گفت اجرای کشت جایگزین برنج در این اراضی وجود ندارد. از سوی دیگر به منظور حفظ ژرمپلاس برنج لنجان نیاز است اندک کشتی در شهرستان لنجان باقی بماند که این اراضی پست به دلیل محدودیت فنی که دارند می توانند این حفظ ژرمپلاس را داشته باشند.
البته این نکته را نیز نباید فراموش کرد که در کل کشور اقدامی که در حوزه تجهیز و یکپارچه سازی اراضی شالیزاری شهرستان لنجان انجام شده وجود ندارد چراکه بیش از ۹۵ درصد از این اراضی تجهیز و یکپارچه سازی شده و قابلیت کشت برنج را پیدا کرده است و حتی به عنوان یک الگوی کشوری معاون آب و خاک وزیر جهاد کشاورزی از آن بازدید کرده و این مهم را تایید کرده است.
آیا بحث زایش آب و بازگشت آب از مزارع شهرستان لنجان و زرین شهر به رودخانه زاینده رود صحت دارد؟
در خصوص بحث بازچرخانی آب در اراضی کشاورزی شهرستان لنجان باید گفت این مسئله در قالب یک طرح تحقیقاتی مورد بررسی قرار گرفته است و نتایج تحقیقاتی آن نیز وجود دارد. البته درصد بازچرخانی آب در شهرستان لنجان متفاوت بوده، اما تایید می کند حداقل ۳۵ درصد بازچرخانی آب در اراضی کشاورزی شهرستان لنجان وجود دارد و آبی که وارد مادی های کشاورزی می شود به بستر زاینده رود باز می گردد.
با عدم کشت برنج مشاغل متعددی با چالش مواجه خواهند شد، چه تدبیری در این باره اندیشیده شده است؟
با آغاز بحث کشت جایگزین توسط سازمان جهاد کشاورزی از تمامی شهر و شهرستان هایی که بحث برنج کاری در آنجا انجام می گرفت نظر کارشناسی خواسته شد و مجموع این نظرات جمع بندی شد و در نهایت به الزامات اجرای طرح کشت جایگزین رسیدند و این الزامات شامل ۱۱ مورد است.
تمامی مواردی همچون زیرساخت ها، مکانیزاسیون، تجهیز و یکپارچه سازی، کارنده ها، دروگرها، کمباین ها، سفید کننده ها، تفاوت درآمد کشاورز، تسهیلات کم بهره برای گذر از دوره گذار و... در این مهم پیش بینی و درخواست شده است. پیشنهاد مجموعه جهاد کشاورزی نیز آن بود که نیاز است این ۱۱ الزام در خصوص کشت جایگزین برنج تامین شود و پس از تامین زیرساخت وارد کشت جایگزین شویم که متاسفانه این اقدام تاکنون انجام نشده است.