شهروندان بیگانه با خانه‌های تاریخی

اصفهان امروز- مهدی فقیهی:

خانه نواب صفوی، یکی از آثار تاریخی و زيبای اصفهان بود که در ضلع جنوبی خیابان ابن‌سینا، در بافت تاريخي محله دردشت و در دهانه ورودی کوچه مسجد آقانور قرار داشت. قدمت این خانه ثبت ملی شده، به دوره صفوی و قاجار برمی‌گشت.

این خانه پس از رها شدن از طرف صاحب‌خانه، بارها تعرض و تخریب‌شده بود. متأسفانه سابات نه‌چندان بزرگ این خانه، گذر کوچه را گرفته و براي مردم محل مشکلاتی را ایجاد کرده بود. سابات‌‫ها از عناصر مهم معماری سنتی گذرهای نقاط کویری چون اصفهان است. این سازه‌های نیمه‫پوشیده، سایه و جایگاهی خنک برای رهگذران فراهم می‌آورد، چراکه به دلیل نیمه‫پوشیده بودن در تابستان موجب کوران هوا می‌شود و هوای درون سابات را خنک‌تر از هوای بیرون آن نگه می‌دارد. نیمه‫پوشیده بودن آن در زمستان هم موجب گرم‌تر شدن هوای درون سابات نسبت به بیرون آن می‌شود.

دهانه تنگ سابات گذر متصل به این خانه ازیک‌طرف و هم‌زمانی عبور عابران پیاده با خودروها از طرف دیگر، باعث شده بود تصادف‌ها و حوادث گوناگونی در این سابات رخ دهد. مشکل دیگر این بود که به دلیل متروک بودن اين اثر تاريخي، این مکان به محل تجمع اراذل‌واوباش تبدیل‌شده و موجب سلب آسايش مردم محل شده بود که اهالی محل، شکایات زیادي به نهادهاي مربوط کردند که به نتيجه نرسيد. همه این‌ها سرانجام كاسه صبر مردم محل را لبريز کرد و آنها در اقدامي ناگهانی و خودسرانه در سال 89، با تدابیر امنیتی و با حضور مأموران سازمان‌های مسئول، ابتدا سابات و اتاق فوقانی را خراب کردند و سپس آوارهای باقی‌مانده از اين تخريب را با لودری کوچک جمع کردند.

در مدت‌زمانی كوتاه پس‌ازاین اتفاق، سازمان‌های ذی‌ربط از جمع‌آوری آوارها جلوگیری کردند و بقیه ویرانه‌ها در سطح کوچه باقی ماند و چند روزی در رفت‌وآمد مردم خلل ایجاد کرد. چندي بعد ديواره کاه‌گلی خانه هم که در جبهه غربي کوچه قرار داشت، به‌کلی تخريب و درِ ورودي اين قسمت از جا کنده شد که البته با تلاش مأموران سازمان ميراث فرهنگي، اين قسمت از بنا مرمت شد.

اگر با اقدامی به‌موقع به دل‌آزردگی‌های این مردم رسیدگی می‌شد يا اهالی محل با دیدی ژرف‌تر به مسئله می‌نگریستند، آيا اکنون این سابات زيبا و تاریخی تخریب‌شده بود؟

پس از مدتی افرادي ناشناس وارد ساختمان خانه شدند و آن را آتش زدند که با حضور به‌موقع مأموران آتش‌نشانی آتش مهار شد، ولي در و پنجره‌های گره‫چيني خانه کاملا از ميان رفت، تزیينات اطراف حياط و دو اتاق سه‌دری در آتش سوخت و يکي ديگر از خانه‌های تاريخي اصفهان ويران خواهد شد.

تنها اقدام نهادهای مسئول در رابطه با تخریب این خانه، این بود که در سال 90 دو نفر از عاملان تخریب به دلیل شکایت اداره کل میراث‌ فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان از آنها به استناد مواد 558 و 560 قانون مجازات اسلامی دستگیر و تحویل مراجع قضایی شدند. پرونده این دو نفر که از ساکنان محل بودند، تشکیل و به مراجع قضایی تحویل داده شد. البته برخی فعالان حوزه میراث فرهنگی، دولت را متهم ردیف اول تخریب خانه‌های تاریخی می‌دانند، چون با ثبت آثار در لیست میراث فرهنگی، زیان مالکان خانه‌های تاریخی جبران نمی‌شود.

پژوهشگر میراث فرهنگی