از تسلط فرانسه تا جسارت بلژیک

امیرحسین احتشامی -اصفهان امروز: با پایان مسابقات جام‌جهانی و فروکش کردن تب این رقابت‌ها، کارشناسان و مفسران ورزشی به تحلیل فنی جام مشغول شده‌اند. بعضی بر این باورند که جام‌جهانی 2018 روسیه چیز تازه‌ای به دنیای فوتبال ارائه نکرده است و تاکتیک‌های گروهی بسیاری از تیم‌ها همچنان الگوبرداری از روش‌های بازی تیم‌های مطرح باشگاه‌های اروپا بوده است. این کارشناسان برای مثال به مدل بازی فرانسه اشاره می‌کنند که بر اساس دفاع- ضدحمله استوارشده بود و شباهت فراوانی به بازی اتلتیکو مادرید داشت؛ اما در برابر این دیدگاه دسته دیگری از کارشناسان معتقدند از این جام‌جهانی می‌توان درس‌های تازه‌ای گرفت و با بررسی‌های دقیق، یافته‌های شگفت‌انگیزی از آن به دست می‌آید. به همین منظور نظرات دو پیشکسوت فوتبال اصفهان را پیرامون این دو دیدگاه‌ متضاد جویا شدیم و در میزگردی با حضور حسین چرخابی و حسن حاج رسولیها که سال‌ها در اصفهان به مربیگری و آموزش فوتبال مشغول بوده‌اند به بررسی جام جهانی2018 پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.

• چند روز پیش تحلیلی از جام‌جهانی ارائه‌شده بود مبنی بر اینکه فوتبال جهان دچار بحران رهبری شده است و دیگر دوران اقتدار مربیان تیم‌های ملی بر فوتبال جهان به سر آمده و آنها از تیم‌های باشگاهی الگوبرداری می‌کنند. برای مثال هم به شیوه بازی فرانسه اشاره‌شده بود که از مدل بازی اتلتیکو مادرید کپی‌برداری شده و بر دفاع متراکم و ضد حمله‌های ناگهانی استوار بود. نگاه شما به این تحلیل چگونه است؟

چرخابی: به نظر من این دیدگاه چندان معتبر نیست چراکه شامل همه تیم‌ها نمی‌شود و باید به‌طور نسبی آن را در نظر گرفت. مثال روشن آن‌هم تیم ملی کشورمان است. به نظر شما آیا آقای کی روش سبک بازی تیم ملی را از باشگاه‌های کشورمان الگوبرداری کرد؟ آقای کی روش سرسوزنی باشگاه‌های ما را قبول ندارد. سبک فوتبال پرسپولیس که در دو دوره گذشته قهرمان لیگ برتر شده است با سبک بازی تیم ملی از زمین تا آسمان تفاوت دارد. مثال دیگر تیم ملی کرواسی است. بازیکنان این تیم در باشگاه‌های بسیار معتبر جهان بازی می‌کنند حال این پرسش پیش می‌آید که سرمربی کرواسی شیوه بازی تیمش را از کدام‌یک از باشگاه‌هایی که بازیکنانش در آنجا بازی می‌کنند الگوبرداری کرده است؟ در مورد تیم ملی فرانسه هم باید بگویم آنها در این جام تنها تیمی بودند که بر بازی تسلط داشتند و این موضوع با حفظ توپ کاملا متفاوت است. یعنی هر موقع دوست داشتند حریف را تحت‌فشار قرار می‌دادند و هر موقع هم می‌خواستند توپ را به حریف می‌دادند و زمین را تصاحب می‌کردند. فرانسوی‌ها هم در استفاده از ضدحمله و هم بهره بردن از دفاع متراکم کاملا مسلط بودند.

پس به نظر شما مربیان تیم‌های جام‌جهانی آورده‌های تازه‌ای برای دنیای فوتبال داشتند.

چرخابی: بله. البته تیم‌هایی مانند آلمان و اسپانیا از باشگاه‌های بایرن‌مونیخ و بارسلونا تا حدودی الگوبرداری کرده بودند اما تیم‌هایی همچون بلژیک و کرواسی و حتی ایران تنها ایده‌های مربی‌هایشان را در زمین پیاده می‌کردند و این ایده‌ها از باشگاه‌ها الگوبرداری نشده بود. برای مثال بلژیک نزدیک به 23 بازیکن در این رقابت‌ها داشت که در 17 باشگاه مختلف جهان بازی می‌کنند. آیا می‌توان گفت سرمربی این تیم از 17 باشگاه الگو گرفته و تاکتیک تیمش را بر اساس این مدل‌ها پایه‌ریزی کرده است؟ اصلا چنین چیزی امکان ندارد.

حاج رسولیها: به نظر نمی‌توان این دیدگاه را مطلق دانست. من فکر می‌کنم کار یک مربی به هوش، ذکاوت، دیدگاه و نگرش او به فوتبال وابسته است. برای یک مربی بسیار مهم است که چه ابزاری را در دست دارد. برای مثال تیم‌هایی مانند سوئد و حتی ایسلند سبک بازی خودشان را داشتند. معتقدم هنوز هستند مربیانی در تیم‌های ملی که خودشان صاحب سبک هستند و تیم‌هایشان هم بر اساس آن سبک بازی می‌کنند. هنر یک مربی این است که با توجه به داشته‌هایش مدل بازی تیمش را طراحی کند.

• به نظر می‌رسید در این جام دوباره به گذشته برگشته‌ایم و برخی تیم‌ها به سبک 3-5-2 بازی می‌کردند. این مدل انجام بازی یعنی استفاده از دفاع سه‌نفره، ترکیبی که چند دهه پیش بسیار مرسوم بود...

چرخابی: به نظر من سیستم در فوتبال بیانگر هیچ‌چیز نیست. هر مربی بر اساس تفکرات خودش ممکن است تیمش را در زمین آرایش دهد. برای مثال ممکن است یک مربی تیمش را با سیستم 1-3-2-4 کاملا هجومی به زمین بفرستد و تیمی دیگر هم با همین مدل اما با تفکرات کاملا دفاعی راهی زمین شده باشد. سیستم بازی را داشته‌های خودمان، شیوه بازی حریف، جدول مسابقات و ... مشخص می‌کنند. مثلا تیمی مانند بلژیک بسیار جسور بود. وقتی تیمی در برابر برزیل 3 -4-3 بازی می‌کند این تیم باید خیلی شجاع باشد چون بازی کردن مقابل برزیل بسیار دشوار است. درنهایت هم با همین سیستم توانستند برزیلی‌ها را شکست دهند.

حاج رسولیها: به نظر من از سیستم بازی یک تیم نمی‌توان برداشت خاصی کرد. مهمترین موضوع در فوتبال امروز این است که می‌خواهید زیبا بازی کنید یا تنها برنده باشید و یا هر دو را باهم می‌خواهید؛ یعنی هم‌چشم‌نواز بازی کنید و هم برنده از زمین خارج شوید. پس همه‌چیز به دیدگاه سرمربی تیم برمی‌گردد که از هر بازی چه نتیجه‌ای می‌خواهد. با این حساب اگر سیستم تعیین کننده نیست، پس چگونه شرح وظایف بازیکنان در هر نقطه از زمین را باید مشخص کرد؟

حاج رسولیها: اگر برای بازیکنی شرح وظایف مشخصی تعریف کنید به‌محض این‌که از محدوده‌اش خارج ‌می‌شود باید بازیکن کناری یا جلویی جای خالی هم‌تیمی‌اش را پوشش دهد. بنابر این نمی‌توان نظم و انضباط تیمی را به طور کلی نادیده گرفت و تیمی وجود ندارد که بدون رعایت اصول اولیه فوتبال پیروز شود. باور دارم که تیم باید بالانس باشد. در این شرایط ممکن است با پنج نفر دفاع کنید و با پنج نفر دیگر وارد فاز حمله شوید. شاید هم احتیاج داشته باشید که با شش نفر در دفاع ظاهر شوید و تنها از چهار نفر در خط هجومی استفاده کنید. از سوی دیگر بازیکنان به عنوان ابزار یک مربی در تعیین سیستم بازی بسیار تأثیرگذار است. شما در یک بازی نمی‌توانید تنها از بازیکنان تکنیکی و یا فیزیکی استفاده کنید، بلکه نیاز دارید که ترکیبی از این دو مدل بازیکن را به کار بگیرد و سیستم بازی تیمتان را هم بر اساس توانایی‌های این بازیکنان انتخاب کنید.

چرخابی: مثال خیلی مشخصی در این مورد می‌توانم بزنم. در بازی نیمه‌نهایی فرانسه با بلژیک احساسم پیش از بازی این بود که بلژیکی‌ها بازنده بازی خواهند بود چراکه مربی آنها دست به تغییر ترکیب تیمش زد. بلژیک در بازی با فرانسه سه دفاع مرکزی داشت که از سوی دو هافبک دفاعی حمایت می‌شدند. دو هافبک کناری و سه مهاجم هم بخش هجومی تیمشان را تشکیل می‌دادند. یکی از هافبک‌های دفاعی بلژیک بازیکنی به نام ویتسل بود که البته مقابل فرانسه به‌جای او از دمبله استفاده کرد. این بازیکن در نیمه نخست تمام توپ‌ها را لو داد و سرانجام با ویتسل تعویض شد. بنابراین نمی‌توانیم بگوییم سیستم ارزشی ندارد بلکه سیستم یک نظم و انضباطی به تیم می‌دهد. اتفاقا همین تیم بلژیک مقابل برزیل پس از برتری 2 بر صفر با هشت نفر دفاع می‌کردند و از یک بازیساز و یک مهاجم برای ضد حمله بهره می‌بردند. هازارد هم آماده برای ضد حمله بود. در حالی که اگر بخواهیم بر اساس سیستم 3-4-3 تحلیل کنیم بلژیکی‌ها باید هفت‌نفره دفاع می‌کردند. پس نمی‌توان گفت چون با این سیستم بازی می‌کنیم حتما باید با یک مدل خاص دفاع و یا حمله کنیم. بر این اساس ممکن است در جریان بازی کاملاً سیستم تیم‌ها به‌هم‌خورده و مدل بازی دیگری در زمین مشاهده شود.

• بازی فینال جام‌جهانی از نگاه شما چگونه بود؟

چرخابی: در بازی فینال با اینکه آمار بازی نشان می‌داد کرواسی بیشتر از فرانسه صاحب توپ است اما فرانسوی‌ها تسلط بیشتری بر توپ داشتند. کرواسی در بازی فینال بیشتر دوست داشت تا توپ را در اختیار داشته باشد اما این موضوع به معنای تسلط بر بازی نیست، تیمی حاکم میدان است که خواسته‌های سرمربی را در زمین پیاده کند. برای مثال بعضی از مواقع تیم ملی ایران در جام‌جهانی مسلط بر بازی بود چون بازیکنان خواسته‌های کی روش را در زمین اجرا می‌کردند. به نظر من تیمی می‌تواند در جام‌جهانی یا هر تورنمنتی موفق باشد که تسلط بیشتری بر بازی داشته باشد البته هیچ تیمی نمی‌تواند به‌طور صدرصد کنترل یک بازی را در اختیار بگیرد اما می‌تواند این نسبت را به سود خودش تغییر دهد.

حاج رسولیها: با نظر آقای چرخابی پیرامون موضوع تسلط بر بازی کاملا موافقم. برای مثال فرانسه تیمی است که توانست آرژانتین، اروگوئه، بلژیک و کرواسی را شکست دهد، یعنی کاملا می‌دانست از هر بازی چه می‌خواهد. فرانسه زیاد چشم‌نواز بازی نمی‌کرد اما مشخص بود با برنامه از پیش تعیین‌شده به میدان می‌آید. در اینجا بد نیست گریزی هم به فوتبال خودمان بزنیم و میزان تسلط بازیکنان کشورمان دربازی‌های داخلی را موردنقد قرار دهیم. تسلط بر بازی به تمرکز بازیکنان و استمرار کار آن‌ها گفته می‌شود. فکر می‌کنم در فوتبال ایران بعد از پنج یا 10 دقیقه وظیفه‌شان را فراموش می‌کنند و هر کاری که دلشان بخواهد انجام می‌دهند.

برداشت کلی شما از جام‌جهانی 2018 چه بود؟

چرخابی: تیم‌های بزرگ دنیا که ما همیشه انتظار داشتیم آنها را در مراحل پایانی ببینیم در مرحله گروهی و یا حذفی کنار رفتند که تعجب‌برانگیز بود؛ بویژه آلمان که برای نخستین بار در تاریخ جام‌جهانی موفق به صعود از گروهش نشد. فوق ستاره‌هایی که از آنها انتظار درخشش داشتیم مانند مسی، رونالدو و نیمار کار خاصی انجام ندادند. از پدیده‌ای مانند امباپه که به نظرم بهترین بازیکن جام بود، رونمایی شد. بازیکنی که هر تیمی آرزوی داشتنش را دارد. اجازه دهید اشاره به فوتبال کشورمان داشته باشم و واضح بگویم که از فوتبال ایران خیلی ناامیدم، چراکه وقتی آن را با فوتبال دنیا و حتی ژاپن مقایسه می‌کنم، اختلاف سطح فاحشی بین آنها می‌بینم. در فوتبالمان، آکادمی‌های باشگاه‌های بزرگ از بازیکنان برای گرفتن تست، پول دریافت می‌کنند که واقعا کار بسیار زشتی است. هیچ باشگاهی در ایران ندیده‌ام که یک مربی سازنده را با امکانات لازم به نقاط مستعد شهر بفرستد بدون اینکه پولی از مراجعه‌کنندگان دریافت کند.

حاج رسولیها: معتقدم یکی از نکات جالب این جام حضور منسجم تماشاگران و بویژه ایرانی در این جام بود. دوم این‌که ازنظر داوری استفاده از سیستم VAR برایم تازگی داشت و البته قضاوت آقای فغانی در بازی رده‌بندی هم افتخار بسیار بزرگی برای فوتبال کشورمان بود. همچنین درخشش بازیکنان جوانان آینده دار و خوش‌تکنیک در برخی تیم‌ها خیلی به چشم آمد. نکته دیگر به‌سرعت بازی‌ها برمی‌گردد که به اعتقاد من نسبت به دوره‌های قبل بالاتر رفته بود. بیشتر تیم‌ها بازی کوتاه و ترکیبی انجام می‌دادند و کمتر رو به بازی مستقیم می‌آوردند. حتی تیمی مانند انگلیس هم به این شیوه بازی می‌کرد. در این جام همچنین دروازه‌بان‌ها هم در جریان بازی به بیشتر از قبل به کار گرفته می‌شدند که در جام‌های جهانی پیشین کمتر شاهد این موضوع بودیم.