چهارباغ عباسی چگونه پیاده راه می شود؟

طرح دولتخانه صفوی در نخستین طرح جامع شهر اصفهان در دوران شاه عباس اول تهیه شد، مجموعه دولتخانه‌صفوی شامل میدان نقش‌جهان، محور چهارباغ و امتداد آن تا باغ هزارجریب و خیابان‌های جانبی از جمله عباس‌آباد و محله جلفا بوده است که با نظارت میراث فرهنگی شناسایی و در کمیسیون ماده پنج به تصویب رسیده است.

به گزارش ایمنا، دولتخانه صفوی حدفاصل میدان امام(ره) تا محور چهارباغ عباسی یکی از نقاط محور تاریخی فرهنگی شهر اصفهان محسوب می‌شود که مدیریت شهری اصفهان بر احیاء آن با همکاری میراث فرهنگی اهتمام ورزیده و عزمی جدی دارد تا به عنوان محورهای گردشگری بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.

۲۰ پروژه در دولتخانه صفوی در دست انجام است تا با اجرای آنها وضعیت موجود این محدوده بر اساس مدارک و مستندات تاریخی ساماندهی شود. پیاده راه سازی چهارباغ عباسی از مهم ترین پروژه های این محور اس که به گفته مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان در بازسازی این محور قرار نیست که در لایه‌های تاریخی دوره صفویه، قاجاریه و دوره پهلوی دخل و تصرفی صورت گیرد و شناسایی مسیرهای باستان شناسی بیشتر برای مستندسازی است.

"حسین جعفری" تاکید دارد منظور از گذشته چهارباغ گذشته‌ای است که بسیاری از آن مربوط به دوران معاصر و تنها بخشی از آن تاریخی و آنچه بیشتر در خاطرات ساکنان شهر تداعی می‌شود مربوط به زمانی است که سینماها، نقره فروشان، رستوران‌ها فعال بوده است. آنچه در زیر می آید گفت و گو با مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان در خصوص روند پیاده راه سازی خیابان چهارباغ اصفهان، مهم ترین خیابان اصفهان است که در قلب بافت تاریخی شهر و در میان مجموعه ای از آثار تاریخی با ارزش شهر قرار گرفته است.

از جزییات طرح احیای طرح دولتخانه صفوی و محور تاریخی فرهنگی شهر بگویید.

محور تاریخی فرهنگی اصفهان که از میدان قدس آغاز و تا مسجد جامع و میدان امام علی(ع) ادامه پیدا می کند، به بازار بزرگ و دولتخانه صفویه امتداد یافته و به چهارباغ عباسی و سی و سه پل به باغ‌های هزار جریب منتهی می‌شود. البته برخی محورهای دیگر مثل بیدآباد، دردشت، ماله، جویباره، چارسو حسن آباد به سمت چارسو نقاشی، چهارباغ خواجو و در نهایت محور جلفا نیز به این محور متصل است.

در شهر اصفهان ۲۳ کیلومتر محور تاریخی فرهنگی وجود دارد که ۵۰ درصد آن تاکنون کف‌سازی و بدنه‌سازی شده است؛ برای بازارهای قدیمی سقف زده شده و کف‌سازی هایی در برخی از محورها همچون میدان امام خمینی(ره) انجام شده است.

مطالعاتی توسط مشاوران بالادست بر روی طرح دولتخانه صفویه انجام شده و این طرح‌ها در اسناد بالادستی از جمله طرح بازنگری شهر اصفهان منعکس شده است. هدف از احیاء دولتخانه صفوی تقویت هویت شهر تاریخی اصفهان و رونق کسب وکار افراد و در راستای پویایی شهر اصفهان است، در واقع احیاء دولتخانه صفوی که پیاده راه سازی چهاریاغ عباسی بخش مهمی از آن به شمار می‌رود، موجب تحرک اجتماعی و افزایش جذب گردشگر خواهد شد .

طرح های پیاده راه سازی میدان امام و چهارباغ عباسی پشتوانه مطالعاتی دارد؟

در طول سال‌های گذشته نیز طرح‌هایی برای احیاء مجموعه دولتخانه صفویه تهیه شده است؛ از جمله این طرح‌ها پیاده‌راه‌سازی چهارباغ عباسی حدفاصل میدان انقلاب تا میدان امام حسین(ع) به طول حدود یک و یک دهم کیلومتر بوده و مطالعات آن در بخش مسایل شهرسازی، مطالعات فرهنگی و تاریخی است.

طرح در بخش چهارباغ عباسی تنها محدود به کف‌سازی نبوده است، بلکه حدفاصل خیابان شمس‌آبادی و باغ گلدسته نیز مطالعات انجام شده است. کف سازی چهارباغ تنها بخشی از اقدامات در خصوص احیای دولت خانه است. بخشی از مطالعات مربوط یه بدنه سازی چهارباغ پیش از انقلاب انجام شده و بعد از انقلاب ادامه یافته است. در سال‌های اخیر نیز مشاوران مختلف مطالعاتی بر روی محور چهارباغ انجام داده اند. در مجموع مطالعات زیادی در ارتباط با چهارباغ وجود داشته و انجام شده، نکته حائز اهمیت این است که مجموعه اقداماتی که در محورهای تاریخی و فرهنگی صورت می‌گیرد، با هماهنگی کامل میراث فرهنگی انجام می‌شود. اگر در بسیاری از نقاط شهر ارزیابی انجام شود، بسیاری از طرح های اجرای در فضاهای شهر مثل میدان امام (ره) توسط کارشناسان تهیه شده است.

در پروسه‌ پیاده راه سازی میدان امام (ره) از افراد کارشناس در سطوح مختلف دانشگاهی استفاده و طرح های پیشنهادی توسط میراث فرهنگی، معاونت شهرسازی و سایر مراجع ذی‌ربط مطالعه و سپس به شورای سیاست گذاری شهرداری ارسال و در نهایت با تایید و تصویب مطالعات، فازهای یک و دو اجرا شد.

مطالعات تاریخی و فرهنگی اهمیت زیادی داشته است، وقتی به اسناد و سفرنامه‌ها مراجعه می‌کنیم بخشی از مطالعات، موجود اما کافی نیست. بی‌شک در گذشته مطالعات زیادی توسط تیم‌های باستان‌شناسی و متخصصان میراث در چهارباغ انجام شده و امروز ادامه پیدا کرده است، در واقع می توان گفت یکی از زمان‌بر ترین مطالعات در این حوزه مطالعات باستان‌شناسی بوده است. با وجود ایستگاه‌های مترو که در میدان امام حسین(ع) و میدان انقلاب طراحی شد، تیم‌های دیگری به این جمع اضافه و باستان شناسی‌ها کامل‌تر انجام شد تا چنانچه عملیات اجرایی با لایه‌های تاریخی برخورد کرد از آنها محافظت شود.

با توجه به تاریخی بودن محور چهارباغ، برای اجرای پروژه پیاده راه سازی این محور، عملیات باستان شناسی انجام می شود؟

می‌توان گفت بسیاری از اقدامات باستان‌شناسی مستندسازی شده و پایه و اساس بخشی از طرح‌ها و برنامه‌ها بر اساس باستان‌شناسی‌ بوده است، البته همچنان تیم های باستان ‌ شناسی در چهارباغ عباسی حضور دارند. سال‌های سال آرزوی دیرینه مردم بوده که فضاهای تاریخی مثل چهارباغ و میدان امام (ره) به حالت اولیه خود بازگردد و مردم بتوانند راحت‌تر در این فضاهای شهری حرکت و بیشتر از آن ها استفاده کنند.

پروژه پیاده راه سازی چهارباغ چند سال درگیر ایستگاه‌های مترو بود، البته مردم از کسبه تا ساکنان، صاحبان هتل‌ها و رستوران‌ها این چند سال صبورانه همکاری کردند تا اینکه عملیات احداث ایستگاه‌های مترو در قالب برنامه زمانبندی شده، به اتمام رسید. قرار بر این نبود که اقدامات عمرانی و کف‌سازی چهارباغ در دو مرحله انجام شود، قرار بود ایستگاه‌های مترو زمانی که رو به اتمام است، کف‌سازی‌ها نیز انجام شود و همزمان با بهره‌برداری از ایستگاه‌های مترو کف سازی ها نیز به اتمام برسد که خوشبختانه این کار انجام شد.

تلاش شهرداری اتمام کف‌سازی چهارباغ در کوتاه‌ترین زمان ممکن بود، از این رو برنامه‌ای به صورت موازی همزمان با احداث ایستگاه‌های مترو در چهارباغ انجام شد. اقدامات انجام شده در چهارباغ به خصوص در بخش کف‌سازی در دو مرحله تعریف شد، یک فاز مسیر سواره بود که با جمع‌آوری آسفالت خیابان انجام شد. با توجه به اینکه اسنادی به دست آمده بود که در قدیم در این محور بیشتر کشاورزی انجام شده است، تیم‌های باستان‌شناسی همکاری کرده و در نهایت به برخی آبراهه‌های عرضی، مادی‌ها و انهار که از چهارباغ عبور کرده بود، دست پیدا کردیم. این مادی‌ها و انهار لایروبی و بخش‌های مخروبه آن مرمت و بازسازی شد، البته در برخی نقاط مادی‌ها و انهار از بالادست کاملا مسدود شده بود.

قرار است در آینده حتی انهار نیز بازسازی شود، از این رو کاوش‌های آن در مسیر پیاده راه‌ها انجام شد و در نقاطی که به ابنیه‌ای مثل مادی‌ها برخورد کردیم، کاملاً حفاظت و در مستندات نیز منعکس شده است.

شورای شهر و شهرداری اصفهان تاکید داشتند پیاده روها در اولین فرصت در اختیار مردم قرار گیرد، از این رو سعی داریم تا پایان مردادماه سال‌جاری پیاده روهای چهارباغ را به اتمام برسانیم. نگرانی‌هایی درباره محور میانی چهارباغ عباسی به دلیل وجود آبراهه‌ها و حوض‌های قدیمی وجود دارد، البته در کاوش‌های انجام شده با مجوز میراث فرهنگی نیز مستنداتی به دست آمده که طی پنج دهه قبل لوله آب ۱۰۰۰ یا کابل ‌ ‌های برق فشار قوی از از وسط چهارباغ عبور کرده که آنها شناسایی شده و در صدد هستیم مستندات تاریخی را با همکاری میراث فرهنگی کامل کنیم.

اگر لازم باشد، باستان‌شناسی‌ها در محور میانی ادامه پیدا خواهد کرد، اما قرار نیست که در لایه‌های تاریخی دوره صفویه، قاجاریه و دوره پهلوی دخل و تصرفی صورت گیرد. خاک‌برداری به صورت لایه‌رویی انجام شده و هیچ دخل و تصرفی در لایه‌های تاریخی حتی در مراحل اجرای پروژه انجام نخواهد شد. اگر پروژه‌ای در محور میانی انجام و حوض‌ها احیاء شود، قرار نیست لایه‌های تاریخی از بین برود.

در حقیقت شناسایی مسیرهای باستان شناسی بیشتر برای مستندسازی است تا این مستندات و اسناد به دست آمده را در قالب کتاب منتشر کنیم. در حال حاضر پروژه چهارباغ با سرعت خوبی در حال انجام است، البته نه به صورت سه شیفت، بلکه فعالیت‌ها با کیفیت بالا و ظرفیت یک شیفت و به صورت روزانه در حال انجام است. شهرداری بر خود واجب می‌داند در اولین فرصت ممکن مشکلاتی که برای مردم به ویژه کسبه و ساکنان به وجود آمده است را برطرف کند.

در مسیر اجرای پروژه پیاده راه سازی چهارباغ شبکه‌های تأسیساتی فرسوده مثل آب و فاضلاب و مخابرات که در آینده مشکلاتی ایجاد می‌کرد، با تلاش شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان و شرکت مخابرات استان اصفهان نوسازی شد و اصلاحاتی در بسیاری از شبکه‌ها و اتصالات قدیمی انجام شد و در حال حاضر شبکه فرسوده تاسیساتی در چهارباغ نداریم.

تمام تلاش این است که کارها به ویژه در محور میانی با دقت پیش رود تا شهریور ماه و در آستانه برگزاری جشنواره بین المللی کودکان و نوجوانان بسیاری از شهروندان هنگام مراجعه به سینماهای چهارباغ بتوانند از چهارباغ استفاده کنند و ارتباط مردم با سینماها به خوبی برقرار شود.

آیا سرعت اجرای پروژه تاثیری در کیفیت پیاده راه سازی چهارباغ خواهد داشت؟

اینکه تصور شود برگزاری جشنواره تاثیر منفی در کیفیت کار پیاده راه سازی چهارباغ خواهد داشت را رد می کنم . در حال حاضر تیم‌های طراحی در چهارباغ در حال تلاش هستند، البته محور میانی دقت بیشتری می‌طلبد. یک کمیته عالی راهبری با مسئولیت شهردار هر ۱۵ روز یکبار تشکیل و گزارش ‌ های مربوطه ارایه می‌شود، تلاش بر این است که کف و بدنه چهارباغ را به صورت کامل احیاء کنیم.

مهم این است که حتی الامکان، گذشته چهارباغ را بیشتر تداعی کنیم، گذشته‌ای که بسیاری از آن مربوط به دوران معاصر و تنها بخشی از آن تاریخی است. آنچه بیشتر در خاطرات بسیاری از ساکنان شهر تداعی می‌شود مربوط به زمانی است که سینماها، نقره فروشان، رستوران‌ها فعال بوده و البته قرار است از این فضای شهری که ایجاد می‌شود مردم و کسبه استفاده مطلوب را از آن ببرند.

در خصوص اختلافات ارتفاع و تغییرات شیب بی دلیل رمپ‌ها و پلکان‌هایی که برای ارتباط فضای میانی خیابان در طرح‌ها از یاد رفته و پس از تذکر عضو شورای شهر اضافه شدند، یا مصالح مورد استفاده چه نظری دارید؟

ما از نظرات اعضای شورای شهر به ویژه کمیسیون عمران استفاده کرده و بر اساس اظهارنظرات اعضای شورای شهر بازنگری ‌ هایی لحاظ کرده و هرجا که لازم بود توجه بیشتری انجام شد. در حال حاضر تیم‌هایی با تخصص‌های مختلف در چهارباغ فعالیت و بر روی ریزترین و جزیی‌ترین مسایل حساس هستند.

در این پروژه صرفاً به ابنیه تاریخی توجه نداشتیم، درختان چهارباغ نیز از موضوعات مهمی بود که مد نظر قرار گرفت. هنوز تیم‌ها در پروژه حضور دارند و علاوه بر طرح‌های تصویب شده، در محل کمک و هدایت می‌کنند تا مشکلی به وجود نیاید. حتی از افراد متخصص برای مناسب سازی فضای چهارباغ برای تردد معلولان استفاده و بر اساس نظرات آنها هر جا قرار بود اصلاحاتی انجام شود، لحاظ شده است.

آیا پس از پیاده راه سازی چهارباغ دیگر شاهد تردد وسایل نقلیه در این محور نخواهیم بود؟

اخیراً سخنانی مطرح شده که آیا در فضای شهری چهارباغ می‌توان تردد خودروها را هم داشته باشیم، معتقدم طرح این موضوع پروژه پیاده راه سازی چهارباغ را زیر سؤال می ‌ برد. اینکه دوچرخه یا خوردو برقی در چهارباغ باشد، باید در تقسیم‌بندی‌های فضایی چهارباغ پیش‌بینی شود گر چه خودم معتقدم در این پیاده راه باید اجازه دهیم مردم و خانواده‌ها بدون دغدغه حرکت کنند، به نظر من ورود دوچرخه هم آرامش را از خانواده‌ها و عابران پیاده می‌گیرد.

شاید بتوان از خودروهای برقی استفاده کرد، مانند اقدامی که در میدان امام (ره) و با تفکیک مسیرهای رفت و برگشت دوچرخه و خودروهای برقی اتفاق افتاد. اگر در مباحث کارشناسی در فضاهای ایجاد شده چهارباغ با برخی نشانه‌ها، مسیرهای خودروهای برقی و دوچرخه‌ها نشانه‌گذاری شود، امکان تردد خودروهای برقی و دوچرخه‌ها وجود دارد.

آنچه مهم است اینکه باید مبلمان‌ های مناسب محور میانی به صورت کامل در اختیار مردم قرار گیرد، همچنین با توجه به حضور کسبه و ساکنان باید برخی خدمات به آنها ارایه شود. البته مسیرهای خدمات‌رسانی برای خودروهای حمل زباله، آتش نشانی، اورژانس و باراندازهایی برای استفاده کسبه در برخی ساعات خلوت در چهارباغ پیش‌بینی شده است. در بدنه چهارباغ جای کار بسیاری وجود دارد، رستوران‌ها و کافی شاپ‌ها باید بتوانند از فضای چهارباغ در برخی از ساعات روز استفاده کنند.

در خصوص اختلاف ارتفاع مورد نظر شورای شهر، دو بحث مهم وجود دارد، یکی کُد تاریخی که موجود است و دخل و تصرفی در این کد تاریخی چهارباغ نشده و ضوابط رعایت شده است، اما با توصیه انجام شده دقت بیشتری شد تا در محور غربی چهارباغ کدهای ارتفاعی را به لحاظ ترددی که قرار است عابران پیاده و افراد کهنسال و معلول داشته باشند، به حداقل برسانیم.

در طرح کف‌سازی چهارباغ می‌توان جایگاه حوض‌های دوره صفوی را شناسایی کرد؟

در باستان‌شناسی آنچه به دست آمده و مستندسازی شده، می‌توان گفت به طور کامل اگر جایی بتوان در معرض دید عموم قرار داده شود، این کار انجام خواهد شد. البته نمی توان گفت پیاده راه سازی چهارباغ با کف‌سازی‌های انجام شده حدفاصل میدان های انقلاب تا امام حسین(ع) کامل شده زیرا این مسیر پیاده باید تا خیابان سپاه ادامه یافته و به میدان امام (ره) اتصال پیدا کند. قطعات این پازل باید در کنار هم قرار گیرد تا کامل شود و در مقاطع مختلف بتواند ایده اصلی پیاده راه سازی محور تاریخی فرهنگی اصفهان را محقق کند. در این بین بدنه چهارباغ بسیار مهم است، در حال حاضر ظرفیت ‌ ها با توجه به آنچه در گذشته انجام شده و رویدادهایی که برای این محور پیش بینی شده شناسایی شده است.

در حین اجرای پروژه کارشناسان میراث بر نحوه فعالیت ها نظارت دارند؟

اقدامات سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان با هماهنگی و تحت نظر میراث فرهنگی انجام می‌شود. در گذشته توسط باستان شناسان میراث اقداماتی انجام شده و درحال حاضر نیز ادامه دارد و تمام اسنادی که به دست می‌آید توسط تیم های میراث مستندسازی می‌شود. باستان‌شناسان میراث فرهنگی اصفهان در پروژه چهارباغ حضور دارند، حتی باستان‌شناسان میراث کشور چند نوبت در چهارباغ حضور یافته‌اند و نهایت بهره مندی از کارشناسان و باستان شناسان در این پروژه انجام شده است.