خودنمایی با مرحوم مغفور تازه گذشته!
می گویند این هم یکی از رسوم تازه قشر مرفه است، همان‌ها که آخر لاکچری بازی هستند، همان‌ها که در زندگی‌شان سه کلمه، حرف اول و آخر را می‌زند: لوکس، اشرافی و تجملاتی و هر چیز در مثلثی که این سه کلمه ساخته‌اند قرار بگیرد، خواسته یا ناخواسته به زندگی‌شان راه پیدا می‌کند، حتی اگر نه مورد نیازشان باشد و نه ضرورت داشته باشد.
می گویند این هم یکی از رسوم تازه قشر مرفه است، همان‌ها که آخر لاکچری بازی هستند، همان‌ها که در زندگی‌شان سه کلمه، حرف اول و آخر را می‌زند: لوکس، اشرافی و تجملاتی و هر چیز در مثلثی که این سه کلمه ساخته‌اند قرار بگیرد، خواسته یا ناخواسته به زندگی‌شان راه پیدا می‌کند، حتی اگر نه مورد نیازشان باشد و نه ضرورت داشته باشد.
حالا مدتی است این رسم و بدعت تازه قشر مرفه جامعه، توجه بقیه گروه‌های جامعه را هم به خودش جلب کرده است، شهروندانی که هنوز چشم‌شان به برگزاری مراسم ختم و ترحیم آنچنانی عادت نکرده و با بهت و حیرت، بیرون مساجد معروف یا سالن‌های ترحیم بزرگ، به جمعیت عزاداری نگاه می‌کنند که کمترین شباهتی به تصویر ذهنی آنها از افراد عزادار ندارد.
شهروندان متعجبی که هنوز باور ندارند پای لاکچری بازی به مراسم ختم و ترحیم هم باز شده باشد، حقیقت ماجرا اما این است که مراسم ترحیم هم مثل بسیاری از رسم و رسومات این روزهای جامعه، به عرصه ای برای فخرفروشی و خودنمایی تبدیل شده است. جایگاهی که می تواند طبقه افراد را در جامعه نشان بدهد؛ طبقه ای که شان درخور خودش را دارد و همین بهانه کافی است تا خانواده های زیادی به برگزاری مراسم ترحیم پرهزینه فکر کنند؛ مراسمی که همیشه با یک مرگ ناگهانی از راه می رسد با یک خبر بد، وداعی همیشگی با یک عزیز.
این مراسم اما برای بعضی ها یک طور متفاوت تر و به شکلی خاص تری برگزار می شود. همین خاص بودن می شود نشانه های تفاوت و اختلاف طبقاتی؛ تفاوتی که از خرید قبر تا برگزاری مراسم سوگواری در مساجد و سالن های خاص خودش را نشان می دهد.
وقتی جامعه درگیر آسیب های مصرف گرایی می شود
ارائه گریم و آرایش مخصوص، تهیه دسته گل های بزرگ و خوشرنگ و رو، پذیرایی به صورت سلف سرویس از انواع نوشیدنی مثل نسکافه، موهیتو، آبمیوه، آب معدنی و... گرفته تا مدل های مختلف غذا و میوه های فصل، البته با همراهی یک گروه نوازنده و چند فیلمبردار ! این امکانات و خدمات اگر در فهرست خدمات ارائه شده در یک مراسم عروسی قرار بگیرند شاید عجیب نباشند، اما اگر به شما بگوییم که همه آنها برای یک مجلس ترحیم و یک ختم بظاهر ساده در نظر گرفته شده اند، چه؟! عجیب باشد یا نه، بدعت های جدید و سنت های نادرستی در حاشیه مراسم ترحیم و عزاداری برای تازه درگذشتگان در جامعه درحال شکل گیری است. اتفاقی که می تواند، زنگ خطر را برای مسئولان فرهنگی کشور به صدا در بیاورد و به دغدغه کارشناسانی تبدیل شود که نگران تغییر سبک زندگی در جامعه هستند؛ تغییری که آهسته و آرام راهش را به زندگی خیلی ها باز کرده است. آنقدر که منوچهر باستانی، رئیس اتحادیه عکاسان و فیلمبرداران دوسال پیش به ایلنا بگوید: با توجه به وضع اقتصادی کشور و ناهنجاری های اجتماعی که مشخصا در حوزه ما چشم و همچشمی است، سبب شده میزان درخواست فیلمبرداری و عکاسی برای مراسم ازدواج نزدیک به ۵۰ درصد کاهش پیدا کند و پدیده هایی همچون فیلمبرداری از مراسم ختم و تشییع جنازه جایگزین شود!
اطلاعاتی که وقتی آن را کنار شنیده هایمان از بازار داغ و پرهزینه گریم سوگواری در آرایشگاه های مطرح شهر قرار می دهیم، با محمداسماعیل سعیدی، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی هم عقیده می شویم که می گوید: رواج مجالس ختم پرهزینه در یک جامعه شکل خاصی از سبک زندگی است که درحال ترویج است و برپایه توجه افراطی به مسائل تجملی و لوکس بنا گذاشته شده است.
سعیدی در ادامه رواج تجمل گرایی و لاکچری بازی در جامعه را از چند جهت مورد مذمت قرار می دهد و به ما می گوید: احساس سرخوردگی، افسردگی و فقر اولین آسیب برگزاری مراسم این چنینی در جامعه است چرا که افراد زیادی شاهد برگزاری این مراسم هستند، اما توانمندی برگزاری آن را ندارند.
مشکل بعدی اما به گفته این نماینده مجلس، این است که خیلی ها برای عقب نماندن از قطار تجملگرایی، دست به هر کاری می زنند تا به آنچه فکر می کنند به عرف جامعه تبدیل شده برسند، در نتیجه جامعه بیشتر از قبل درگیر آسیب های مصرف گرایی می شود.
او در ادامه به یک نکته ساده اشاره می کند، این که این نوع سبک زندگی که مغایر با فرهنگ اسلامی - ایرانی ماست، از یک نوع رفاه کاذبی نشأت می گیرد و ما نشانه های این رفاه کاذب را می توانیم در بخش های مختلف زندگی مردم ببینیم.
رقابت افراد مادی گرا در خودنمایی
مراسم ختم یک مراسم ساده بود؛ فقط کافی است یک نگاه به روزهای گذشته بیندازیم به روزهایی که صاحبان عزا با خرما و حلوا از جمعیت شرکت کننده در مراسم پذیرایی می کردند و همسایه ها و فامیل های نزدیک، از همان لحظه شنیدن خبر فوت متوفی، پای کار می ایستادند و با همکاری هم مرده را از زمین برمی داشتند. حالا اما نه از آن سادگی خبری هست و نه از مشارکت خودجوش همسایه ها و اقوام! مرده ها هم البته روی زمین نمی مانند، اما در مقایسه به گذشته با هزینه چند برابری به خاک سپرده می شوند!
اتفاقی که به گفته غفور شیخی، جامعه شناس و استاد دانشگاه می تواند ناشی از رواج فرهنگ مادی گرایی در جامعه باشد. فرهنگی که به گفته او، چند ویژگی خاص دارد: اول این که تفکر افرادی که سراغ یک سبک زندگی مادی گرا می روند، بر این استوار است که در این دنیا همه چیز برمبنای مادیات است! دومین ویژگی به گفته این استاد دانشگاه به لذت جویی اشاره دارد؛ طبق این اصل وقتی قاعده بر مادیات بنا گذاشته می شود لذت بردن از مادیات هم به یک اصل تبدیل می شود. فخر فروشی ویژگی سومی است که شیخی از آن صحبت می کند. در این مشخصه افراد مادی گرا در فخر فروشی و استفاده از مظاهر تمدن با هم رقابتی تنگاتنگ دارند و از این خودنمایی لذت می برند.
اما وقتی از این جامعه شناس درباره دلایل رواج لاکچری بازی و تجمل گرایی در جامعه ای می پرسیم که فرهنگ و بستر اسلامی - ایرانی دارد، او در جواب به تضاد طبقاتی موجود در جامعه اشاره می کند و می گوید: در سال های اخیر این تضاد طبقاتی به دلایل مختلفی بیشتر شده، افراد زیادی یکشبه ثروتمند شده اند و فاصله طبقاتی شان ناگهان با قشری که قبلا همسطح بودند بیشتر شده است. اینها افراد نوکیسه ای هستند که در خودنمایی و به رخ کشیدن دارایی هایشان از طرق مختلف حتی برگزاری مراسم آنچنانی ختم، در اول صف ایستاده اند.
ختم آنلاین ؛ یک بدعت جدید دیگر
با نهایت اندوه و تاثر به اطلاع می رسانیم مراسم یادبود... در تاریخ... از ساعت... در نشانی اینترنتی زیر برگزار می شود. حضور سروران موجب شادی روح آن مرحوم و تسلای خاطر بازماندگان خواهد بود! اگر چنین دعوتنامه ای به نشانی ایمیل یا آی دی شما در یکی از شبکه های اجتماعی ارسال شد اصلا تعجب نکنید، چون شما به یک مراسم ترحیم آنلاین دعوت شده اید و از طریق همین دنیای مجازی و در هر جا و موقعیتی که هستید می توانید برای چند دقیقه هم که شده در این مراسم ختم شرکت کنید و شریک غم خانواده داغداری باشید که برای برگزاری مراسم ختم دست به دامان اینترنت شده اند. خانواده ای که به دلایل مختلف ترجیح داده اند، اقوام، آشنایان و دوستان را به این شکل دور هم جمع کنند تا یاد و خاطره عزیز از دست رفته شان زنده نگه داشته شود. نکته جالب اینجاست با این که مدت زمان زیادی از رواج این پدیده در جامعه نمی گذرد، اما هستند افرادی که از این شکل برگزاری مراسم ترحیم، حتی اگر غیرمعمول هم باشد استقبال می کنند و زحمت جمع کردن و پذیرایی اقوام از شهرستان های مختلف یا حتی خارج از کشور را از سر خود باز می کنند.
هزینه ای که می تواند صرف امور خیریه شود
این وسط اما بین همه چشم و همچشمی هایی که در برگزاری این مراسم و نشان دادن میزان اندوه و تاثر از دست دادن یک عزیز بین خانواده ها به وجود می آید، بعضی ها هم یک راه متفاوت تر را در پیش می گیرند. اینها همان گروهی هستند که بی توجه به حرف و حدیث های در و همسایه، بی توجه به واکنش های اقوام، می آیند و هزینه های مراسم ترحیم را صرف امور خیریه می کنند تا به دست نیازمندی برسد که بارها به دستگیری از او در دین اسلام تاکید شده است. آنها انتخاب سختی کرده اند، اما کار سختی پیش رو ندارند یا خودشان راه می افتند می روند در نقاط حاشیه ای شهر و همانجا بی واسطه به نیازمندان کمک می کنند یا از طریق یکی از ده ها خیریه معتبر وارد عمل می شوند و نیت خیرشان را عملی می کنند.
اینها همان هایی هستند که هزینه های چند ده میلیونی اجاره سالن و غذا و مداح و سخنران و دسته گل و گروه موسیقی و فیلمبردار را به لبخند یک فرد نیازمند می بخشند، که ته دلشان می دانند روح فرد تازه درگذشته هم این وسط به آرامش بیشتری خواهد رسید.
منبع: روزنامه جام جم