میراث زیر جلدی چهارباغ

به همت ظل‌السلطان و ظل‌السلطان‌های زمانه، میراث چندانی روی جلد چهارباغ باقی نمانده اما زیر جلد این خیابان هنوز میراثی باقی است.
به گزارش ایسنا، شواهد تاریخی، تصاویر قدیمی، سفرنامه‌ها و نقاشی‌های به جا مانده از چهارباغ عباسی که به هر عنوان اقدام به مکان‌نگاری این خیابان هویتمند و ویژه کرده‌اند، نشان می‌دهد در لایه‌های زیرین این خیابان باید آثاری وجود داشته باشد.
قصه از آنجا شروع شد که برای خاک‌برداری‌های میدان انقلاب که به منظور عملیات عمرانی مترو اصفهان انجام می‌گرفت، با فشار میراث دوستان و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، پیش از خاکبرداری، گروهی از باستان شناسان و مرمت‌گران، لایه‌های زیرین را بخش از چهارباغ را کاوش کردند.
در کاوش‌های به عمل آمده آثاری از دوره‌های تاریخی مختلف به خصوص نشانه‌هایی از شکوه صفوی به دست آمد که تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی و با اطلاع یا حضور برخی از اعضای شورای عالی این سازمان، به گفته شاهدان در جعبه‌های چوبی به محل دیگری منتقل شده تا بعد از اتمام عملیات عمرانی در محل خود احیا شوند.
ناصر طاهری- معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایه دستی و گردشگری استان اصفهان در پاسخ به پیگیری‌های خبرنگار ایسنا در رابطه با محل این جعبه‌های چوبی گفته که این جعبه‌ها که شامل بازمانده‌های پیاده‌روها و آبراهه‌های چهارباغ است در انبار این سازمان نگهداری می‌شود.
در سوی دیگر چهارباغ عباسی و درست در مقابل ساختمان شهرداری مرکزی و ارگ جهان‌نما، پایه‌های کاخ جهان‌نما در زیر کفسازی معاصر کشف شد. جالب اینکه علیرضا جعفری زند- باستان‌شناس، زمانی‌که مدیریت شهری تصمیم گرفت ایستگاه مترو خط دروازه دولت را ایجاد کند، هشدار داده بود که با توجه به موقعیت جغرافیایی کاخ جهان‌نما در گذشته، احتمال کشف بقایای این بنای تاریخی ارزشمند وجود دارد.
علی شجاعی- سرپرست هیئت کاوش در محدوده دروازه دولت در همان روزها گفت تصاویر قدیمی نشان می‌داد در این حوالی کاخی وجود دارد که محل دقیق آن کشف شده است. همچنین بقایایی از کشف پیاده‌رو چهارباغ عباسی در دوران صفوی کشف شده است.
کمی بعد سعید شهباز - سرپرست هیأت گمانه زنی، شناسایی و احیای کف فرش چهار باغ عباسی از کشف بقایای سنگ فرش صفوی و بخش‌هایی از قلوه‌چینی پهلوی خبر داد و گفت این آثار اسناد تاریخی هستند که نشان می‌دهد تاریخ این خیابان به چه شکل و شمایل بوده است.
در مهرماه سال گذشته نیز در شبکه‌های مجازی تصاویری منتشر شد که نشان می‌داد سازمان بهسازی و نوسازی شهرداری اصفهان سازه‌ای خشتی را در کف چهارباغ عباسی کشف کرده است اما این خبر زمانی به صورت اتفاقی و ناخواسته منتشر شد که مدیران شهر آن‌را با سیمان پوشانده بودند تا کفسازی این خیابان متوقف نشود.
سازه کشف شده آبراهه‌ای بود که احتمالا مادی را به مدرسه امام صادق می‌رساند. اما فریدون الهیاری گفته بود «با به دست آمدن این سازه، بلافاصله همکاران ما دستور مرمت سازه را می‌دهند، بعد از آن با ریختن خاک روی سازه، دستور ادامه کف‌فرش کردن چهارباغ را می‌دهند و سپس در طرحی که ارائه می‌دهند، کف‌فرش چهارباغ با رنگی متفاوتی می‌تواند اجرائی و عملیاتی شود» که این کف فرش متفاوت هرگز اجرا نشد.
چندی پیش نیز شائبه‌ای در رابطه با کشف یکی از هفت حوض عباسی متعلق به دوران صفوی مطرح شد. باستان شناس گفته بود آنچه به دست آمده است مخدوش است. این در حالی است که سفرنامه‌هایی که از چهارباغ عباسی نوشته شده درباره مکان، شکل و حتی اندازه این حوض‌ها نیز اطلاعاتی دقیقی به دست می‌دهد.
برخی معتقد هستند حوضی به طول و عرض 30 متر و عمق 3 تا 4 متر در چهارباغ وجود داشته که ذخیره آبیاری درختان چهارباغ بوده است. آنچه تا امروز اتفاق افتاده نشان می‌دهد زیر جلد چهارباغ عباسی هنوز آثار و بقایای تاریخ وجود دارد و می‌توان با دستیابی به آن‌ها هویت کف‌سازی این خیابان را درک کرد.
احمد منظر، مدیرکل سابق میراث فرهنگی اصفهان در بازدیدی که اخیرا به همراه نصیر ملت- عضو شورای اسلامی شهر اصفهان از چهارباغ عباسی داشت گفته بود بخش مهم و اعظم تاریخ چهارباغ عباسی در زیر محور میانی این خیابان قرار دارد که هنوز سازمان بهسازی و نوسازی شهرداری به آن ورود نکرده است.
منتظر معتقد است آغاز فعالیت در محور میانی چهارباغ عباسی بدون حضور باستان‌شناسان و ناظران سازمان میراث فرهنگی غیر قانونی است و در این بخش از چهارباغ عباسی دیگر نمی‌توان با ماشین‌های عمرانی اقدام به تخریب و لایه برداری کرد.
تصاویری که از چهارباغ عباسی وجود دارد نشان می‌دهد اطلاعات بسیار بیشتری زیر این خیابان نهفته مانده است. توجه به برخی از این تصاویر می‌تواند جزییات جالبی را در رابطه با چهارباغ، حوض‌ها و آبراهه‌های آن و البته موقعیت قرارگیری پله‌ها و شکست‌ها به دست دهد.
چالش پیش رو در احیا این میراث زیرجلدی این است که آنها نسبت به کد ارتفاعی فعلی گاهی تا 60 سانتی متر پایین‌تر قرار دارند. برخی پیشکسوتان و میراثی‌ها معتقد هستند این آثار باید در همان کد ارتفاعی احیا شوند اما این مساله با توجه به اینکه زندگی و کاربری‌های بدنه در کدارتفاعی بالاتری قرار دارند مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد.
شهرسازها اما اعتقاد دارند بقایای کشف شده در چهارباغ باید خارج شده، احیا شوند و سپس درست سر جایشان، اما همسطح با کد ارتفاعی امروز، جانمایی شوند. این اقدام موجب می‌شود شکست‌های متعدد در چهارباغ وجود نداشته و این محور برای گروه‌های توانخواه نیز قابل استفاده باشد.
آنچه بر می‌آید اینکه میراث به جا مانده در زیر لایه‌های چهارباغ می‌تواند فرصتی برای احیا هویت این خیابان باشد اما اگر باز هم درگیر تندروی‌های اهالی میراث یا از سوی دیگر بی توجهی مدیران شهری شود، به تهدیدی بدل خواهد شد که مناقشات توسعه چهارباغ را ادامه می‌دهد.