کبد چرب چیست؟

کبد چرب غیر الکلی بیماریست که بیش از 5-10% وزن کبد را چربی تشکیل می دهد. این بیماری دارای طیف وسیعی می باشد که اولین مرحله آن استئاتوز نامیده می شود، مرحله بعد استئاتوهپاتیت غیر الکلی و در مرحله آخر بیمار به سیروز کبدی ختم می شود. بیماری کبد چرب همراه با پرفشاری خون، افزایش چربی خون، چاقی و دیابت که همگی از علایم سندروم متابولیک می باشند مشاهده شده است. در این بیماران اولین اتفاق اختلال در سوخت و ساز اسید های چرب کبد است که تحت یک یا چند محرک محیطی یا ژنتیکی، در نهایت به ایجاد التهاب و تخریب سلول های کبدی و سیروز ختم می شود. بیماری های کبد ممکن است حاد یا مزمن، وراثتی و یا اکتسابی باشند. کبد چرب را می توان بصورت زیر طبقه بندی کرد: هپاتیت حاد ویروس، هپاتیت مزمن، هپاتیت الکلی و سیروز، بیماری کلستاتیک کبدی، اختلالات ارثی و سایر بیماری های کبدی.
شیوع کبد چرب
شیوع کبد چرب غیر الکلی در کشورهای غربی 30 - 20 درصد می باشد. میزان ابتلا به کبد چرب در مردان بالاتر از زنان می باشد و با افزایش سن فزونی می یابد. شیوع کبد چرب در افراد چاق 90 - 80 درصد در بیماران مبتلا به دیابت 50-30 درصد و در بیماران مبتلا به چربی خون 90 درصد گزارش شده است. بروز کبد چرب در کشور های غربی در حال افزایش است و به شدت هم با عادات موجود در زندگی در ارتباط می باشد. شیوع کبد چرب غیر الکلی و استئاتوهپاتیت غیر الکلی در ایرانیان از 7.1 - 2.9 درصد در جمعیت های عمومی و 55.8 درصد در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 می باشد. همچنین شیوع آن در بچه های چاق 34.2 درصد گزارش شده است. اما بدست آوردن شیوع دقیق آن در بچه ها سخت است، زیرا برای تشخیص آن در این گروه نمی توان از روش های تهاجمی استفاده کرد.
علل ایجاد کبد چرب
عادات و رفتارهای غلط بسیاری در ایجاد این بیماری نقش دارند که بارزترین و مهم ترین آنها مصرف الکل و مشروبات الکلی، مصرف مواد غذایی چرب، اضافه وزن، نداشتن فعالیت بدنی سالم، سوتغذیه و فشار خون بالا می باشد. اما علت اصلی بروز کبد چرب ناشناخته است، ولی تعدادی از اختلالات بالینی معین به عنوان علل زمینه‌ای شناخته شده اند.تعداد بالایی از بیماران مبتلا به کبد چرب چاق هستند. دیابت و بالا بودن چربی های خون نیز از علل زمینه‌ای آن به حساب می آیند. عوامل مختلفی که باعث تغییر متابولیسم در بدن می شوند مثل کاهش ناگهانی وزن، سوتغذیه، تغذیه وریدی و گرسنگی طولانی مدت نیز ممکن است باعث کبد چرب شوند.
انجام بعضی از جراحی های شکم مثل برداشتن کیسه صفرا، برداشتن قسمتی از روده یا معده، جراحی لوزالمعده و مصرف بعضی از داروهای خاص مثل هورمون استروژن، کورتون (استروئیدها، آمیودارون، ناموکسی فن، والپروات سدیم) نیز از علل زمینه ساز کبد چرب هستند.در کودکان اختلالات مادرزادی مثل سوجذب چربی ها، سیستیک فیبروزیس و بیماری ویلسون می توانند باعث کبد چرب شوند.
تشخیص کبد چرب
کبد چرب با آزمایش خون و تصویربرداری ساده مانند سونوگرافی کبد قابل تشخیص است. این اختلال بدون علامت است و با بالا بودن آنزیم های کبدی در آزمایش خون یا با سونوگرافی شکم و یا نمونه برداری از کبد قابل تشخیص است.
علائم ظاهری کبد چرب در کودکان
هیچ نشانه خاصی برای این بیماری وجود ندارد و ممکن است حتی کودک برای مدت بسیار طولانی از این اختلال رنج ببرد. با این حال اگر علائم زیر در کودک نمایان شود، می تواند نشان دهنده این اختلال باشد:1- از دست دادن اشتها 2- سستی و خستگی 3- تهوع و استفراغ 4- ضعف عمومی و حاد 5- پایین بودن غلظت خون 6- بزرگ شدن کبد 7- درد معده در دراز مدت 8- ممکن است لکه های تیره پوستی بر روی گردن و زیر بغل های کودک رشد کند.
درمان دارویی
اثر درمانی ویتامین E که یک آنتی اکسیدان قوی است، در این اختلال تایید شده است. ویتامین E با بهبود آنزیم های کبدی، یافته های سونوگرافیک و همچنین بافت شناسی کبدی همراه است. داروی (جمفیبروزیل) که از داروهای پایین آورنده چربی خون می باشند، سبب بهبود علائم آزمایشگاهی مبتلایان به کبد چرب می شود. استاتین ها از دیگر داروهای پایین آورنده چربی خون به خصوص کلسترول می باشند که سبب بهبود علایم آزمایشگاهی شده اند. داروهایی که مقاومت به انسولین را درمان می‌کنند مانند متفورمین نیز در بهبود علائم کبد چرب استفاده می شود.
راهکارهای تغذیه ای
تغییر در شیوه زندگی اولین خط درمانی در کبدچرب است. افزایش دریافت میوه ها و سبزیجات نقش مهمی در سلامتی این بیماران ایفا می کند. میوه ها و سبزیجات حاوی مقدار زیادی ترکیبات فعال مثل کارتنوئید ها، توکوفرول ها و پلی فنول ها هستند که در بهبود بیماری نقش دارند. کاهش وزن تدریجی یکی از راهکارهای بهبود بیماری کبد چرب به خصوص در کودکان چاق است، اما کاهش وزن نباید سریع اتفاق بیفتد؛ زیرا باعث بدتر شدن بیماری می شود.. هم چنین خودداری از مصرف خودسرانه دارو برای هر بیماری، ورزش کردن، ترک مواد مخدر، خودداری از مصرف فست فودها و لبنیات پر چرب و سس ها و غذاهای شور می تواند در روند درمانی موثر باشند.
درمان از دیدگاه طب سنتی
تعدادی از گیاهان در درمان این بیماری استفاده می شوند که در اینجا به برخی از آنها اشاره می شود. گیاه خارمریم به علت وجود ماده موثره سیلی مارین در درمان این بیماری موثر است که قرص لیورگل هم از این گیاه ساخته شده است و در دوزهای مختلف در بازار موجود است. عرق کاسنی، عرق شاطره، عناب، زنجبیل، چای سبز، کنگرفرنگی، آب انار، زرشک سیاه از جمله موارد دیگری هستند که در مطالعات به تاثیر مثبت آنها اشاره شده است.
عوارض و عواقب بیماری کبدچرب
در اکثر بیماران مبتلا به کبد چرب، مشکل جدی برای کبد ایجاد نمی‌شود. کبد چرب از نظر بالینی یک اختلال پایدار و ساکت شناخته شده و در بیشتر موارد سبب اختلال شدیدی در کبد نمی ‌شود؛ ولی در تعداد اندکی از بیماران با گذشت زمان بافت دچارفیبروز، در نهایت به سیروز و نارسایی کبد ختم می‌شود. لذا درمان آن ضروری است.
مهران نوری-اصفهان امروز