اکوتوریسم، مهاجرت روستاییان به شهر را متوقف می کند

اکوتوریسم، بوم گردشگری یا طبیعت ‌گردی، گونه‌ ای از گردشگری است که در آن گردشگران برای دیدار از مناطق طبیعی دست ‌نخوردهٔ جهان سفر می ‌کنند و به تماشای گیاهان و جانوران می‌پردازند.

اکوتوریسم گونه از گردشگری است که در دهه اخیر راه خود را به بازار گردشگری ایران باز کرد و با برگزاری تورهای طبیعت گردی و احداث اقامتگاه های بوم گردی نگاه ویژه ای به این گونه از گردشگری شد. اکوتوریسم بسیار نشاط ‌انگیز است که از ادوار بسیار قدیم، مورد توجه نیاکان ما بوده و ریشه در تاریخ دارد. عشق به ماجراجویی و رویت آثار بدیع طبیعت زنده همواره انسان را وادار به سیر در طبیعت و بازدید از جاذبه‌های حیرت‌انگیز می ‌کند. امروزه طبیعت گردی در میان انواع مختلف گردشگری جایگاه ویژه ای دارد و از رشد قابل توجهی برخوردار شده است.

خبرنگار ایمنا برای شناخت و بررسی مشکلات طبیعت گردی و بوم گردی استان اصفهان با مهدیه لطفی مسئول بوم گردی اداره کل میراث فرهنگی استان به گفت و گو نشست که در ادامه می خوانید:

اکوتوریسم چیست؟

طبیعت گردی یا اکوتوریسم دیدار از مناطق بکر و دست نخورده همچنین دیدار گونه های نایاب جانوری و گیاهی است. طبیعت گردی از ارکان اصلی صنعت توریسم است. در در این گونه از گردشگری صرفا بحث دیدار مطرح نیست بلکه مباحثی مانند آموزش، فرهنگ سازی و احترام به جوامع محلی در نظر گرفته می شود. جوامع محلی در اکوتوریسم و طبیعت گردی از جایگاه ویژه ای برخوردارند و در اولیت قرار می گیرند.

اصول اولیه اکوتوریسم چه اصل هایی هستند؟

اصل اول اکوتوریسم سفر مسئولانه است. در این گونه از گردشگری حتی گردشگر باید از کد اخلاقی برخوردار باشد تا بتواند با این سفر تطبیق پیدا کند. احترام به طبیعت اصل دیگر اکوتوریسم است، مسائلی مانند عدم ایجاد آلودگی های زیست محیطی، آلودگی محلی، آلودگی صوتی و آلودگی تصویری باید در طبیعت گردی رعایت شود. هدف گردشگر از سفر و یا حتی مکانی که می خواهد به آن سفر کند و اینکه چگونه می خواهد با آن مکان ارتباط برقرار کند و طبیعت را لمس کند، همه در این اصول دسته بندی می شوند. به طور کلی سرفصل های اصول اکوتوریسم بسیار زیاد است نمی توان آنها در چند واژه خلاصه کرد.

منظور از سفر مسئولانه چیست؟

وقتی میگوییم سفر مسئولانه یعنی اصول اولیه سفر را در بحث طبیعت گردی رعایت کنیم، کم ترین آسیب به محیط زیست برسانیم و تمام مسائل زیست محیطی مانند عدم شکار، نچیدن گلها، آسیب نرساندن به محیط زیست، عدم ایحاد آلودگی های مختلف و حتی روشن نکردن آتش را رعایت کنیم. در سفر مسئولانه باید به زیر بنای فرهنگی جوامع محلی احترام بگذاریم. در واقع سفر مسئولانه تلفیق دو اصلِ لذت بردن از طبیعت بدون کمترین آسیب رسانی به آن و احترام به فرهنگ و زیربنای فرهنگی جامعه محلی است.

واژه طبیعت گردی به عنوان ترجمه اکوتوریسم صحیح است؟

پس از مدت زیادی برای نام اکوتوریسم در فرهنگ لغات ایران واژه طبیعت گردی انتخاب شد. بحث طبیعت گردی رعایت اصول اولیه سفر مانند مسائل زیست محیطی و یک سفر مسئولانه است. ولی بحث اکوتوریسم از بحث اکو و اکولوژ برداشت می شود و نهایتا به معنی بوم است. در بحث طبیعت گردی بیشتر به سفر های طبیعی و رفتن به مکان های طبیعت مثل کویر، جنگل و کوه است؛ ولی در اکوتوریسم در کنار همه این مسائل و با رعایت مسائل زیست محیطی، این خود فرد است که باید با تمام این واژه ها آشنا باشد و این اصول را رعایت کند. در بحث اکوتوریسم در نهایت ما به یک بوم گردشگر می رسیم.

جایگاه اکوتوریسم در بازار گردشگری ایران چگونه است؟

اکوتوریسم یکی از ارکان اصلی بدنه گردشگری است. سال های اخیر نگاه و توجه ویژه به بحث طبیعت گردی شده است، ۱۰ سال پیش چیزی به اسم پارک یا محوطه طبیعت گردی نداشتیم اما امروزه این پارک ها در تاسیسات نوزدهگانه گردشگری سرفصل خاصی برای خودشان دارند و به عنوان یکی از تاسیسات گردشگری به آنها نگاه می شود. برای این پارکها و محوطه ها حتی ضوابط و آیین نامه هایی نوشته شده است.

اکوتوریسم چگونه به توسعه اقتصادی جامعه محلی کمک می کند؟

اکوتوریسم جنبه های مثبت اقتصادی زیادی برای جامعه محلی دارد، همه جوامع محلی را درگیر می کند، از کودکان و نوجوانان تا بزرگسالان همه در جامعه میزبان درگیر کار می شوند. آنها می توانند لیدر محلی باشند یا صنایع دستی خود را عرضه و حتی ورکشاپ و کارگاه های محلی برگزار کنند. دختران و زنان آنجا می توانند با ارائه غذای محلی، صنایع دستی و لباس های محلی وارد بحث کار شوند. اکوتوریسم توسعه اقتصادی منطقه را کلا متحول می کند اشتغال زایی را چنان رونقی می بخشد که نه تنها مهاجرت روستاییان به شهر را متوقف می کند بلکه باعث مهاجرت معکوس می شود.

اکوتوریسم چه مقدار به حفاظت از محیط زیست کمک می کند؟

اصول و الفبای اکوتوریسم بر حفظ محیط زیست است رعایت مسائل زیست محیطی و احترام به طبیعت جز ارکان و واژه های اولیه در طبیعت گردی و اکوتوریسم است.

بوم گردی و اکوتوریسم چه رابطه ای با یکدیگر دارند؟

بوم گردی بخشی از اکوتوریسم است و این دو در واقع کنار یکدیگرند. نوع بوم گردی به این شکل نیست که فقط سفر کنیم، بوم گردی ارائه خدمات است که یک سری خانه های روستایی و تاریخی که در روستا یا بافت تاریخی شهرها قرار دارد، تبدیل می شود به یک مراکز اقامتی-پذیرایی که در این اقامتگاه ها واژه تکنولوژی و مدرنیته وجود ندارد. در بوم گردی ما باز هم سفر مسئولانه و اقامت مسئولانه یعنی اقامتی که باید تمام شرایط زیست محیطی در آن رعایت شود را داریم؛ در بوم گردی ها بازهم جوامع محلی در اولویت قرار دارند.

زندگی اصالت ایرانی و شناسامه ایرانی را در خانه های بوم گردی لمس می شود. تنها جایی که سفره اصیل ایرانی را می توان شاهد بود بوم گردی ها هستند؛ حتی در بوم گردی تخت وجود ندارد، ظروف یکبار مصرف اصلا معنایی ندارد و تماما از لوازم اورگانیک و محلی استفاده می شود. در این اقامتگاه ها تجربه اصالت زندگی ایرانی را برای گردشگران داخلی و گردشگران خارجی که با مطالعه به این منطقه سفر می کنند داریم.

وضعیت بوم گردی ها دراستان اصفهان چگونه است؟

استان اصفهان در بحث بوم گردی پیشتاز استان های کشور است. در استان حدود۳۷۰ اقامتگاه داریم که همه دارای مجوز و پروانه هستند. این اقامتگاه ها که حداقل با چهار یا پنج اتاق مجوز می گیرند و درجه بندی می شوند. در سال های اخیر با توجه به رویکرد دولت اقامتگاه های بوم گردی بسیار رشد و رونق پیدا کرده اند. امروزه بحث بوم گردی ها وارد تاسیسات گردشگری کشور شده و توجه بسیار ویژه از سمت ریاست سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور به بحث بوم گردی می شود.

چه راهکارهایی برای رشد طبیعت گردی وجود دارد؟

فرهنگ سازی و آموزش های اولیه مهمترین اقدام برای رشد این گونه از گردشگری است. در طبیعت گردی آموزش مهمترین رکن برای رعایت مسائل زیست محیطی است. با آموزش و فرهنگ سازی می توان با خیال راحت منطقه را به دست مردم سپرد، ولی تا زمانی که آموزش ها انجام نشود و مردم نتوانند آن ارتباط لازم را با طبیعت برقرار کنن ما بیش از پیش با تخریب های زیست محیطی روبرو هستیم.

ظرفیت های اکوتوریسم در استان اصفهان چگونه است؟

در استان اصفهان خوشبختانه دو اقلیم را تجربه می کنیم، در شرق و جنوب شرق استان کویر را داریم، مهمترین کویرهای ایران را در اصفهان قرار دارد، کویر ورزنه، کویر مرنجاب و کویر مصر کویر های نمره اول کشور هستند و تعداد زیادی توریست خارجی داریم که فقط به قصد سفربه کویر به ایران و مخصوصا اصفهان سفر می کنند. در بعد دوم ما غرب اصفهان را داریم که از یک هوای و اقلیم خاص برخوردار است. در این بخش استان بحث آبشار ها، چشمه ها و قنات ها را داریم. ازاین حیث اصفهان تنها استانی است که دو اقلیم را هم زمان با هم در دو نیمه سال تجربه می کند. در بحث سفر های طبیعت گردی شش ماهه اول سال ما سفر هارا به غرب اصفهان داریم و شش ماهه دوم سال قسمت شرق را داریم که کل سفر ها به این بخش انجام می شود.

برنامه های سازمان میراث فرهنگی استان اصفهان برای رشد اکوتوریسم چیست؟

سازمان میراث فرهنگی خصوصا اداره کل اصفهان برنامه های خوبی برای رشد اکوتوریسم دارد؛ اول از همه سعی کردیم با برگزاری کارگاه های آموزشی در کلیه شهرستانها مردم و مسئولین مناطق را هشیار کنیم. وقتی دهیار یک منطقه اصول اولیه را رعایت کند، بقیه مردم هم تابع آن می شوند و به این ترتیب شرایط اولیه توسط همه از کوچک و بزرگ تا دهیار و بخشدار رعایت می شود. این کارگاه ها تا الان بسیار خوب ارزیابی شده و جواب مثبت داده. همچنین شناخت مناطق مستعد گردشگری در دستور کار بوده است. مناطق مستعد خصوصا در بخش طبیعت گردی را شناسایی و ساماندهی کردیم. مانند کویر مرنجاب که یکی از مناطق پرخطر استان و یکی از ارکان مهم طبیعت گردی استان بوده که به آن نگاه ویژه شد.

در سازمان میراث فرهنگی کمیته ای به اسم کمیته ملی طبیعت گردی تعریف شد که اعضا آن ماهانه جلسه برگزار می کنند. در این جلسات سرفصل ها مطرح می شود و دستور کارها در آن ورود پیدا می کند. سازمان حفاظت از محیط زیست، منابع طبیعی، جهاد کشاورزی، معاونین استاندار و اداره کل میراث به نوعی در بحث طبیعت گردی در این کمیته ملی عضو هستند و همه به نوعی درگیر مسائل به روز طبیعت گردی خواهند بود. در کمیته سعی می کنیم موانع و مشکلات بر سر طبیعت گردی را برداریم وبا ارائه راهکار ساماندهی بهتری داشته باشیم. همچنین در سعی داریم با عقد قراردادی اطلس طبیعت گردی استان را تهیه کنیم. این اطلس در واقع راه های طبیعی، نوع پوشش گیاهی و جانوری استان و مسائل مربوط به طبیعت گردی استان را پوشش می دهد.

سخن اخر؟

امیدوارم که همه سفر مسئولانه را یاد بگیریم و بیاموزیم این منابع مال ما نیست، سهم آیندگان و نسل های بعد نیز است و با آگاهی و آموزش مسئولانه سفر کنیم. همچنین امیدوارم دیگر دستگاه های دولتی به این واژه ها توجه کنند و حداقل رعایت را انجام بدهند. متاسفانه بعضی از دستگاه ها دولتی با دادن یک سری مجوزها غیرقانونی و یا حتی قانونی منجر به نابودی مناطق بکر و طبیعی می شوند. امیدواریم کمال همکاری را بین دستگاه های دولتی شاهد باشیم و همه با هم دست در دست هم ایرانمان را با تمام شرایط موجود آباد کنیم.