بایدها و نبایدهای عرضه قلیان در چایخانه‌ها
با وجود اینکه نمایندگان مجلس با یک استفساریه، عرضه قلیان در سطح قهوه‌خانه‌های سنتی را مجاز دانستند، اما مراکز بهداشتی اصفهان با عرضه قلیان موافق نیستند، هنوز هم عرضه قلیان در چایخانه‌ها و قهوه‌خانه‌ها مبهم است و برخی به‌صورت زیرزمینی فعالیت دارند.
با وجود اینکه نمایندگان مجلس با یک استفساریه، عرضه قلیان در سطح قهوه‌خانه‌های سنتی را مجاز دانستند، اما مراکز بهداشتی اصفهان با عرضه قلیان موافق نیستند، هنوز هم عرضه قلیان در چایخانه‌ها و قهوه‌خانه‌ها مبهم است و برخی به‌صورت زیرزمینی فعالیت دارند.
به گزارش تسنیم ، بر اساس آئین‌نامه اجرایی ماده 13 قانون مواد خوردنی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی، عرضه و استعمال هرگونه ماده دخانی در اماکن تهیه و توزیع مواد غذایی اعم از چایخانه، قهوه‌خانه، رستوران و... ممنوع شده بود تا اینکه نمایندگان مجلس شورای اسلامی بهمن‌ماه 96 با رأی به یک استفساریه، مصرف قلیان در قهوه‌خانه‌های مجوزدار سنتی را از مقررات ممنوعیت استعمال دخانیات در اماکن عمومی مستثنی کردند.
بدین ترتیب بود که زمزمه‌هایی مبنی بر احتمال بازگشت قلیان به چایخانه‌ها و قهوه‌خانه‌ها به گوش رسید و تعدادی از فعالان این صنف برای بازگشایی چایخانه‌های پلمب‌شده اقدام کردند.
نبود تفریحات سالم علت روی‌آوردن جوانان به برخی دخانیات
بخش قابل‌توجهی از جوانان برای تفریح و پر کردن اوقات فراغت، آلوده این مواد دخانی می‌شوند که در درازمدت نه‌تنها سلامت فرد، بلکه بهداشت عمومی جامعه را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
صنعت دخانیات و محصولات تولیدی این صنعت با به‌مخاطره انداختن سلامت جسمی، اجتماعی و رفاه اقتصادی مردم یکی از اصلی‌ترین عوامل تهدیدکننده توسعه پایدار به‌شمار می‌رود و متأسفانه قیمت ارز ان قلیان و درآمد آسانی که از این راه کسب می‌شود، سبب گرایش افراد زیادی به این سمت شده است.
گرچه ممکن است آمارها دقیق نباشند اما در ایران 43 درصد دختران و 64 درصد پسران تجربه مصرف قلیان را دارند و همچنین براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، 15 درصد جوانان ایرانی قلیان می‌کشند و بالاترین گرایش به مصرف قلیان در جوانان زیر 30 سال است.
برخی از جوانانی که از قلیان استفاده می‌کنند تنها دلیل آن را بیکاری و نداشتن تفریح دیگر عنوان می‌کنند، برخی دیگر نیز علت آن را عادت خانوادگی و برخی‌ها هم کنجکاوی می‌دانند. اما چیزی که مسلم است این است که مصرف قلیان برای هر کس در هر سن و سالی مضر است و مصرف کننده تنها به جسم خود ضرر می‌رساند.
پلمب چایخانه‌ها اشتباه بود و بازکردن دوباره اشتباهی بزرگ‌تر
آقای رضایی؛ 44ساله مسئول یکی از چایخانه‌های اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم، با بیان اینکه "من از ده‌سالگی کنار پدرم به این شغل روی آوردم"، گفت: نزدیک به 34 سال در این شغل هستم و تا این زمان خودم لب به قلیان نزدم و به دوستانم هم توصیه می‌کنم که استعمال نکنند.
وی با ابراز اینکه "وقتی دست به تنباکو می‌زنیم قسمتی از دستمان ترک می‌خورد"، افزود: این تنباکوها ضررهای شدیدی برای ریه افراد دارد و ما هم در جریان مشکلات قلیان و تنباکوها هستیم، اما در وضعیت فعلی نمی‌شود کاسبی را تعطیل کرد و نان این کار را از درد مجبوری می‌خورم.
رضایی با تأکید بر اینکه بدون برنامه‌ریزی با همه برخورد و پلمب کردند و بعد هم با یک اشتباه بزرگ‌تر آمدند و دوباره اجازه فعالیت دادند، گفت: تصمیم اشتباه و غیراصولی گرفته شد و بدون هیچ پیش‌بینی و زیربنایی آمدند چایخانه‌ها و قهوه‌خانه‌ها و هر مکانی را که قلیان عرضه می‌کرد پلمب کردند، بستن چایخانه‌ها اشتباه و باز کردن دوباره اشتباهی بزرگ‌تر بود.
وی ادامه داد: باید ما را به‌چشم دانش‌آموزان می‌دیدند، اول آموزش می‌دادند و بعد امتحان می‌گرفتند، اما آمدند بدون آموزش و برنامه‌ریزی با همه برخورد کردند و پلمب کردند. زمانی که پلمب کردند رفتم و گفتم "به من تسهیلات 20 و 30 میلیونی بدهید تا این چایخانه را به غذاخوری تبدیل کنم"، اما نپذیرفتند.
مسئولان وضعیت کنونی را سروسامان دهند
رضایی با بیان اینکه تا زمانی که تنباکوهای میوه‌ای و معطر را وارد و تولید می‌کنند، پلمب و بستن چایخانه‌ها بی‌اثر و اشتباه است، خاطرنشان کرد: موافق هستیم تنباکوی میوه‌ای نباشد اما نمی‌شود تا وجود دارد ارائه نداد و زمانی که پلمب شد، کارهای ناخواسته به مردم آموزش دادند مانند استفاده بانوان از قلیان و زیرزمینی شدن قلیان‌سراها.
این چایخانه‌دار متذکر شد: مسئولان باید برنامه‌ای داشته باشند که هم به‌فکر معیشت و زندگی ما که زن و بچه داریم، باشند و هم وضعیت کنونی را سروسامان دهند.
وی با تأکید بر اینکه "من به‌علت داشتن مجوز موظف هستم مسائل اخلاقی و بهداشتی را رعایت کنم"، گفت: اما برخی‌ها به‌علت داشتن یک آشنا در فلان اداره، فعالیت می‌کنند و رعایت برخی مسائل هم برایشان مهم نیست و کسی هم جلودارشان نیست.
رضایی گفت: اسفند سال گذشته ما یک باکس تنباکو را 30 هزار تومان و قبل از پلمب شدن باکسی 22 هزار تومان می‌خریدیم و اما اکنون هر باکس تنباکو را 90 هزار تومان می‌خریم.
70هزار ماده سمی و 40 ماده سرطان‌زای شناخته‌شده در قلیان
معاون بهداشتی و رئیس مرکز بهداشت استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم با بیان اینکه در سیگار و قلیان بیش از 70 هزار ماده سمی و 40 ماده سرطان‌زا شناخته‌شده است، اظهار داشت: این مواد سمی عامل 90 درصد از سرطان‌های ریه، 80 درصد سرطان‌های تنفسی و 25 درصد بیماری‌های ریوی می‌شود.
کمال حیدری گفت: استعمال دخانیات، ریشه و عامل 14 نوع سرطان اعم از سرطان ریه، پوست، زوال معده، مثانه، خون، سرطان سینه، حنجره، کبد و... است و متأسفانه تأثیر مستقیم به‌روی مادران باردار و جنین دارد و مادری که سیگار و قلیان استعمال می‌کند، وزن بچه‌اش 200 گرم کمتر از وزن بقیه بچه‌ها است.
وی با بیان اینکه افرادی که دخانیات استعمال می‌کنند، میانگین 8 تا 10 سال کمتر از بقیه افراد عمر می‌کنند، خاطرنشان کرد: یک‌چهارم افرادی که از 20 سال به بعد قلیان و سیگار استعمال می‌کنند، فوت می‌کنند و استنشاق غیرمستقیم دود قلیان و سیگار نکته‌ای است که ما نگران آن هستیم و تأثیر به‌روی ریه‌های افراد دارد و مانند استعمال 80 نخ سیگار در یک سال است.
وظیفه ما برخورد با مصادیق تهدیدکننده سلامتی مردم است
معاون بهداشتی و رئیس مرکز بهداشت استان اصفهان با تأکید بر اینکه قانون کنترل و مبارزه با دخانیات، ابزار مناسب برای محافظت از سلامتی افراد جامعه در برابر آسیب‌ها و خطرات گسترده است، اعلام کرد: ما به‌عنوان دستگاه اجرایی این قانون و مدعی‌العموم سلامت مردم، موظف هستیم با مصادیقی که سلامتی مردم را تهدید می‌کند اعم از مواد غذایی، آب آشامیدنی، پساب فاضلاب، دخانیات و ... برخورد کنیم.
حیدری ادامه داد: در راستای قانون کنترل و مبارزه با دخانیات با عرضه قلیان در اماکن عمومی که متأسفانه دارد به یک فرهنگ تبدیل می‌شود، مقابله شد و اصفهان جزء نخستین استانی‌هایی است که این قانون را عملی کرد.
وی با یادآوری اینکه صدور مجوز و پروانه کسب قسمتی به‌عنوان عرضه قلیان ندارد، بلکه چایخانه‌ها کنار کار خود قلیان را هم عرضه می‌کردند، اضافه کرد: نظر ما این است که چایخانه باشد اما عرضه قلیان نباشد اما با توجه به سود فوق‌العاده و گسترده عرضه قلیان، برخی افراد با لابی با برخی از مسئولین، نگذاشتند قانون کنترل و مبارزه با دخانیات به‌طور کامل اجرا شود.
استفاده بانوان از قلیان بزرگ‌ترین آسیب در بحث دخانیات است
رئیس مرکز بهداشت اصفهان با تأکید بر اینکه بزرگ‌ترین آسیب در بحث دخانیات و خصوصاً استعمال قلیان، ورود بانوان و استفاده از قلیان است، تصریح کرد: وظیفه ما به‌عنوان یک ارگانی که برای سلامت مردم تلاش می‌کند، این است که باید با تهدیدات نسبت به سلامتی مردم برخورد کنیم و عرضه قلیان یکی از این تهدیدات است.
وی بیان کرد: همه مراکز عرضه قلیان در اصفهان سال 87 برای مدتی بسته شد تا اینکه با مداخله و نگرانی‌های بیجای برخی از مسئولان و نمایندگان مجلس، برخی از مراکز عرضه قلیان متأسفانه بدون مجوز سلامت و پروانه کسب فعالیت کردند.
حیدری با تصریح به اینکه "هیچ مجوزی برای هیچ صنفی که قلیان عرضه کند، نداشتیم و نخواهیم داشت"، گفت: در برخی موارد ما جواب منفی برای کسب مجوز دادیم اما علی‌رغم جواب منفی، به افراد مجوز و پروانه کسب داده شده است، برخی از دستگاه‌های اداری قانون را رعایت نمی‌کنند.
وی گفت: نمی‌دانیم چه اصراری برای فعالیت غیرمجاز حدود 400 قلیان‌سرا است، باید هر فسادی را علنی و رسمی کنیم که زیرزمینی نشود اما با رسمی کردن عرضه قلیان قبح آن در جامعه شکست و سبب شد که وضعیت جامعه بدتر از قبل شود.
کم‌کاری برخی از دستگاه‌ها را نمی‌توان با به‌خطرانداختن سلامت جامعه پوشش داد
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با بیان اینکه "در اصفهان سال 87 حدود 6 ماه عرضه قلیان نداشتیم و هیچ مشکلی ایجاد نشد"، خاطرنشان کرد: کم‌کاری برخی از دستگاه‌هایی را که برای اوقات فراغت و نشاط جوانان باید برنامه داشته باشند نمی‌توان با به‌خطر انداختن سلامت جامعه پوشش داد.
وی ادامه داد: وقتی در کشورهای توسعه‌یافته سیگار را هم در انظار عمومی به‌علت دود دست‌دوم ممنوع می‌کنند، چرا ما باید عرضه قلیانی را که 70 تا 100 برابر سیگار ضرر دارد رسمی و عمومی کنیم.
حیدری بیان کرد: وقتی نمی‌توان گفت که عرضه مواد مخدر را رسمی و نظارت داشته باشید که فلان نوع ترکیبات آسیب‌رسان‌تر نباشد تا زیرزمینی نشود، نمی‌توان گفت که عرضه قلیان را رسمی و نظارت کنید.
وی با تذکر اینکه عرضه و تقاضا وجود دارد اما باید برای جوانان فعالیت‌های فرهنگی و تفریحی انجام داد تا این آسیب در جامعه کمتر و کمتر شود، اظهار داشت: نظر من این است که سیگار و قلیان خیلی از بحث مواد مخدر جدا نیست، مواد مخدر به‌صورت سریع آسیب می‌زند و قلیان و سیگار همان آسیب را با طول مدت بیشتری می‌زند.
رئیس مرکز بهداشت اصفهان با تأکید بر اینکه "باید از ما مطالبه شود که چرا برخورد نمی‌کنیم، نه اینکه مطالبه شود «چرا برخورد می‌کنید؟»"، گفت: ما در حال حاضر باید پاسخگو باشیم که چرا با این آسیب برخورد می‌کنیم و اینکه این کار مانند قارچ دارد در جامعه رشد می‌کند و باید از رشد جلوگیری کرد، رسانه‌ها باید سراغ کسانی بروند که نیازهای جوانان را تأمین نمی‌کنند و باید آن‌ها پاسخگو باشند.
وی خاطرنشان کرد: وقتی می‌گوییم اساساً این دود ضرر و زیان فوق‌العاده‌ای دارد و محتوای این تنباکوهای معطر همه‌اش ضرر است، نظارت بر آن مانند نظارت بر دود مواد مخدر است.
نیمی از جامعه تا 10 سال آینده به بحث قلیان ورود پیدا می‌کنند
حیدری با تأکید بر اینکه بر اساس آمار منتشرشده اگر این روال پیش برود تا 10 سال آینده نیمی از جامعه به قلیان و سیگار ورود پیدا می‌کنند، گفت: 10 سال آینده باید چه‌کاری انجام دهیم و چه‌کسی می‌خواهد پاسخ دهد، به علت‌ها نمی‌پردازیم و خیلی راحت می‌خواهیم صورت‌مسئله را پاک‌کنیم و دنبال کارهای قشری و سطحی باشیم که بگوییم ما هم نگران مردم هستیم اما داریم به جوانان خیانت می‌کنیم.
وی گفت: بعد از اجرای طرح تعطیلی قلیان‌سراها خیلی از خانواده‌ها تشکر کردند و ثابت شده است که 80 درصد افراد معتاد از طریق قلیان و سیگار به‌سمت مواد مخدر رفته‌اند.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با بیان اینکه رفتن در فضای دخانیات رفتن به‌سمت موارد مخدر و معتاد شدن است، تصریح کرد: قانون جامع کنترل و مبارزه با دخانیات ما را ملزم کرده از عرضه قلیان در اماکن عمومی جلوگیری کنیم و در صورت عرضه قلیان اخطار می‌دهیم و در صورت نادیده گرفتن اخطار مغازه را پلمب می‌کنیم.
حیدری با اشاره به اینکه برای اخذ پروانه کسب باید تعهد دهند که قلیان عرضه نمی‌کنند، خاطرنشان کرد: باید برخی از مسئولان جوابگو باشند که چرا نمی‌گذارند با این آسیب برخورد شود.
قلیان‌سراها صلاحیت بهداشتی برای فعالیت ندارند
مدیر گروه بهداشت محیط مرکز بهداشت اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم، با بیان اینکه "قلیان‌سراها از نظر ما صلاحیت بهداشتی برای فعالیت ندارند"، اظهار داشت: تعداد مراکز عرضه قلیان و برخورد با مراکز از دست ما خارج شد و ما به‌تنهایی نمی‌توانیم دراین‌باره اقدامی داشته باشیم و متأسفانه برخی از مسئولان عوض اینکه کمک کنند، سد راه ما برای برخورد شده‌اند.
حسین صفاری افزود: نامه‌ای از وزارت کشور با موضوع اشتغال‌زایی به استان‌ها رسید که بر اساس آن چایخانه‌هایی که از قبل مجوز داشتند می‌توانند ادامه کار دهند تا زمانی که مجوزشان به اتمام برسد و مجدداً این مکان‌ها با نامه وزارت کشور آغاز به کار کردند.
بازگشایی 400 قلیان‌سرا در اصفهان
وی با بیان اینکه بر اساس این نامه، 61 چایخانه در اصفهان واجد شرایط بازگشایی شناخته شدند، گفت: در این نامه به حذف تدریجی عرضه قلیان اشاره شده است اما برخی‌ها متأسفانه از نامه وزارت کشور سوء استفاده کردند و در عمل شاهد بودیم که حدود 400 چایخانه و قلیان‌سرا بازگشایی شدند.
وی بیان کرد: آمار و اطلاعات نشان می‌دهد که گرایش نوجوانان، جوانان و خصوصاً بانوان به‌سمت قلیان زیاد شده است و زمانی که قلیان‌سرایی باز باشد، فکر مردم این است که این مکان‌ها مجوز دارد در صورتی بیشتر این مکان‌ها صلاحیت بهداشتی ندارد.
صفاری تصریح کرد: اگر سری به بیمارستان سیدالشهدا (ع) اصفهان بزنید، افراد زیاد اعم از پیر و جوان می‌بینید که به‌علت دود دخانیات دچار مشکلات تنفسی و سرطان ریه شده‌اند.
وی ادامه داد: تعدادی کودک و افراد خردسال در بیمارستان هستند که این‌ها با دود دست‌دوم (تنفس از دود قلیان یا سیگار) بیمار شده‌اند و درصد زیادی از بیماران سرطانی ریوی و تنفسی افرادی هستند که دود دست‌دوم تنفس می‌کنند.
تولید برخی از تنباکوها در بدترین مکان‌ها
صفاری با بیان اینکه غیر از تنباکوهای سنتی و سیگار، تنباکوهای معسل و معطر، وجود دارد که به‌علت عامل بسیاری از بیماری‌های خطرناک روی دست بقیه آمده است، خاطرنشان کرد: در زمینه قلیان‌سراها فقط در بحث شکایات مردمی و یا از طریق مرجع قضایی برخورد می‌کنیم.
وی بیان کرد: بیشتر بحث ما با چایخانه‌ها، مراکز عرضه قلیان و جوانان این است که اکثر تنباکوهایی که استفاده می‌کنند، در کارخانه‌های مجاز تولید نمی‌شود و ما چندین کارخانه غیرمجاز تولید تنباکو را در اصفهان کشف کردیم.
مدیر گروه بهداشت محیط مرکز بهداشت اصفهان اضافه کرد: به افراد و کارخانه‌ها مجوز تولید تنباکو داده نمی‌شود و نمی‌توانند مکان مناسبی را برای تولید تهیه کنند و در بدترین مکان‌ها، محل نگهداری دام، خرابه‌ها و ... این تنباکوها را تولید می‌کنند.
وی ادامه داد: در تولید این تنباکوها از رنگ‌های مصنوعی و شیمیایی به‌جای رنگ طبیعی و از بدترین ضایعات تنباکوها استفاده می‌کنند و باید از گلیسیرین خوراکی استفاده شود که استفاده نمی‌کنند که این‌ها برای سلامتی شدیداً ضرر دارد.
صفاری گفت: ما در برخی از این مکان‌ها ورود کردیم و دیدیم که از فضولات حیوانات بعضاً استفاده می‌کنند و به همین دلایل است که ما می‌گوییم استفاده نکنید.
بهداشت موظف است با متخلفان برخورد کند
نایب‌رییس مجمع نمایندگان استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم، با بیان اینکه عرضه قلیان سال گذشته در مجلس به‌رأی گذاشته شد و تصویب شد که عرضه قلیان در سطح قهوه‌خانه‌ها ایرادی ندارد، اظهار داشت: عرضه قلیان همچنان در فضای عمومی ممنوع است و قلیان‌سراهایی که مجوز ندارند باید با آن‌ها برخورد شود.
سید صادق طباطبایی‌نژاد با اشاره به اینکه این حرف نامربوطی است که نمی‌گذارند برخورد شود، گفت: بهداشت استان موظف است که با متخلفان برخورد کند و برای اجرا اصفهان و غیر اصفهان ندارد.
ابهام در عرضه قلیان در چایخانه‌ها؛ موافقان و مخالفان
اجرای طرح‌های بازدارنده در مهار و کنترل چنین ناهنجاری‌هایی بی‌تأثیر نخواهد بود اما نمی‌توان آن را به‌عنوان اقدامی کافی نام برد که اگر چنین بود با اجرای طرح‌های سلبی و بازدارنده، معضل اعتیاد و سوءمصرف مواد مخدر به‌طور کامل برچیده می‌شد و پیشینه و تجارب کسب‌شده از گذشته اثبات می‌کند باید با نگاهی فراگیر، همه‌جانبه و البته ایجابی و اجتماعی به مصاف چنین پدیده‌های نامیمونی رفت.
مصرف قلیان، ضمن ایجاد آسیب‌های مختلف به شخص مصرف‌کننده، چالش‌ها و مشکلات اجتماعی را نیز به‌بار می‌آورد که پیشگیری از مصرف آن باید به‌صورت جدی دنبال شود.
بسیاری از مردم از مضرات مصرف قلیان و مشکلاتی که برای آنان در زندگی فردی، اجتماعی و خانوادگی ایجاد می‌کند مطلع نیستند که آگاهی‌بخشی به مردم نیازمند یک عزم ملی و حرکتی اجتماعی در این حوزه است و برای مقابله با پدیده‌های ناهنجار اجتماعی باید متناسب با رویکرد اجتماعی برنامه‌ریزی کرد تا واقعیت‌های آن پدیده برای مردم بهتر تبیین شود.
و سخن آخر اینکه اشتغال‌زایی از دیگر مؤلفه‌های تعیین‌کننده در مهار و کنترل ناهنجاری و نارسایی‌های اجتماعی به‌شمار می‌رود که هرآنچه در آن به توفیقات بیشتری نائل شویم نه‌تنها در کنترل و مهار شیوع مصرف قلیان بلکه در بسیاری دیگر از چالش‌های اجتماعی و فرهنگی موفق خواهیم بود، زیرا تجربه ثابت کرده بیکاری بسترساز بسیاری از لغزش‌ها و انحرافاتی خواهد بود که جامعه را با بحران‌های جدی و عمیقی مواجه خواهد ساخت.
با وجود اینکه نمایندگان مجلس شورای اسلامی با یک استفساریه، مصرف قلیان در قهوه‌خانه‌های مجوزدار سنتی را از مقررات ممنوعیت استعمال دخانیات در اماکن عمومی مستثنی کردند مراکز بهداشتی اصفهان با عرضه قلیان موافق نیستند، هنوز هم عرضه قلیان در چایخانه‌ها و قهوه‌خانه‌ها مبهم است و برخی به‌صورت زیرزمینی و غیرمجاز فعالیت می‌کنند.