سلاطین کمدی سینمای ایران در دهه‌های مختلف

در سینمای ما چه پیش از انقلاب و چه پس از آن، بازیگران زیادی هستند که در هر فیلمی بازی کنند، فروش آن فیلم تضمین شده است. یک دوره به کام جمشید هاشم پور بود و یک دوره رضا عطاران. اینها را مثال زدیم تا مشخص شود معدود بازیگرانی هستند که طول سلطنت شان بر گیشه سینماها طولانی بوده. عمر محبوبیت دیگران اما به این بلندی نیست و بعد از مدتی تب آنها فروکش می کند.

این گزارش بازیگرانی را در بر می گیرد که در فیلم های کمدی حضور داشته اند و بخشی از فروش و موفقیت آنها را تضمین کرده اند. درباره سال های اوج و چگونگی پیشرفت شان نوشته ایم و شاخص ترین فیلم های شان را مرور کرده ایم. این روزها به کام رضا عطاران و جواد عزتی است و نام شان یکی از چند ضلع گیشه موفق فیلم های کمدی را شکل می دهد. اکبر عبدی، پرویز پرستویی، مهدی هاشمی، ایرج طهماسب، علیرضا خمسه، امین حیایی و جواد رضویان روزگاری موقعیتی مشابه داشتند. درباره این وجه از کارنامه شان نوشته ایم.

پرویز پرستویی

• سال های اوج: دهه 70
• نقطه اوج گیری: پرویز پرستویی از فیلم اول خود، «دیار عاشقان» مورد توجه پیگیران سینما بود و نامش سر زبان ها. «شکار» شهرتش را همه گیر کرد و «آدم برفی» وجهی تازه از توانمندی او به نمایش گذاشت. پرویز پرستویی در این فیلم کمدی یکی از نقش های اصلی را بر عهده داشت.
• شاخص ترین فیلم ها: «آدم برفی» چند سال توقیف بود و در زمان اکران به فروش بالایی دست یافت. پرستویی بعد از آن مورد توجه کارگردان ها برای فیلم های کمدی قرار گرفت؛ فیلم هایی که جزو کمدی های استاندارد سینمای ما هستند و غالبا پرفروش شده اند: «لیلی با من است»، «مرد عضوی»، «شوخی»، «مومیایی 3»، عزیزم من کوک نیستم» و مارمولک». نقش پرستویی در «کتاب قانون» به کمدی پهلو می زند. او بعد از سال ها در کمدی «لس آنجلس تهران» بازی کرده که در جشنواره فجر رونمایی خواهد شد.
• ویژگی بازیگر: اگر چند سال اخیر را فاکتور بگیریم، پرویز پرستویی نقش بد در کارنامه اش کم دارد. برای او کمدی و جدی مهم نیست و سعی می کند رنگ یمتفاوت به نقش ها بدهد. مواجهه این بازیگر که ظاهری جدی دارد با موقعیت هایی که کاراکترها در آن قرار می گیرند، عرصه ای است برای بروز توانایی پرستویی.

علیرضا خمسه

سال های اوج: دهه 70

• نقطه اوج گیری: علیرضا خمسه بعد از یک یدو فیلم مورد توجه کیانوش عیاری قرار گرفت و در «روز باشکوه» توانایی خود را در کمدی به رخ کشید.
• شاخص ترین فیلم ها: در دهه 70 علیرضا خمسه در فیلم های زیادی بازی کرد که خیلی از آنها کمدی بودند؛ کمدی هایی که حالا در سینمای ما به عنوان آثار تراز این ژانر از آنها یاد می شود. آپارتمان شماره 13، دو نفر و نصفی، جیب برها به بهشت نمی روند، من زمین را دوست دارم، مهریه بی بی و معجزه خنده از این جمله هستند. خمسه وقتی در فیلمی مثل پاک باخته هم بازی می کند، یکی از عوامل موفقیت آن می شود. این فیلم هایی که اشاره شد جزو آثار پرفروش کمدی هم محسوب می شوند. خمسه در سال های دهه هشتاد و نود از دوران اوج فاصله گرفت و در فیلمی شاخص حضور نیافت. قبرستان غیرانتفاعی و دختر شاه پریون فیلم هایی قابل اتکا برای یک بازیگر به حساب نمی آید.
• ویژگی بازیگر: در روزهایی که اوج بازیگری خمسه محسوب می شود می توان به وضوح شاهد تنوع نقش هایش شد. اکت های منحصر به فرد خمسه به دل می نشست و بر جذابیت فیلم ها می افزود.

اکبر عبدی

• سال های اوج: از 65 تا 80
• نقطه اوج گیری: عبدی ابتدا روی صحنه نمایش، مشق بازیگری کرد و با سریال های محله «بروبیا» و «بازم مدرسه ام دیر شد» نام هود را به عنوان بازیگری توانمند سر زبان ها انداخت. چند فیلم بازی کرد تا این که نوبت به «اجاره نشین ها» رسید؛ یک کمدی جذاب و ماندگار.
• شاخص ترین فیلم ها: نکته جالب در کارنامه اکبر عبدی تنوع نقش کمدی و جدی است. او در این دو حوزه رفت و آمد داشته که حاصلش شده کلی فیلم موفق. حیف که آقای عبدی از یک جایی به بعد قدر موقعیت ها را ندانست و به هر پیشنهادی پاسخ مثبت داد. او در دهه شصت کمدی های «ای ایران»، «سفر جادویی» و «ناصرالدین شاه آکتور سینما» را بازی کرد. در دهه هفتاد «هنرپیشه»، «روز فرشته»، «آدم برفی» و «پاک باخته» را بازی کرد و در دهه هشتاد «نان و عشق و موتور 1000» و سه گانه «اخراجی ها» مهم ترین کمدی های او محسوب می شوند. قابل دفاع ترین کمدی او در دهه نود «خوابم می آد»، «در مدت معلوم» و «قندون جهیزیه» است. او کلی کمدی تکراری و بد دارد.
• ویژگی بازیگر: مشخصه بارز عبدی تلاش برای ایجاد تفاوت بین نقش ها و رعایت تنوع است.

مهدی هاشمی

• سال های اوج: دهه 60 و 70
• نقطه اوج گیری: مهدی هاشمی با سریال «سلطان و شبان» پیش خاص و عام به شهرت رسیده بود. در سینما نیز چند فیلم موفق داشت که به زرد قناری رسید. فیلم رخشان بنی اعتماد، سوژه ای اجتماعی دارد با لحنی نیمه کمدی. مهدی هاشمی در این فیلم نشان داد صاحب چه حجم بالایی از شیرین بودن است.
• شاخص ترین فیلم ها: بعد از زرد قناری، مهدی هاشمی مورد توجه کارگردان ها برای فیلم ها و نقش های کمدی قرار گرفت. در این میان «دو فیلم با یک بلیت»، «ناصرالدین شاه آکتور سینما»، «همسر» و «معجزه خنده» معروف ترین و پرفروش ترین فیلم ها هستند. او مدتی از نقش های کمدی فاصله گرفت تا این که در دهه هشتاد با ضد گلوله و هیچ نشان داد همچنان بازیگر توانمندی است. در «هیچ» نقش مردی را بازی کرد که سیر نمی شد؛نقش ظرفیت افتادن به دام چرک بودن را داشت اما هاشمی حواسش بود مخاطب آن را پس نزند. «ضد گلوله» دیگر کمدی موفق اوست اما از «رژیم طلایی» او نمی توان دفاع کرد.
• ویژگی بازیگر: مهدی هاشمی پیش از آن که کمدین باشد، بازیگری توانمند است. او هر نقش را از فیلتر خود عبور می دهد و آن را جذاب می کند.

ایرج طهماسب

• سال های اوج: از 75 تا 85
• نقطه اوج گیری: تصویرش برای عامه مخاطبان «آقای مجری» سریال کلاه قرمزی است. ایرج طهماسب با این شمایل محبوب چند نسل شده و این محبوبیت همچنان خدشه ناپذیر است. او سال 64اولین فیلمش یعنی خط پایان را بازی کرد و دو سال بعد در فیلم کمدی «جهیزیه ای برای رباب» حاضر شد.
• شاخص ترین فیلم ها: روز باشکوه سرآغاز مسیر ایرج طهماسب در ژانر کمدی است. با این حال اوج کمدی های او در نیمه دوم دهه هفتاد تا نیمه دوم دهه هشتاد رقم می خورد. طهماسب سال 78 در «عینک دودی» بازی کرد؛ و سال بعد «دختر شیرینی فروش» را کارگردانی کرد و خودش بازیگر اصلی آن بود. چهار سال طول کشید تا کمدی بعدی خود را بسازد و این بار هم زیر «درخت هلو» تبدیل به یک کمدی موفق پرفروش شد. آخرین کمدی سینمایی ایرج طهماسب سال 86 به روی پرده رفت که این فیلم هم مورد تحسین قرار گرفت: «رفیق بد». در همه این فیلم ها حمید جبلی کنار طهماسب قرار داشت و این دو زوجی موفق را شکل دادند.
• ویژگی بازیگر: اگر

رضا عطاران

• سال های اوج: از 85 تاکنون
• نقطه اوج گیری: رضا عطاران در تلویزیون چهره محبوبی بود اما کمی طول کشید تا در سینما همان موقعیت را به دست بیاورد. این اتفاق با کمدی «هوو» رخ داد و این فیلم نقطه شروع موفقیت های گیشه ای اش لقب گرفت.
• شاخص ترین فیلم ها: عطاران از سال 85 تا الان 40 فیلم بازی کرده که بیشتر آنها پرفروش شده اند. در این میان فروش چند فیلم خیره کننده تر از دیگران است: «خرو سجنگی»، «توفیق اجباری»، «ورود آقایان ممنوع»، «خوابم می آد»، «طبقه حساس»، «رد کارپت»، «کلاشینکف»، «نهنگ عنبر 1 و 2»، «گینس»، «من سالوادور نیستم»، «مصادره» و «هزارپا».
• ویژگی بازیگر: از معدود بازیگرانی است که در هر فیلم حضور داشته آن را به کف فروش رسانده. یعنی اگر عطاران در فیلم حضور نمی داشت همین مقدار هم نمی فروخت. مثل «آب نبات چوبی» یا «دراکولا» که خودش کارگردانی کرد. عطاران محبوب خاص و عام است؛ اکت و بیان او به دل مخاطبان می نشیند و هنوز برای شان رنگ تکرار نگرفته. او یک تنه «من سالوادور نیستم» را پرفروش می کند و سهم زیادی در یکه تازی «هزارپا» دارد.

جواد عزتی

• سال های اوج: از 93 تاکنون
• نقطه اوج گیری: جواد عزتی در چندین فیلم و سریال بازی کرده و بازیگری آشنا برای مخاطبان بود. حاصل تلاش او سال 93 ثمر داد و این بازیگر یکی از اضلاع پرفروش شدن «در مدت معلوم» شد؛ یک فیلم جدی با پرداختی نیمه کمدی.
• شاخص ترین فیلم ها: غالب فیلم هایی که جواد عزتی از سال 93 به بعد بازی کرده پرفروش بوده اند. «زاپاس» سال 94 روی پرده رفت و حدود 5 میلیارد تومان داشت. «ماجرای نیمروز» که فیلمی جدی است یک سال بعد اکران شد و فروش آن کمی کمتر از 5 میلیارد تومان بود. «اکسیدان» دیگر کمدی پرفروش عزتی است که سال پیش به باشگاه 10 میلیاردی ها وارد شد. او «آینه بغل» را هم در اکران داشت که با 20 میلیارد در رده دوم پرفروش های سال قرار گرفت. پرفروش ترین فیلم عزتی «هزارپا» است که فعلا بیش از 35 میلیارد تومان فروش داشته است.
• ویژگی بازیگر: در همه این فیلم هایی که نام برده شد، نقش جواد عزتی در پرفروش شدن شان مشخص است. او ذاتا «شیرین» است و از این ویژگی به نقش ها اضافه می کند. این مشخصه را می توان هم در فیلم های جدی اش دید و هم کمدی.

امین حیایی

• سال های اوج: دهه 80
• نقطه اوج گیری: از سال 70 وارد سینما شده بود اما زمان زیادی برد که بازیگری صاحب گیشه لقب گیرد. این اتفاق با فیلم «کما» رخ داد در سال 82. امین حیایی در کنار محمدرضا گلزار یک زوج موفق کمدی را شکل دادند و باعث پرفروش شدن کما شدند.
• شاخص ترین فیلم ها: امین حیایی بعد از «کما» پرکارتر از پیش شد و برخی فیلم هایش هم پرفروش شدند. «مهمان»، «شام عروسی»، «تله»، «پسر تهرانی»، «عروس خوش قدم»، «زن ها فرشته اند»، «شیش و بش»، «ناردون» و سه گانه «اخراجی ها» از این جمله اند.
• ویژگی بازیگر: دلبستگی فراوانی به یک شخصیت خاص دارد. این شخصیت که در «کما» و در مقیاس زیاد دیده شد، چند ویژگی ثابت دارد: از نظر ظاهری صاحب موی فرفری است و سبیل دارد. از آن طرف، طرز راه رفتن و حرف زدنش معمولا مشابه است. از نظر رفتاری نیز الگوی او، جوان های طبقه پایین است؛ همان ها که در برابر پدیده های اجتماعی مستاصل اند و واکنش های عجیبی دارند. مثلا در بیان اسم ها عاجزند و کلمات را پس و پیش به زبان می آوردند. حیایی این روزها همان تیپ و شمایل همیشگی را در ساخت ایران 2 تکرار کرده است.

جواد رضویان

• سال های اوج: دهه 80
• نقطه اوج گیری: پررنگ ترین تصویری که از رضویان در ذهن مانده نقش «داونه» در «پاورچین» است. سال 81 همکاری او با مهران مدیری نامش را سر زبان ها انداخته و باعث شد پیشنهادهای سینمایی زیادی به سمتش سرازیر شود. سازندگان فیلم های گیشه پسند خیلی زود متوجه شدند که می توانند از کاراکتر تلویزیونی رضویان نهایت استفاده را ببرند. او در «شارلاتان» کنار امین حیایی قرار گرفت و مسیر سینمایی اش آغاز شد.
• شاخص ترین فیلم ها: فیلم های کمدی که رضویان در آنها بازی کرده غالبا گیشه ای هستند و در این تعریف جا می گیرند. از جمله «دلداده»، «شاخه گلی برای عروس»، «کلاهی برای باران»، «چارچنگولی»، «ده رقمی»، «سه گانه اخراجی ها» و ... غالب این فیلم ها به فروش بالایی رسیده اند و البته فراموش نکنیم فیلمی مثل اخراجی ها برند جواد رضویان نیست و موفقیت قسمت دوم و سوم آن به خاطر سابقه ذهنی خوب مردم از قسمت اول آن است. او این روزها کمدی «دم سرخ ها» را بر اکران دارد که شکست خورده.
• ویژگی بازیگر: جواد رضویان در فیلم هایی بازی کرده که نمی توان از کیفیت شان دفاع کرد. او در این فیلم ها از ویژگی شخصیت های بامزه تلویزیونی بهره می برد که خب تاریخ انقضایش خیلی زود فرا رسید.
• منبع: روزنامه هفت صبح