فرزندان متوقع، والدین بی‌انگیزه

مرتضی پدریان| یکی از پدیده‌هایی که این روزها جامعه ما با آن مواجه شده کاهش میزان موالید و کاهش ابعاد خانواده است. دلایل شکل‌گیری این پدیده در جامعه ما تحت تاثیر عوامل متعددی است که می‌توان آن را به دودسته عوامل فردی و عوامل اجتماعی تقسیم کرد.

عوامل فردی:

نخست تغییر نگرش فرد نسبت به زندگی و خانواده است. در گذشته داشتن فرزند نوعی لذت برای فرد به همراه داشت اما امروز بروز دیگر لذت‌های فردی باعث شده‌اند که داشتن فرزند مانع مهمی برای رسیدن به آنها قلمداد شود. دوم فردگرایی مفرط و گرایش‌های فردی نسبت به زندگی است. در گذشته نقش مادری یک جایگاه اجتماعی برای زن ایجاد می‌کرد اما امروز مادر شدن به‌عنوان یک امتیاز محسوب نمی‌شود و یا حداقل اهمیت آن کاهش‌یافته است. مواردی مانند برهم خوردن تناسب‌اندام پس از حاملگی و از دست دادن جذابیت‌های زنانه از دیگر عوامل تاثیر گذار در کاهش تمایل زنان به فرزندآوری محسوب می‌شود. دیدگاه‌هایی که این روزها بیش‌ازپیش گسترش یافته‌اند.

عوامل اجتماعی:

در گذشته فرزندان به‌عنوان نیروی کار محسوب می‌شدند و داشتن فرزند بیشتر به‌مثابه داشتن درآمد بیشتر برای خانواده بود. ولی امروزه داشتن فرزند بیشتر یعنی افزایش هزینه‌های خانواده.

در گذشته تنها دغدغه خانواده‌ها پر کردن شکم فرزندان بود و والدین تقریبا هیچ دغدغه و هزینه‌های دیگری نداشتند اما امروز پر کردن شکم فرزندان کمترین دغدغه خانواده‌ها است. هزینه‌های سنگین آموزش، هزینه‌های پر کردن اوقات فراغت و سایر هزینه‌های متنوع امروز برای خانواده‌ها بسیار سنگین و کمرشکن شده است. وابستگی بالای فرزندان به خانواده حتی در سن‌های بالای 25 سالگی و عدم استقلال فردی آنها باعث تداوم در تأمین این هزینه‌ها برای پدر و مادرهاست. افزایش سطح انتظارها و توقعات فرزندان از پدر و مادرها تا جایی است که مشاهده می‌شود در کوچک‌ترین کاستی تأمین نیاز فرزندان، آنها نسبت به والدین خود پرخاش کنند. این سؤال آشنا و پرکاربردی است که برخی جوانان و نوجوان امروزی آن را خطاب به والدین خود به کار می‌برند: «شما که قادر به تأمین نیازهای من چرا مرا به دنیا آوردید؟» این نیز جزو مواردی است که انگیزه زوج‌ها فرزندآوری را کاهش می‌دهد.

** جامعه‌شناس و استاد دانشگاه