شناسایی نقاط آسیب‌پذیر اصفهان برای پیشگیری از زلزله خاموش
کاهش بارندگی، رعایت نکردن سهمیه برداشت آب، مدیریت نکردن مصرف آب در بخش کشاورزی و ... سطح سفره‌های زیرزمینی را کاهش داده است؛ همین موضوع نیز موجب شده تا حفره‌های تهی از منابع آبی در اثر وارد آمدن فشار طبقات فوقانی زمین فرو بریزد و پدیده فرونشست زمین در برخی مناطق رخ دهد.
کاهش بارندگی، رعایت نکردن سهمیه برداشت آب، مدیریت نکردن مصرف آب در بخش کشاورزی و ... سطح سفره‌های زیرزمینی را کاهش داده است؛ همین موضوع نیز موجب شده تا حفره‌های تهی از منابع آبی در اثر وارد آمدن فشار طبقات فوقانی زمین فرو بریزد و پدیده فرونشست زمین در برخی مناطق رخ دهد.
به گزارش ایمنا، خطری بزرگتر از خشکی زاینده رود زیر زمین اصفهان در حال رخ دادن است؛ خطر فرونشست!
کاهش نزولات جوی، قطع آب رودخانه زاینده رود و افت سطح آب زیرزمینی در دشت اصفهان به پدیده فرونشست زمین سرعت بخشیده، اما معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان در این باره می‌گوید: در صورت وقوع فرونشست به دلیل تُردبودن خاک، عملاً دیگر امکان بارگذاری مجدد روی آن خاک را نخواهیم داشت؛ از این رو در مطالعات فرونشست زمین، ریزپهنه‌بندی‌ها را مورد بررسی قرار داده‌ایم؛ در این راستا در قالب طرح جامع ریزپهنه‌بندی و مدیریت ریسک لرزه‌ای، شناسایی نقاط آسیب‌پذیر شهر اصفهان در دستور کار قرار دارد.
توضیحات بیشتر در این ارتباط همچنین در خصوص پروژه‌های اولویت‌دار سال ۹۷ معاونت شهرسازی و برنامه‌های مدنظر برای احیاء بافت فرسوده شهر را در مشروح گفت و گوی ایمنا با «سید احمد حسینی‌نیا- معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان» می‌خوانید:
وضعیت فرونشست در اصفهان چگونه است؟
در شرایط فعلی در کلان‌شهر اصفهان به دلیل خشکی زاینده رود با پدیده فرونشست زمین مواجه هستیم که از نظر علمی زلزله خاموش محسوب می‌شود؛ با این تفاوت که وقتی زلزله‌ای اتفاق می‌افتد، به جز سلامت، ایمنی و جان انسان‌ها، موضوع بازسازی مجدد به لحاظ کالبدی در حوزه شهرسازی را می‌توان دنبال کرد، اما در صورت وقوع فرونشست به دلیل تُردبودن خاک، عملاً دیگر امکان بارگذاری مجدد روی آن خاک را نخواهیم داشت؛ از این رو در مطالعات فرونشست زمین، ریزپهنه‌بندی‌ها را مورد بررسی قرار داده‌ایم؛ در این راستا در قالب طرح جامع ریزپهنه‌بندی و مدیریت ریسک لرزه‌ای، شناسایی نقاط آسیب‌پذیر شهر اصفهان در دستور کار قرار دارد.
همچنین طی هماهنگی‌های انجام شده با شرکت آب منطقه‌ای، نظام مهندسی ساختمان و حوزه معاونت شهرسازی و معماری شهرداری، کارگروه‌هایی تشکیل شده و در کنار آن طی دو سال اخیر با همکاری دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر، طرح مطالعات و تدوین ضوابط طراحی پایدار اقلیمی ساختمان‌ها در دستورکار است؛ این طرح مطالعاتی تاکنون ۴۰ درصد پیشرفت داشته که بخشی از آن به معماری و شهرسازی پایدار و اکولوژیک اشاره دارد و بخش‌های دیگر به موضوع کمبود آب و به کارگیری مفاهیم و فناوری‌های نوآورانه و خلاقانه برای حل بحران آب می‌پردازد.
بخش اکولوژیک طرح مطالعات و تدوین ضوابط طراحی پایدار اقلیمی ساختمان‌ها نیز به موضوع آب‌های خاکستری و نحوه بازیافت، بازچرخانی و استفاده در صنعت ساخت و ساز، فضای سبز و دیگر مصارف شهر می‌پردازد.
برای احیاء بافت فرسوده چه برنامه‌ای دارید؟
در این رابطه برنامه‌ای که دنبال می‌کنیم در چند پلان است، از یک منظر بانک اطلاعاتی وضعیت خدمات و سرانه‌های بافت‌های فرسوده را شناسایی و شیوه‌نامه محرک توسعه را در شهر اصفهان تدوین کردیم. همچنین لایحه راه‌اندازی دفاتر تسهیل‌گر با رویکردهای جدید «خود درآمد» را تنظیم و هفته گذشته تقدیم شورای اسلامی شهر کردیم تا مورد بررسی قرار گیرد، بر این اساس پس از تصویب طبق تصمیم شورا در جهت نوسازی بافت فرسوده شهر گام خواهیم برداشت.
از اولویت‌های اجرایی بخش شهرسازی بگویید.
یکی از مهمترین سیاست‌هایی که در حوزه شهرسازی مطرح شده، جاری‌کردن «مفهوم حق به شهر» است، ما اعتقاد داریم که این عنوان و مفهوم در جهت حقوق شهروندی و از ضروریات زندگی شهری است، زیرا اگر بخواهیم آگاهانه عمل کنیم به برنامه‌ریزی صحیح برای فضای شهری و مشارکت فعال شهروندان نیاز داریم؛ در واقع آنچه در حوزه سیاست‌گذاری در معاونت شهرسازی دنبال هستیم، تهیه طرح های توسعه شهری و منطقه ای، تدوین ضوابط و دستورالعمل ها، اصلاح فرایندهای موجود و تسهیل امور شهرسازی است و این موارد زیرمجموعه ای از کلید واژه مفهوم حق به شهر است.
برای بیان جزئی‌تر مصداق عملیاتی آن باید گفت ما سه دسته‌بندی کلی داریم که یکی از آنها بحث‌های «زیرساختی» است؛ به عنوان مثال در فرایند فعالیت‌هایی که این معاونت در حوزه شهرسازی و مناطق ۱۵ گانه با سیستم‌های مکانیزه از جمله «سرای هشت» می‌خواهد کار کند، باید مصوبات کمیسیون ماده پنج و کارگروه‌هایی که درباره کاربری‌ها و پهنه ها تصمیم گیری می کند، به روز رسانی شود؛ اینها جزء پروژه‌هایی است که هر سال باید در برنامه معاونت‌ها به صورت ثابت داشته باشیم، زیرا جزء لاینفک توسعه شهری است و تغییراتی که بر اساس مصوبات در شهر صورت می گیرد، باید در نرم‌افزار سرای هشت و نقشه‌ها اعمال شود تا قابل پیگیری و رصد توسط مناطق و شهروندان باشد.
در بخش پروژه های مطالعاتی باید اشاره کنم شهرک‌ها و مجموعه‌هایی به شهر اصفهان الحاق شده که باید پهنه‌بندی‌ها، معابر، کاربری ها و ارتفاع پذیری آنها بر اساس مصوبات کمیسیون در سیستم GIS و نرم‌افزار سرای هشت لحاظ شود.
مورد دوم «مطالعات و طراحی» است؛ که در حال حاضر مطالعات فرونشست زمین، ریزپهنه‌بندی‌ها را در دستور کار داریم. حتی در حوزه مطالعات برای فقرزدایی، تدوین برنامه عملیاتی جهت کاهش نابرابری فضاهای شهری را در دستور کار قرار دادیم تا بتوانیم از شمال تا جنوب و مرکز شهر کاستی‌هایی که در سرانه ها، کاربری‌ها و خدمات وجود دارد را شناسایی کنیم؛ این موارد قابل رصد است تا مشخص شود توزیع عادلانه امکانات انجام شده یا خیر، در این راستا می‌توان برای مدیریت بهتر شهر برنامه‌ریزی کرد.
در حوزه طراحی، بحث فضاهای گمشده را در دستور کار داریم تا آنها را به فضایی همه شمول تبدیل کنیم، فضاهایی در شهر موجود است، اما به لحاظ طراحی‌های شهری برای آنها اقدام خاصی انجام نشده؛ به عنوان مثال یکی از پروژه‌ها، مربوط به فضای باز روبه روی هتل عباسی است، سطح همکفی که تعدادی از شهروندان به عنوان اسکیت از آن استفاده می‌کنند، اما برای آن می‌توان به عنوان پاتوق های شهری برای خانواده‌ها برنامه داشت تا این فضا از کیفیت موجود خارج و اجتماع‌پذیر شود.
در این راستا نگاه «همه شمول» از دو منظر «جامعه» و «فضایی» قابل بررسی است، در این راستا از منظر جامعه یعنی خردسالان، کودکان، نوجوان، میانسالان و سالمندان دور هم جمع شوند، و از منظر «فضایی» یعنی اینکه فضاها برای افراد معلول جسمی و افرادی که از سلامت کامل به سر می‌برند، به صورت یکسان قابل استفاده باشد.
در خصوص اولویت‌های شهرسازی در اصفهان صحبت کردید که در سه حوزه زیرساخت‌ها، مطالعات و اجرایی خلاصه می‌شود، در خصوص حوزه اجرا توضیح دهید.
مقوله سوم اجرا است که مستقیم به مشکلات مناطق ۱۵ گانه که با اسناد بالادستی مواجه هستند، می‌پردازد. در طرح تفصیلی اصفهان پهنه‌هایی با عنوان گستره‌های ویژه تعریف شده که طی دو سال اخیر در خصوص این پهنه‌ها برنامه‌ریزی و تعیین تکلیف انجام نشده بود؛ ما این پهنه‌ها را در ۱۰ منطقه شهرداری اصفهان احصاء کردیم که از پهنه‌های ۲۰ هکتار تا ۷۲ هکتار و حتی چهار هکتار نیز وجود داشت.
چرا تنها در ۱۰ منطقه پهنه‌ها شناسایی شده است؟
مناطقی که در آنها پهنه شناسایی شده، بیشتر در حاشیه شهر و دارای حریم واقع شده و شامل مناطق دو، چهار، ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۴ و ۱۵ است، این پهنه‌ها بلاتکلیف بوده و شهروندانی که در خصوص آنها به شهرداری مراجعه می‌کردند، پاسخ صحیحی دریافت نمی‌کردند، زیرا در طرح تفصیلی برنامه‌ای برای آنها در نظر گرفته نشده است از این رو پهنه‌ها احصاء و با تاکید بر سازوکارهای حقوقی، مالکیتی و نگاه مشوق‌های اقتصادی برای جلب همکاری ذی‌نفعان و تحقق‌پذیری طرح‌ها در دستور کار قرار گرفت.
حدود ۱۰ پروژه در این حوزه برای مدیریت مسایل پیش‌بینی شده است که پس از تایید مراجع ذی‌صلاح برای اجرا به مناطق ابلاغ می‌شود.
در حوزه اجرا، همچنین ضوابط گستره بازار را داریم چرا که برای اراضی پشت بازار اصفهان در منطقه سه شهرداری اصفهان برنامه‌ریزی خاصی انجام نشده و از جنس پروژه‌هایی است که سوال مراجعان شهرداری منطقه سه در خصوص این پهنه‌ها بی‌پاسخ می‌ماند چرا که برای آنها در کمیسیون ماده پنج کاربری در نظر گرفته نشده بود.
عملاً با تهیه این طرح می‌توانیم ضوابط بارگذاری در این گستره را داشته باشیم تا شهروندان از حقوق مالکیتی استفاده کنند.
از دیگر موارد از جنس اجرا، پروژه بدنه‌سازی چهارباغ عباسی است، پیاده راه چهارباغ در دستور کار قرار گرفت و دو لاین رفت و برگشت مسیر چهارباغ به پیاده راه تبدیل شد، در حال حاضر محور میانی چهارباغ در حال انجام است.
با استفاده از تجربه بدنه‌سازی ضلع شرقی چهارباغ، برای ضلع غربی به این نتیجه رسیدیم که با مشارکت شهروندان در فاز اول پیرایش شهری و در فاز دوم، شناسایی دانه دانه پلاک‌ها و تجویز برای هر پلاک را جزء برنامه‌های اجرایی قرار دهیم. یکی دیگر از برنامه‌های اجرایی ما طرح جامع شهر اصفهان با رویکرد جدید است؛ آخرین بار سال ۶۷ یک طرح جامع برای شهر اصفهان تهیه شده بود و امسال با مشارکت اداره کل راه و شهرسازی برنامه جامع شهر را کلید زده و اعلان عمومی آن را انجام دادیم.
مزایای برنامه جامع شهر اصفهان این است که هشت کانون اصلی را در بر می‌گیرد، صرفاً نگاه کالبدی ندارد و مؤلفه‌هایی مثل زیست‌بوم، حمل و نقل، شهرسازی و اقتصاد شهری را در دستور کار خود دارد.
پروژه‌های اولویت‌دار سال ۹۷ و چشم انداز معاونت شهرسازی چیست؟
با توجه به اینکه استراتژی کلی معاونت شهرسازی و معماری حول محور حکمروایی خوب شهری است، چشم‌انداز آن تحقق حقوق شهروندی و اداره ارزان شهر است.
در این ارتباط سه مؤلفه اصلی در پروژه‌ها داریم، یکی از آنها «زیرساخت» است که به تولید نقشه، مصوبات، پیاده‌سازی و تعیین محدوده های شهری به عنوان پروژه‌های زیرساختی، خلاصه می‌شود.
مؤلفه دوم حوزه مطالعات و طراحی است، در این بخش با توجه به شرایط اقلیمی که پایداری شهر اصفهان را مد نظر قرار می دهد، به ریزپهنه بندی‌ها، فرونشست، جزایرگرمایی و ارتقاء کیفی محلات مرتبط است.
مولفه سوم پروژه های اجرایی است، در این بخش وضعیت مناطق ۱۵ گانه شهر را مورد بررسی قرار داده، مشکلات احصاء شده و نقاط ضعف طرح تفصیلی آسیب‌شناسی شد؛ همچنین پهنه‌های طرح تفصیلی ابلاغی سال ۹۴ که بلاتکلیف مانده بود، در دستور کار قرار گرفت تا برای آنها پروژه تعریف و پس از دریافت مصوبات از مراجع ذی‌ربط، جهت اجرا به مناطق ابلاغ می‌شود.
در خصوص اداره شهر و اجرای قوانین و مقررات، تابع مصوبات کمیسیون ماده پنج و در نهایت شورای عالی برنامه‌ریزی هستیم. برای هر تغییری در طرح‌های بالادستی که شامل طرح تفصیلی است، باید پیشنهادات طرح را از طریق کمیسیون ماده پنج و شورای برنامه‌ریزی ارایه و مصوبات لازم را دریافت کنیم.
مردم چقدر می‌توانند در این زمینه نقش داشته باشند؟
در تهیه طرح تفصیلی قبلی که مربوط به سال ۹۲ بود، تلاش هایی برای رفع برخی ایرادات انجام شد، اما نگاه به طرح تفصیلی سال ۹۴ یک نگاه صرفاً کالبدی بوده و مؤلفه‌هایی همچون حمل ونقل، زیست‌بوم، مدیریت و تشکیلات کاربری‌ها را در خود نداشته و تنها به تولید نقشه‌های صرفاً کالبدی بسنده کرده است، از این رو به طور طبیعی با ایراداتی در تحقق طرح مواجه هستیم که اینجا مشارکت و نقش پذیری مردم پر رنگ خواهد شد و بر اساس مغایرت‌هایی که در پهنه‌ها و پلاک‌ها ایجاد می‌شود، از طریق اطلاع‌رسانی و برنامه‌ریزی در فرایند اصلاح کمیسیون ماده پنج قرار می‌گیرد.