چتری برای خشکسالی
بخل آسمان، زمین را فقیر کرده و چشم‌ها به آسمان دوخته شده، آیا باید تسلیم سرنوشت تلخی شویم که طبیعت و گاه سوء مدیریت‌ها رقم زده‌اند؟
بخل آسمان، زمین را فقیر کرده و چشم‌ها به آسمان دوخته شده، آیا باید تسلیم سرنوشت تلخی شویم که طبیعت و گاه سوء مدیریت‌ها رقم زده‌اند؟
به گزارش ایمنا، از قدیم گفته‌اند «هرجا آب هست، آبادی هم هست»؛ شاید مردمان این روزگار بیش از پیشینیان، درستی این مثل را درک کنند. این روزها مردم شهرضا چشم به آسمانی دارند که هر روز از صبحگاهان تا شب ابری است، اما نمی‌بارد.
آب که نباشد، هیچ چیز نیست، کشاورزی و دامداری در مرحله نخست نابود می‌شود و بعد از آن صنعت و در آخر، اگر تلاشی نکنیم، انسان‌ها. اگر با پرگار خشکسالی، دایره‌ای پیرامون ایران بکشیم، استان اصفهان در نقطه پرگار قرار دارد و شهرضا هم که بخشی از پیکر اصفهان است، تنی دارد رنجدیده از زخم‌های شمشیر خشکسالی.
رضا فخاران، از کشاورزان شهرضا می‌گوید: اگر امسال باران درست و حسابی نبارد، وضعیت کشاورزان بدتر می شود؛ قنات‌های شهرضا دیگر آبی ندارند، بعضی کشاورزان دیگر کشت نمی‌کنند و مجبور شدند دنبال کارهای دیگری مثل کارگری بروند.
وضعیت وخیم بارندگی در شهرضا در حالی باعث نگرانی مردم شده که ستار سبزه‌علی، رییس اداره هواشناسی این شهرستان می‌گوید: خشکسالی و کمبود بارش‌ها، بحرانی است که همه کشور را درگیر کرده و یکی از مهمترین نتایج آن، کاهش آب‌های زیرزمینی است.
وی با بیان اینکه پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد، سال خوبی در پیش رو داریم، تصریح می‌کند: متاسفانه در بعضی اوقات پیش‌بینی‌های هواشناسی دقیقا منطبق بر واقعیت نیست، البته سازمان هواشناسی پیش‌بینی‌های سالیانه و متوالی را در اختیار دارد و در بسیاری مواقع پیش‌بینی صحیح ارایه می‌دهد.
رییس اداره هواشناسی شهرضا میانگین بارش سالانه این شهرستان را حدود ۱۴۳ میلیمتر اعلام می‌کند و می‌افزاید: در سال جاری با کاهش ۵۲ درصدی بارندگی شهرستان نسبت به میانگین بلند مدت، شاهد تشدید وضعیت خشکسالی بودیم.
سبزه‌علی با بیان اینکه در سال جاری میزان بارش‌ها ۴۷ درصد کمتر از سال گذشته بود، می‌گوید: پیش‌بینی‌ها، پاییز و زمستان پر بارشی نشان می‌دهد، اما به سبب کاهش ذخایر منابع آبی، همچنان خشکسالی وجود دارد.
وی می‌افزاید: تا آذرماه بارش باران در منطقه اتفاق می‌افتد و پس از آن از اواسط آذرماه تا دهه آخر دی‌ماه با افت بارش‌ها مواجه خواهیم بود، اما از بهمن‌ماه با فعال شدن سامانه جنوبی مدیترانه‌ای، بارش‌ها دوباره آغاز می‌شود.
پیش‌بینی‌هایی از این نوع، همراه با بیم و امید بسیار، بارها مطرح شده، اما آنچه واقعیت دارد وضعیت نگران کننده کمبود بارش‌ها و کاهش محسوس سطح آب‌های زیرزمینی است.
وضعیت نگران کننده کشاورزی منطقه
رضا باقری، مدیر جهاد کشاورزی شهرضا با بیان اینکه متوسط بارندگی سالانه در این شهرستان حدود ۱۳۰ میلیمتر است، اظهار می‌کند: شهرضا، جزء مناطق خشک محسوب می‌شود، در حالی که بر اثر بهره‌برداری‌های بی‌رویه و خشکسالی‌های پیاپی، سطح آب‌های زیرزمینی به شدت کاهش یافته است.
وی می‌گوید: دشت‌های شهرضا جزء دشت‌های ممنوعه بحرانی است، میزان بارش در ۱۰ سال گذشته در این شهرستان کاهش یافته، چنانچه این میزان از ۲۰۸ میلیمتر در سال زراعی ۸۶-۸۵، به ۲۶ میلیمتر در سال زراعی ۸۷-۸۶ آن هم در ۲۱ مرحله بارش، کاهش یافت که هنوز هم جبران نشده است.
مدیر جهاد کشاورزی شهرضا با بیان اینکه در سال‌های ۸۹-۸۸،۹۱-۹۰ و ۹۲-۹۱ میزان بارندگی منطقه بیشتر از میانگین بوده است، تصریح می‌کند: این مسئله را باید با توجه به تعداد بارش مؤثر در نظر بگیریم که نتیجه آن نشان می‌دهد، سفره‌های آبی زیرزمینی بهره چندانی از بارندگی‌ها نبرده است.
حال در این شرایط که بخل آسمان، زمین را فقیر کرده و چشم‌ها به آسمان دوخته شده، همچنان منتظر باران هستند، چه باید کرد؟ آیا باید تسلیم سرنوشت تلخی شویم که طبیعت و گاه سوء مدیریت‌ها رقم زده‌اند یا راه چاره‌ای هست؟
اصلاح الگوی کشت در شهرضا
مدیر جهاد کشاورزی شهرضا با اشاره به اجرای طرح‌های با هدف مدیریت منابع آب و کاشت محصول در این شهرستان می‌گوید: از جمله این اقدامات می‌توان به توسعه کشت انواع صیفی‌جات در فضای باز با استفاده از سیستم‌های جدید پیش‌رویشی و روش‌های نوین آبیاری با مصرف بهینه آب در دشت‌های «مهیار» و «پرزان»، شامل گوجه و خیار، طالبی و خربزه، بادمجان و... در سطح ۵۵۰ هکتار که ۴۰۰ هکتار آن به صورت تمام مکانیزه با استفاده از دستگاه‌های مجهز به استقرار نوارهای آبیاری و ایجاد مالچ نایلونی روی بستر کاشت و توسعه کشت ارقام سازگار سیب زمینی و پیاز، اشاره کرد.
باقری با اشاره به توزیع حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار لیتر سوخت جهت مصرف در گلخانه‌های این شهرستان، از برنامه‌ریزی جهت توسعه کشت‌های گلخانه‌ای در سطح هفت هکتار و اصلاح و نوسازی گلخانه در سطح چهار هکتار، خبر می‌دهد.
وی ادامه می‌دهد: طرح الگوی کشت شهرضا تدوین شده است و از ابتدای سال زراعی ۹۸-۹۷ در این شهرستان اجرا می شود.
خشکسالی را سیاسی نکنیم
مرتضی فلاح، کارشناس ارشد محیط زیست در این باره می‌گوید: همواره در رسانه‌ها مطرح می‌شود که بخش کشاورزی ۹۰ درصد آب را مصرف می‌کنند، بنابراین اصلاح سیستم‌های آبیاری مزارع ضروری است؛ کسی مُنکر این ضرورت نیست، اما آیا شهرها و روستاها آب را مصرف و آلوده نمی‌کنند؟
وی ادامه می‌دهد: گاهی به اسم صرفه جویی تولید نان و غلات را به خطر می‌اندازیم و بعد از مدتی با فراموشی خشکسالی، رویه سابق را ادامه می‌دهیم؛ تا وقتی که رفع مشکل خشکسالی به کارشناسان و متخصان واگذار نشود و از سیاست‌زدگی در این بخش که با حیات ما مرتبط است خودداری نکنیم، اوضاع بهتر نمی‌شود.
کارشناس ارشد محیط زیست تأکید می‌کند: متأسفانه در بسیاری موارد مردم انتظار دارند که دولت مشکل کم‌آبی را رفع کند و با خیال آسوده به شست وشوی ماشین و حیاط منزل ادامه می‌دهد؛ این افراد نمی‌دانند که برای رفع مشکلات زیست محیطی دولت و مردم با هم مسئول هستند و اگر هر کس در انجام وظیفه کوتاهی کند، زندگی خودش به خطر می‌افتد.
فلاح می‌گوید: سد سازی، قطع آب روستاها و شهرها، توسعه گلخانه‌ها، اصلاح الگوی کشت و ...، هیچ یک به تنهایی نمی‌تواند مشکل خشکسالی را در کشوری که با کاهش شدید منابع آب‌های زیرزمینی و سطحی مواجه است را رفع کند؛ باید مدیریت جامع منابع آب در همه بخش‌ها ایجاد شود.
وی ادامه می‌دهد: اصلاح الگوی کشت باید توسط دولت تدوین و با اعمال سیاست‌های تشویقی به وسیله کشاورزان اجرا شود، توسعه گلخانه‌ها باید با توجه به آمایش سرزمینی و درنظر گرفتن برنامه دراز مدت و حفظ منابع خاک و هوا باشد، استفاده از پساب تصفیه شده در بخش‌های صنعت و فضای سبز بسیار مفید است، اما نکته بسیار مهم در همه این‌ها آن است که طرحی که دقیق و کارشناسی تدوین شده، حتما اجرا شود و با نظارت دقیق، اجازه ندهیم در اجرای آن وقفه‌ای ایجاد شود.
کارشناس ارشد محیط زیست اضافه می‌کند: خشکسالی یک مسئله سیاسی و جناحی نیست که از آن سوء استفاده یا سوء برداشت شود، این معضل با موجودیت ما پیوند خود و اگر به درستی مدیریت نشود، سیاست و اقتصاد و اجتماع ما را نابود می‌کند، پس همه ما با هر گرایشی فرهنگی قومی و سیاسی در برابر آن مسئولیم.