اصفهان برای همه زیستمندان

روزهایی که به نام اصفهان نام‌گذاری شده است همه از برنامه‌ها برای شهری بهتر برای شهروندان می‌گویند، از گذشته و آینده این شهر. در این میان اما هیچ‌کس به دیگر موجودات زنده‌ای که ساکن این جغرافیا هستند توجه نمی‌کند. ساکنانی که پیش از انسان‌ها درجایی که امروز اصفهان نامیده می‌شود زیست می‌کرده‌اند. همیشه همین‌طور بوده، ما آدم‌ها خودمان را دیده‌ایم و بس. دروغ چرا، حتی تا جایی که امکان داشته سعی کرده‌ایم نزدیکان خود را ببینیم، کسانی که ازنظر اجتماعی، قومی، مالی و سیاسی به ما نزدیک‌تر بوده و هستند. هر چه افق دید ساکنان شهری کوتاه‌تر باشد، مشکلاتش بیشتر خواهد بود.

اصلی‌ترین مسئله شهر اصفهان مشکلات محیط زیستی است، از خشکی زاینده‌رود تا آلودگی هوا و عواقب ناشی از این دو. شهری شهر پایدار و ماندگار خواهد بود که نه‌تنها چتری برای همه انسان‌ها باشد که همه موجودات زنده از حیوان تا گیاه در آن امکان زیست مطلوب داشته باشند. امروز، فراتر از دموکراسی باید در پی تحقق «بیودموکراسی» باشیم و حق حیات سزاوارانه را برای همه موجودات زنده ساکن اصفهان بخواهیم. بر این اساس و از منظر حمایت از حیوانات امیدوارم شاهد تحقق موارد ذیل در شهر اصفهان باشیم:

زاینده‌رود زنده:

نمی‌شود از حیات و موجودات زنده صحبت کرد و به زاینده‌رود اشاره نکرد. زاینده‌رود، رود زنده سازی بوده و هست که علاوه بر انسان‌ها صدها گونه جانوری از حضور آن منتفع می‌شدند. زاینده‌رود زیستگاه تعداد زیادی حیوان آبزی و محل زمستان گذرانی پرندگان مهاجر بوده است. هیچ و همه کالای صنعتی یا کشاورزی ارزشی برابر با زاینده‌رود و گاوخونی ندارند و نخواهند داشت!

اصلاح جدی ایرادهای باغ پرندگان، خزندگان و آکواریوم اصفهان:

کارشناسان محیط‌زیست و حامیان حیوانات در سال‌های گذشته بارها و بارها نسبت به مشکلات موجود در این اماکن تذکر داده‌اند. از شرایط بد برای برخی حیوانات تا عدم رعایت حداقلی استانداردها و از همه مهمتر وجود گونه‌های غیرمجاز و قاچاق؛ اما تاکنون هیچ توجهی به این هشدارها نشده است. برخی از گونه‌های موجود در این اماکن شامل کنوانسیون (CITES) كنوانسیون تجارت جهانی گونه‌های گیاهی و جانوری درخطر انقراض هستند و مشخص نیست از کجا به اینجا راه‌یافته‌اند. اداره کل حفاظت محیط‌زیست اصفهان و مجموعه شهرداری اصفهان به شکل عجیبی در این زمینه سکوت کرده‌اند! عالی‌ترین خواسته، تعطیل این مراکز است، اما اگر در حال حاضر امکان‌پذیر نیست باید علاوه بر بهبود وضعیت حیوانات، مکانیسم مشخصی برای ورود و خروج حیوانات این اماکن تعریف شود. درحالی‌که دلسوزان و کارشناسان بسیاری درباره مشکلات این اماکن هشدار داده‌اند، درشان شهر اصفهان نیست که گردشگران خارجی پس از بازدید از این‌ها در مورد ایرادها و زشتی‌های آن برای هم‌وطنانشان بنویسند.

وعده تعطیل باغ‌وحش اصفهان محقق شود:

سال پیش مهدی مقدری، سخنگوی سابق شورای شهر اصفهان خبر داده بود که اعضای کمیسیون فرهنگی شورا با توجه به مشکلات محیط زیستی و برای احترام به حقوق حیوانات تصمیم به تعطیل باغ‌وحش اصفهان گرفته‌اند. چشم‌به‌راهیم این تصمیم درست محقق شود. باغ‌وحش‌ها جز اسارت و رنج چیزی برای حیوانات ندارند.

کالسکه‌های اسب، وصله ناجور با آزار حیوانات:

کالسکه‌های اسب در میدان نقش‌جهان با آن ساعات کاری و ماندن حیوانات در سردترین و گرمترین روزهای سال بدون هیچ سرپناهی نماد حیوان آزاری در قلب شهر اصفهان است. علاوه بر آزار اسب‌ها جلوی چشم گردشگران، ایجاد بوی نامطبوع در محیط از دیگر ایرادات این مسئله است. ضمن اینکه اصولاً حضور کالسکه‌ها به این شکل هیچ اصالت تاریخی ندارد. باید با مظاهر حیوان آزاری خداحافظی کرد. بنیاد جهانی رعایت اصول اخلاقی برای حیوانات (PETA) اسب درشکه را نمادی از تجاوز به حقوق حیوانات و حیوان آزاری می‌داند. در بیش از 25 شهر از 4 قاره دنیا پویش‌های مردمی برای استفاده نکردن از اسب برای کشیدن درشکه‌ها وجود دارد. پس از بارسلونا، شورای شهر مونترال نیز تصویب کرده که از سال 2020 استفاده از اسب درشکه ممنوع می‌شود و به‌جای اسب از دوچرخه و موتورهای برقی استفاده خواهد شد. اصفهان می‌تواند شهر بعدی باشد.

ایجاد نقاهتگاه برای حیوانات آسیب‌دیده:

شهر بزرگ اصفهان این پتانسیل را دارد که نقاهتگاهی برای حیوانات آسیب‌دیده شهری داشته باشد. حیواناتی که به هر دلیلی در سطح شهر دچار مشکل می‌شوند در این مرکز نگهداری شوند. اصلاً نیاز نیست این مرکز با استفاده از بودجه شهر ایجاد شود. تنها همکاری و نظارت صحیح شهرداری کافی است که بخش خصوصی در این عرصه ورود کند.

گسترش پرنده‌نگری در شهر اصفهان:

شاید تنها کار مثبت شهرداری اصفهان در خصوص حیوانات را می‌توان ایجاد مرکز پرنده‌نگری در کوه صفه با همکاری سمن آوای بوم دانست. این ابتدای راه است و باید از پتانسیل بالای پرنده‌نگری برای آشتی شهروندان با طبیعت و کمک به اکوتوریسم بهره برد.

اشکالات فراوان در برخورد با حیوانات شهری: یکی از مسائلی که شهرهای بزرگ با آن دست‌به‌گریبان هستند تعارض‌های ایجادشده بین حیوانات شهری نظیر سگ و گربه با انسان است. این مشکل وقتی بیشتر خودنمایی می‌کند که شاهد افزایش جمعیت این حیوانات باشیم. بدون مدیریت پسماند و حذف منابع غذایی که در قالب زباله در اختیار این حیوانات قرار می‌گیرد هیچ توفیقی در کنترل جمعیت حیوانات شهری نخواهیم داشت و در این شرایط این حیوانات هستند که متضرر می‌شوند. پناهگاه‌هایی که در سال‌های گذشته با همکاری شهرداری اصفهان فعالیت داشته‌اند ایرادات اساسی مدیریتی داشته و دارند و خود به قتلگاه حیوانات تبدیل‌شده‌اند.

استفاده از ظرفیت فرهنگسراها برای آموزش:

فرهنگسراهای زیر نظر شهرداری در سال‌های گذشته به بخشی خاموش و زیان ده تبدیل‌شده‌اند. ظرفیت‌های فراوانی برای آموزش و فرهنگ‌سازی در این مراکز وجود دارد که می‌توان در این راه از حضور نیروهای داوطلب و سازمان‌های مردم‌نهاد بهره برد.

آنچه گفته شد خلاصه‌ای بود ازآنچه می‌باید برای اصلاح شرایط زیست دیگر زیستمندان شهر اصفهان موردتوجه قرار گیرد. ورای توصیه‌های مذهبی و ریشه‌های حیوان‌دوستی در فرهنگ ملی ایرانیان، فراموش نکنیم شهری که مردمانش با حیوانات مهربان باشند حتماً جای بهتری برای زندگی خواهد بود. شهری که حداقل‌های زیستی برای حیوانات را ایجاد کند حتماً شرایط بهتری برای زیست انسان‌ها خواهد داشت. اصفهانی که در عرصه‌های فرهنگ، هنر و ادب پیشرو بوده باید اینک در عرصه احترام به‌حق زیست دیگر ساکنانش پیشرو و الگو باشد.

سپهر سلیمی - فعال محیط زیست