اللهیاری: زمانی در ‌اصفهان برای احداث یک خیابان ۱۰۰ خانه تاریخی تخریب شد

مدیرکل میراث‌فرهنگی استان اصفهان گفت: زمانی در همین شهر اصفهان برای احداث یک خیابان صد خانه تاریخی تخریب شود و آب از آب هم تکان نمی خورد اما اکنون نگاه به میراث فرهنگی و انتظارات و مطالبات تغییر کرده است.
به گزارش تسنیم ، استان پهناور اصفهان با دارا بودن بیشتر ظرفیت کمی و کیفی در حوزه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در کشور پیشانی اصفهان محسوب می شود که این پیشانی ظرفیتی عظیم برای اسناد هویتی و راه برون رفت از مشکلات اقتصادی جامعه امروز است.

در همین زمینه فریدون اللهیاری، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان ضمن بازدید از دفتر خبرگزاری تسنیم نمایندگی اصفهان به سوالات خبرنگاران پیرامون دغدغه های موجود در حوزه  ابنیه تاریخی و میراث فرهنگی پاسخ داد.

در ادامه بخش دوم گفت وگوی تسنیم را با فریدون اللهیاری می خوانید.

تسنیم: پیرامون قلعه تاریخی شاهدژ تا کنون چه عملیات های مرمتی و باستان شناسی انجام شده است؟

اللهیاری: ما در حوزه باستان شناسی در استان اصفهان خیلی کار داریم اما واقعیت این است که ورود ما به مسئله باستان شناسی باید با تامین جامع منابع باشد. در مطالعات باستان شناسی بحث حفاظتی مهمتر از بحث کاووش است به این معنی که وقتی کاووش صروت می گیرد به مسئله حفاظت بیشتر فکر می کند، گاهی ما ناگزیر به تدفین دوباره کاووش ها می‌شویم زیرا بحث حفاظت ویژه و مهم است.

در قلعه شاهدژ فعالیت باستان شناسی انجام شد که آخرین نتایج کاووش ها در 2 سال گذشته انجام شده، شاهدژ یک سایت بسیار مهم است که مسائلی در پیرامون آن وجود دارد که شامل موارد چون خط 2 تله کابین است و این طرح زمانی در منطقه ایجاد شده بوده که بنده در این حوزه مسئولیتی نداشتم، وقتی پای ما در حیطه عملیات عمرانی باز باشد، می تواند مجریان را حین عملیات عمرانی می تواند راهنمایی کند اما وقتی یک پروژه انجام گرفت، کار برای مباحث میراثی دشوار می‌شود.

تسنیم: با توجه به اینکه برخی از طرح‌ها و پروژه های عمرانی در سایت های تاریخی اجرایی شده است، اقدام و موضع میراث فرهنگی در این زمینه چگونه است؟

اللهیاری: اکنون ما در استان اصفهان وارث چندین پروژه مهم عمرانی هستیم که این پروژه ها در سایت های میراث فرهنگی رخ داده است، مانند سد کوچری گلپایگان یا خط دوم تله کابین صفه که ای کاش قبل از انجام به تدابیر میراثی اندیشیده می شد اما امروز بنده به عنوان مدیر میراث فرهنگی در موضع تصمیم گیری باید در مورد حجم عظیم سرمایه ها و منابع کشور و شهر که در آنجا هزینه شده، تصمیم بگیرم و وقتی می گویم باید این پروژه ها جمع شود یعنی که میلیاردها تومان پول مردم که در اینجا هزینه شده را جمع کنند.

نکته دیگر این است که آیا جمع کردن پروژه ها به راحتی قابل انجام است، گاهی در سایت های میراثی، سایت نامتناجس انجام می شود که ایجاد آن یک هزینه و جمع کردن آن هزینه بیشتری را در پی دارد، که این ها نیازمند بررسی ابعاد حقوقی و فنی است که ما در این حوزه تنها توانستیم اقدامات حقوقی انجام دهیم که به محض حضورم در میراث فرهنگی در زمینه شاهدژ و سد کوچری گلپایگان اقدام حقوقی انجام دادم، منظور ما از اقدام حقوقی این نیست که می  خواهیم مخاصمه ایجاد کنیم بلکه هدف ما این بود که از نظر قانونی این مسئولیت را داریم که خلاف بودن آن را اثبات کنیم تا مورد بررسی دستگاه قضایی قرار گیرد و بعد از آن

موضع بنده به عنوان مدیرکل میراث با کسانی که مسئولیت در این حوزه ندارند، فرق می کند و وظیفه دستگاه ما غوغاسالاری نیست اینکه برخی مطرح می کنند که مدیرکل میراث در حوزه این اتفاقات سینه چاک نشده، اگر روزی که می خواستند این پروژه ها را در سایت های میراثی ایجاد کنند، من بودم، چه بسا سینه چاک شدن من را هم می دیدند و نمی گذتشتم هم به حوزه میراث آسیب  وارد شود و هم منابع مردم در جای نامناسب هزینه شود.

در حال حاضر میراث فرهنگی مسیر خود را طبق قانون و قاعده پیش می برد که بهترین تصمیم باشد، ما دنبال این نیستیم که در مورد کاری که قبلا انجام گرفته، حرف خود را به کرسی بنشانیم.

تسنیم: ایمن سازی  سی وسه پل و اقدامات تاریخی انجام شده در این پل را توضیح بفرمایید.

اللهیاری: در حوزه سی و سه پل اقداماتی نظیر درب های فرسوده ای که شان این پل نبود را جمع آوری کردیم و بحث ایمن سازی این پل یکی از مباحثی بود که سال ها مورد نظر بود که نقطه نظرات مختلفی را در بین میراث دوستان ایجاد کرد که گروهی معتقد بودند ایمن سازی پل های تاریخی ضرورتی ندارد چون منظر و سیمای پل ها را مخدوش می کند.

جالب است که در تصاویری که در مرمت هایی که دهه 40 در سی سه پل انجام گرفته، برای ایمن سازی سی وسه پل حفاظ های چوبی استفاده شده است و به شکل خیلی ساده از ورود افراد به دالان های پل جلوگیری شده است، منظور این است که بحث ایمن سازی پل بحث جدیدی نیست اما اکنون کار دقیق تر در حال انجام است و طبیعی است که مسئولیت حقوقی آن سنگین تر از گذشته است.

تسنیم: یکی از مسائل مهمی که مورد دغدغه نمایندگان مجلس در حوزه میراث فرهنگی است، بحث ایجاد وزارت خانه میراث فرهنگی است، نظر شما دراین باره چیست؟

اللهیاری: تبدیل سازمان میراث فرهنگی به وزارت خانه منوط به تصمیم مجلس در چارچوب سازوکار های قانونی اتفاق بیافتد، طبیعی است که باید اجرا و پیگیری شود اما بیش از اینکه عنوان این دستگاه در کشور تغییر کند، بایستی یک نگاه اساسی به آماده سازی و تبیین یک ساختار مناسب در این تشکیلات متناسب با ماموریت هایی که برای آن قائل هستیم، ایجاد شود.

یک زمانی مطالبات و حساسیت های جامعه حوزه میراث فرهنگی در سطح کنونی نبود، به طور مثال امروز وقتی یک کاشی از یک بنا سقوط می کند در همه رسانه ها مورد نقد قرار می گیرد اما یک زمانی در همین شهر اصفهان برای احداث یک خیابان صد خانه تاریخی تخریب شود و آب از آب هم تکان نمی خورد اما اکنون نگاه به میراث فرهنگی و انتظارات و مطالبات تغییر کرده است.

در حوزه صنایع دستی نیز ماموریت های سازمان خیلی متفاوت از گذشته شده است و امروز وقتی از صنایع دستی صحبت می کنیم، افق نگاه و چشم انداز ها حضور در بازارهای  بین المللی و توسعه اشتغال در کشور مبتنی بر صنایع دستی است.

حوزه میراث فرهنگی و صنایع دستی امروز در بحث اقتصاد مقاومتی و حمایت از تولید و کالای ایران جای خود را پیدا کرده است، به طور مثال در حوزه اشتغال در صنایع دستی تعداد شاغلین در سال 93 حدود 6 هزار نفر بودند اما امروز براساس تغییر نگاه و رویکرد به حوزه صنایع دستی امروز این اشتغال به 40 هزار نفر رسیده است، سهم حوزه صنایع دستی در اقتصاد و معیشت استان ویژه است.

امروز نگاه ماموریت ها در بخش گردشگری و نگاه به گردشگری داخلی و خارجی تغییر اساسی کرده است و اولویت ها به سمت جذب 2 میلیون گردشگر خارجی در اصفهان و افزایش ظرفیت ها و زیرساخت های اقامتگاهی پیشرفت داشته است که اینها به نقش گردشگری در توسعه متوازن استان منجر می شود.

تسنیم: همواره پروژه های میراث فرهنگی با مسئله کمبود بودجه روبرو هستند، در حال حاضر وضعیت بودجه ای میراث فرهنگی اصفهان چگونه است؟

اللهیاری: سازمان میراث فرهنگی نسبت به گذشته تغییرات مهمی نداشته و تحولی در آن رخ نداده و از نظر بودجه ای تحول بزرگی در سازمان میراث فرهنگی اتفاق نیوفتاده است و فقط مطالبات و ماموریت ها از میراث فرهنگی بالا رفته است ولی نه ساختار متناسب با ماموریت ها تالیف شده و نه منابع بودجه ای.

اگر بنا باشد که در سطح کلان راجع به میراث فرهنگی تصمیمی  گرفته شود، این تصمیم باید تصمیم شجاعانه تر و انقلابی تر باشد و واقعا مقتضی با شرایط امروز باشد اما اینکه عنوان آن از سازمان به وزارتخانه تغییر کند اما ساختار و بار مالی تغییر نکند، اتفاق جدید نیست.

تسنیم: آیا بودجه کنونی میراث فرهنگی پاسخگوی نیاز این اداره کل در اصفهان است؟

اللهیاری: هیچ وقت نمی توانیم انتظار داشته باشیم که بودجه میراث فرهنگی بتواند پاسخگوی همه نیازها باشد، اما انتظار بنده این است که با توجه به حجم عظیم میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در کشور با توجه به محدودیت هایی که وجود دارد، بتواند همه مشکلات را پاسخ دهیم و ولی حداقل نگاه به میراث فرهنگی تغییر کند و ما احساس کنیم که در زمینه بودجه تحولی رخ دهد.

در حوزه میراث بودجه کافی نیست، سازمان در این سال ها جدا از بودجه های ملی و استانی مشارکت بخش خصوصی را به کمک میراث آورده است و اکنون بیش از 300 بنای تاریخی با سرمایه گذاری بخش خصوصی در حال مرمت است و صندوق احیا فعال شده و در غالب ماده 27 واگذاری به بخش خصوصی افزایش پیدا کرده و شهرداری ها، دهیاری ها، بنیاد مسکن و راه وشهرسازی در پروژه های میراثی مشارکت کرده اند، اما منابع ما باید به گونه ای باشد آنجا که هیچ سرمایه گذار و مشارکت کننده ای وجود ندارد، بتوانیم حفظ و نگهداری کنیم.

از طرف دیگر در حوزه گردشگری ماموریت هایی که به میراث داده می شود با منابع مالی تطابق ندارد، وقتی قرار باشد در غالب برنامه ششم توسعه تعداد گردشگر استان اصفهان را به یک میلیون نفر برسانیم، مسلم است که نیازمند منابع هستیم، مگر در سال چه میزان بودجه برای گردشگری در نظر می گیرند که بتوانیم در این حوزه بازاریابی و تبلیغات کنیم و زیرساخت های گردشگری را توسعه دهیم.

البته هم سازمان میراث و هم دولت در این زمینه تلاش های خوبی را شروع کرده که از منابعی که وجود دارد، کمک بگیریم ولی اینها کافی نیست و واقعا نیازمند توجه جدی از سوی تصمیم گیران در مجلس و دولت هستیم، همانگونه که افراد از این سازمان انتظار معجره دارند، باید حمایت کنند و گرنه با منابع موجود محدودیت های ما زیاد است.

تسنیم: تغییر نگاه به حوزه میراث فرهنگی آیا برای این حوزه حساست زا شده است؟

اللهیاری: اتفاقا من این تغییر نگاه را مثبت می بینم و این تغییر بزرگترین سرمایه میراث فرهنگی است، به طور مثال در چالش با توسعه وقتی یک بنا تخریب می شد، سازمان میراث فرهنگی در مقابل این چالش تنها بود اما امروز حساسیت مردم به کمک میراث آماده است.

اما گاهی نوع نگاه های خاص در برخی از رسانه های مجازی، منصفانه و دقیق نیست، نگرانی ما از باب صرفا سازمانی نیست بلکه بیشتر نگران از بین رفتن حساسیت ها و مسئولیت پذیری جامعه در حوزه میراث فرهنگی هستیم.

تسنیم: چه میزان از ظرفیت بخش خصوصی در جبران کمبود بودجه میراث فرهنگی استفاده شده است؟

اللهیاری: قطعا حضور و مشارکت بخش خصوصی می تواد بسیار کارساز و مهم باشد و واقعا این اتفاق رخ داده است، وظیفه ای که ما داریم هم طرح های ترویجی و فرهنگ سازی و مزیت سازی برای مجموعه های تاریخی رونق گرفته شده توسط بخش خصوصی است.

امروز سازمان میراث فرهنگی مشوق های خوبی از سوی بخش خصوصی دارد که در بحث مرمت بناهای تاریخی تسهیلاتی را برای بخش خصوصی در نظر گرفته است و اینها سرعت و شتاب حفاظت و مرمت در این بخش ها را افزایش می دهد، الگوی خوبی که در این زمینه وجود داشته، تبدیل خانه‌ها به اقامتگاه های سنتی توسط بخش خصوصی بود که امروز در خود شهر اصفهان این پررونق شده است و در شهرستان های دیگر مانند نائین، اردستان و خوروبیابانک این کار پیش می رود.

تعداد زیادی کاروانسرا، حمام ها و خانه های تاریخی در مناطق مختلف استان اصفهان توسط بخش خصوصی در حال مرمت و بازسازی است که در ایام دهه فجر امسال به بهره برداری می رسد اینها نشان می دهد که اگر ما صرفا منتظر بودجه های دولتی بودیم، اگر منابعی هم اختصاص پیدا می کرد، آنقدر در سایت‌های جهانی و نفایس ملی نقص داشتیم که رسیدن به وضعیت فعلی با مشکل روبه‌رو بودیم.

جهت‌گیری‌ها میراث فرهنگی اصفهان اکنون مثبت شده که سازمان برنامه وبودجه و دستگاه های فرهنگی را به حمایت از میراث آورده است، خوشبختانه این تغییر نگاه ایجاد شده اما کارهای ما در بناهای تاریخی زیاد است، گاهی افتادن کاشی و آجر جرئی ترین مسائلی است که میراث فرهنگی با آن روبه‌رو هستیم اما بنده شب‌ها خوابم نمی‌برد که در چهلستون اصفهان با آن سازهای چوبی، سیم های معمولی عبور می‌کند که جرقه آن یک فاجعه را ایجاد می کند که اکنون با استفاده از کابل های ضد حریق با سامانه های حفاظتی از فاجعه جلوگیری شده است.