ركوردداران سیمرغ بازیگری مرد جشنواره فیلم فجر
سیمرغ بلورین، مهم‌ترین و مشهورترین جایزه سینمایی ایران است. اگر آن رویای آغشته به تصور و خیالبافی رسیدن به اسکار را کنار بگذاریم که برخی سینماگران ما چه شب‌ها که با آن سر نمی‌کنند، این مرغ شیشه‌ای کمی دست‌یافتنی‌تر است و اگر سینماگران حرفه‌ای کمی خلاق باشند و هدفمند پیش بروند، چه‌بسا بتوانند به این رویای صادقه دست یابند. سخنی گزاف نیست اگر بگوییم بسیاری از بازیگران و کارگردانان و دیگر سینماگران کشور، سودای رسیدن به آن را در سر می‌پرورانند.
سیمرغ بلورین، مهم‌ترین و مشهورترین جایزه سینمایی ایران است. اگر آن رویای آغشته به تصور و خیالبافی رسیدن به اسکار را کنار بگذاریم که برخی سینماگران ما چه شب‌ها که با آن سر نمی‌کنند، این مرغ شیشه‌ای کمی دست‌یافتنی‌تر است و اگر سینماگران حرفه‌ای کمی خلاق باشند و هدفمند پیش بروند، چه‌بسا بتوانند به این رویای صادقه دست یابند. سخنی گزاف نیست اگر بگوییم بسیاری از بازیگران و کارگردانان و دیگر سینماگران کشور، سودای رسیدن به آن را در سر می‌پرورانند.
با این‌که در سال‌های اخیر جشنواره فیلم فجر به عنوان مهم‌ترین رویداد سینمای ایران کمی وارد حاشیه و برخی سیمرغ‌های آن حرف و حدیث‌دار بوده و برخی سینماگران هم با انصراف‌های دقیقه آخری و اعتراضات گاه و بیگاه، تا حدی اهمیت و اعتبار این جشنواره و جایزه‌هایش را زیر سؤال بردند، اما با این حال همچنان جایگاه این رویداد و سیمرغ‌های بلورینش به قوت خود باقی است و طرفداران پرشماری میان اهالی سینما دارد.
هرچند معتقدیم جوایز سینمایی از جمله سیمرغ بلورین، تضمین‌کننده بزرگی بازیگران، کارگردان‌ها و دیگر سینماگران نیست، اما می‌توان آن را به عنوان اماره کوچک و نشانه اهمیت و شایستگی آنها درنظر گرفت و البته منکر هنر و توانایی‌های دیگرانی هم نیست که به دلایل مختلف گاه سلیقه‌ای، نامزد و برنده جوایز رقابت‌های مختلف نمی‌شوند.
به هر روی ما اینجا عجالتا با مردان بازیگری کار داریم که جشنواره فیلم فجر روی خوش به آنها نشان داده و بخت این را داشته‌اند که بیش از همکارانشان سیمرغ بلورین در دست‌های ایشان قرار بگیرد. این شما و این هم رکوردداران سیمرغ بلورین بهترین بازیگران نقش اول و نقش مکمل مرد.
پیشتازی پرویز پرستویی
پرستویی با دریافت چهار سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد، میان مردان بازیگر سینمای ایران رکورددار است؛ او همانقدر که محبوب مردم است، به همان میزان هم توسط جشنواره فیلم فجر و در دوره‌های مختلف، قدر دیده و بر صدر نشسته است.
این رویداد از همان فیلم اول، یعنی دیار عاشقان روی خوش به پرستویی نشان داد و سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل جشنواره را به او اهدا کرد. بازی خوب پرستویی به نقش صادق مشکینی، رزمنده‌ای ترسان از خط مقدم جنگ در لیلی با من است، این بازیگر را به دیپلم افتخار بازیگری رساند.
اما مهم‌ترین نقش‌آفرینی پرستویی یعنی حاج‌کاظم در آژانس شیشه‌ای، باعث شد او به نخستین سیمرغ بلورین نقش اول کارنامه‌اش دست یابد؛ سیمرغی بدون حرف و حدیث اما سیمرغ‌های بعدی که به پرستویی رسید، شاید چندان موافقت جمعی مخاطبان را به همراه نداشت.
پرستویی تقریبا در نقش‌های جدی دیگرش به نوعی پرسونای حاج‌کاظم را ادامه داد و هر قدر و قیمتی که دید، وامدار آن خاطره اولین و مهم‌ترین همکاری با ابراهیم حاتمی‌کیا بود؛ به نام پدر و بادیگارد که پرستویی را برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد در دوره‌های بیست و چهارم و سی و چهارم کرد، شباهت‌های آشکاری با شمایل حاج‌کاظم داشت.
سیمرغ بلورین پرستویی برای بید مجنون در دوره بیست و سوم هم بیشتر مدیون خاص بودن نقش مرد نابینایی است که پس از سال‌ها بینایی خود را بازمی‌یابد و به نظر می‌رسید اعطای سیمرغ کمی فراتر از تلاش پرستویی بود.
با این همه این بازیگر خوب که همچنان قابلیت ایفای نقش‌های مختلف و متنوع را در بالاترین سطح دارد، با چهار سیمرغ بلورین نقش اول مرد، یک سیمرغ بلورین نقش مکمل، یک سیمرغ ویژه هیات داوران برای بازی در مارمولک، یک دیپلم افتخار و 11 نامزدی تا اندازه‌ای در این زمینه دست نیافتنی به نظر می‌رسد.
نایب‌قهرمانی فرامرز قریبیان
قریبیان چند سالی است که از بازیگری فاصله گرفته و او را در فیلم‌ها نمی‌بینیم، اما در سال‌های دور فرامرز قریبیان برای خودش بروبیایی داشت و موردتایید و محبوب مردم، منتقدان و داوران دوره‌های مختلف جشنواره فیلم فجر بود. عقبه سینمایی قریبیان ریشه در سینمای متفاوت و هنری پیش از انقلاب داشت و اهل سینما او را با بازی‌هایی خاص و نقش‌هایی درونگرا در آثاری چون خاک، گوزن‌ها و سایه‌های بلند باد به یاد می‌آورند.
پس از انقلاب، اما قریبیان بیشتر قهرمان فیلم‌های بدنه و تجاری و اکشن بود و با حضورش در فیلم‌ها تماشاگران زیادی را به سالن‌های سینما می‌کشاند و یکی از بازیگران تضمین‌کننده فروش آثار سینمایی بود. نکته مهم درباره این دسته فیلم‌های قریبیان این بود که آثار تجاری که این بازیگر در آنها ایفای نقش می‌کرد، از جنبه‌ها و جلوه‌های هنری و نگاه متفاوت، تهی نبودند و استانداردها و دستاوردهایی هم داشتند. حتی می‌توان گفت قریبیان با حضور باوقارش، سطح این آثار را بالا می‌برد. همین عامل هم باعث دیده شدن این فیلم‌ها و به‌ویژه بازی‌های قریبیان در جشنواره فیلم فجر می‌شد؛ قریبیان با دریافت سه سیمرغ بلورین نقش اول مرد در سال‌های 66، 71 و 78 دومین بازیگر مردی است که این جایزه را به خانه برده؛ او همچنین سه بار هم نامزد دریافت این جایزه شده است.
بازی قریبیان در نقش لکوموتیوران فیلم ترن امیر قویدل که تصمیمی تعیین‌کننده و شجاعانه می‌گیرد، او را به نخستین سیمرغ رساند. مکمل بازی خوب او در این نقش حتما صدای منوچهر اسماعیلی بود. قریبیان درحالی در دوره یازدهم دومین سیمرغ خود را برای بازی در بندر مه‌آلود (جالب است باز هم به کارگردانی امیر قویدل) به خانه برد که رقبای پرقدرت و شایسته‌ای چون خسرو شکیبایی یک بار برای همیشه)، اکبر عبدی (هنرپیشه) و مجید مظفری (سایه‌های هجوم را داشت. نکته جالب‌تر این‌که قریبیان آن سال برای بازی در ردپای گرگ هم نامزد دریافت این جایزه بود و به نوعی خودش هم با خودش رقابت می‌کرد!
بازی قریبیان در نقش یک دکتر درگیر مشکلات خانوادگی در مرد بارانی (ابوالحسن داوودی هم او را به سومین سیمرغ بلورینش رساند.
عزت‌ا... انتظامی
زنده‌یاد عزت‌ا... انتظامی از جمله بازیگرانی است که تقریبا نقش بد و خنثی در کارنامه‌اش نداشت و بیشتر نقش‌آفرینی‌هایش دیده و توسط مردم و منتقدان پذيرفته شد. بخشی از مهم‌ترین بازی‌های انتظامی مربوط به زمانی می‌شود که هنوز جشنواره فیلم فجری وجود نداشت؛ بازی‌های او در گاو، آقای هالو، پستچی، بی تا، صادق کرده و دایره مینا از این جمله‌اند. البته انتظامی برای بازی خوبش در گاو، جوایز مهمی از جشنواره داخلی سپاس و جشنواره خارجی شیکاگو دریافت کرد.
بازی‌های خوب انتظامی در سینمای پس از انقلاب هم ادامه داشت و باعث شد او دو بار برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد در دوره‌های هفتم و دوازدهم شود. آقای بازیگر، شش بار هم در دوره‌های مختلف نامزد دریافت سیمرغ بود. بازی خوب و طنازانه انتظامی به نقش آقایوف در گراند سینما، او را به اولین سیمرغ بلورینش می‌رساند. البته اینجا هم باید به تاثیرگذاری صدای منوچهر اسماعیلی به عنوان دوبلور این نقش اشاره کرد.
دومین سیمرغ بلورین انتظامی هم مربوط به فیلم روز فرشته است که باز هم شاهد بازی شوخ و شنگ و رندانه او هستیم؛ فردی به نام نیت‌ا... که برای مدتی روح از بدنش جدا می‌شود و در عالم دیگری سیر می‌کند. هرچند انتظامی بازی بانمک و متناسب نقش ارائه می‌دهد، اما خیلی‌ها معتقدند آن سال سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد باید به مهدی هاشمی می‌رسید که بازی تماشایی و جذابی در نقش همسر داشت.
مهدی هاشمی
هاشمی از بازیگرانی است که استادی خود را در ایفای نقش‌های کمدی و جدی نشان داده و حتی گاهی همچون بندبازی کاربلد روی بندِ توامان این دو طیف نقش آفرینی راه رفته و خودش و تماشاگر را به سلامت به پایان بند رسانده است. او با دریافت دو سیمرغ بلورین در دوره‌های نهم و بیست و نهم از رکوردداران و بازیگران موفق در جشنواره فیلم فجر است. او همچنین چهار نامزدی سیمرغ را هم در این رویداد یدک می‌کشد. هاشمی نخستین بار برای بازی خوب و تماشایی‌اش در دو فیلم با یک بلیت، برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد شد.
تجربه درخشان او در افسانه سلطان و شبان باعث شد او اینجا هم از بازی در دو نقش یک ستاره سینما و بازیگر جایگزینش سربلند بیرون بیاید و زوایای مختلف کمدی و تراژدی وضع پیش آمده در قصه فیلم را نمایان کند. در ضمن این سیمرغ یکی از معدود اعتناهای جشنواره فیلم فجر به بازی و فیلم کمدی است. هاشمی برای سیمرغ دومش، 20 سال منتظر ماند و برای بازی‌هایش در آقایوسف و آلزایمر بار دیگر برنده این جایزه شد.
این بازیگر در حالی دو سیمرغ بلورین از جشنواره فیلم فجر به دست آورده که این تعداد می‌توانست بیشتر از این باشد. بازی درخشان او در مرگ یزدگرد به نقش آسیابان به دلیل رقابتی نبودن جشنواره، داوری نشد، به بازی مهمش در همسر سیمرغ ندادند و بازی پیچیده و جذابش در هیچ هم به دلیل حضور نداشتن فیلم در جشنواره فیلم فجر، مورد داوری قرار نگرفت.
خسرو شکیبایی
زنده‌یاد خسرو شکیبایی یکی از محبوب‌ترین بازیگران ایران بود و حتی هنوز هم در محافل سینمایی ذکر خیر او هست. پرسونای عاشقانه و شاعرانه با آن صدای گرم و آرامش‌بخش او خیلی‌ها را شیفته‌وار به تماشای آثارش می‌کشاند و می‌نشاند.
شکیبایی با این‌که با درخشش در هامون، به نوعی در ادامه و تا پایان کارنامه‌اش، این نقش را با طیف‌های مختلف تکرار کرد، اما چه کسی بود که از این درجا قدم روی دوست‌داشتنی بدش بیاید؟
شکیبایی با دریافت دو سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد،
یک سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد و یک دیپلم افتخار، یکی‌از موفق‌ترین بازیگران سینما در جشنواره فیلم فجر است. سیمرغی که او برای هامون در دوره هشتم دریافت کرد، احتمالا بی بروبرگردترین سیمرغ بازیگری مرد تاریخ جشنواره باشد، حتی اگر رقبای پرقدرتی چون محمدعلی کشاورز (مادر) و فرامرز صدیقی (دندان مار) را درنظر بگیریم.
شکیبایی باوجود این‌که اغلب در نقش‌هایی شبیه هامون رویت می‌شد، اما هر وقت از این شمایل به شکل درستی خارج می‌شد، بخش دیگری از هنرش را نشان می‌داد.
یکی از بهترین نمونه‌های این بازی متفاوت، حضورش در کیمیا است به نقش آزاده‌ای که پس از رهایی از اسارت و بازگشت به وطن، سراغ دخترش را می‌گیرد. این نقش‌آفرینی همدلی‌برانگیز، شکیبایی را به دومین سیمرغ بلورینش رساند.
یکی دیگر از نقش‌های متفاوت شکیبایی، بازی‌اش در سالاد فصل به نقش عادل مشرقی است که او را برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد در دوره بیست و سوم جشنواره فیلم فجر کرد. نقش راننده در اتوبوس شب هم یک دپیلم افتخار برای شکیبایی به همراه داشت.
محسن تنابنده
بازی تنابنده در نقش‌هایی سخت در فیلم‌های سنگ اول و هفت دقیقه تا پاییز، او را برنده سیمرغ بلورین در بیست و هشتمین دوره جشنواره کرد. دومین سیمرغ تنابنده هم برای بازی خوب و تاثیرگذارش به نقش راننده‌ای دلسوز و متعهد در فراری به او رسید. تنابنده همچنین برای بازی متفاوتش در استشهادی برای خدا برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد شد. او همین‌طور برای بازی در ندارها، دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش مکمل مرد را به دست آورد.
بهرام رادان
شاید کمتر کسی فکر می‌کرد بازیگر شور عشق، بتواند در ادامه، بازی‌های جدی و متفاوتی داشته باشد، اما رادان نشان داد می‌توان به عنوان بازیگر خوب هم روی او حساب باز کرد. بازی رادان در نقش جوانی از هم گسیخته و درگیر اعتیاد در شمعی در باد، او را برنده سیمرغ بلورین در دوره بیست و دوم جشنواره فجر کرد در حالی که بازی خوب پرستویی فقط شایسته سیمرغ ویژه داوران شناخته شد و چند سال بعد هم برای بازی سختش در سنتوری، او را در دوره بیست و پنجم به سیمرغ دومش رساند.
منبع: وزنامه جام جم