آلودگی صوتی؛ بحران پنهان جهان معاصر

افزایش جمعیت، پیشرفت تکنولوژی و صنعتی شدن جوامع سبب شد تا موضوع آلودگی صوتی یا همان سرو صدا به یکی از مهم ترین معضلات جامعه جهانی و انسان معاصر بدل شود مقوله ای که پیامد و آثار مخرب و نابودگری را بر سلامت جسمی و روانی افراد در کلانشهرها بر جای می گذارد.
به گزارش ایرنا، آلودگی صوتی پس از بحران آب و آلودگی هوا و ترافیک، شاید مهم ترین مشکل پیش روی کلانشهرهای جهان به شمار می رود. بحرانی که به دلیل مشکلاتی چون ترافیک و آلودگی هوا مغفول مانده و مورد توجه مسوولان و متولیان اجرایی و مدیریتی قرار نگرفته است. به این بهانه به بررسی پیامدهای این مشکل نوظهور در ایران و جهان پرداخته ایم.
**آلودگی صوتی چیست؟
آلودگی صوتی که به صدای محیطی هم مشهور است به مجموعه ای از صداها گفته می شود که بر زندگی انسان و حیات وحش تاثیر منفی و آزار دهنده ای می گذارد. منبع این آلودگی بیشتر سیستم های حمل و نقل و دستگاه های صنعتی هستند. ارگان های مرتبط با محیط زیست در شهرهای سراسر دنیا برای آلودگی صوتی حد مجاز تعیین می کنند که با واحد دسی بل (Decibel) سنجیده می شود.
**استانداردهای آلودگی صوتی کدام است؟
در فاصله میان یک تا 2 دهه گذشته در بیشتر کشورهای جهان توجه خاصی نسبت به مساله صدا و آلودگی ناشی از آن به وجود آمده که به تدوین آیین نامه‌ها و اجرای قوانین خاص مبارزه با آلودگی صوتی در آن کشورها منجر شده است. در ایران نیز به منظور مبارزه با این آلاینده زیست محیطی گام هایی برداشته شد اما ضروری به نظر می رسد که برای دستیابی به شرایط بهینه 2 نوع استاندارد در ایران تعیین شود.
یکی از این استانداردها برای مشخص کردن، حد آستانه مجازی برای محیط‌ های مختلف شهری به کار می رود. در صورتی که هر فردی به عنوان عابر یا ساکن در یک مکان مسکونی یا به عنوان شاغل در یک منطقه تجاری یا صنعتی تحت آستانه‌های مجاز زیست‌محیطی قرار داشته باشد، دچار عوارض زیانبار صدا نخواهد شد.
استاندارد دیگر برای اندازه گیری میزان ترازهای خروجی منابع ایجاد کننده صدا قابل مقایسه و ارزشیابی خواهد بود. استانداردهای زیست‌محیطی لازم است به منظور آسایش و آرامش انسان تعیین شود. بنابراین شفاف کردن و تعیین دقیق این استانداردها به نوع رفتار، فرهنگ، آداب و رسوم و ساختار فیزیکی شهرها بستگی دارد به همین دلیل در تعیین این نوع استانداردها در کشورهای مختلف تفاوت‌هایی دیده می شود.
**تدوین برنامه آلودگی صوتی
یکی از طرح های کاهش آلودگی های صوتی تدوین برنامه آلودگی صوتی به شمار می رود که در زیر مجموعه طرح جامع آلودگی کلانشهرها تعیین شده است. این طرح 32 بند دارد و 9 تا 10 محور عمده را پوشش می دهد.
امیر فاتح وحدتی رییس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم محیط زیست کشور درباره برخی از محورها و بندهای این طرح می گوید: «این محورها شامل خروج خودروهای فرسوده، استانداردسازی خودروهای نو، استانداردسازی سوخت و ارتقای کیفیت سوخت کشور شامل خودرو به یورو4 و موتورسیکلت به یورو3، توسعه فضای سبز شهری، مدیریت ترافیک، استفاده از انرژی های نو، استفاده از سیستم های هوشمند مصرف انرژی، تکمیل و نظارت بر مقررات ملی ساختمان به خصوص مصرف انرژی، ساخت پارکینگ و... می شود.»
این طرح در اوایل سال 1391 تدوین و بخشی از آن اجرا شد و بقیه آن در حال هماهنگی با دیگر دستگاه های اجرایی کشور جهت تحقق تمام جزییات طرح است.
**منابع و کانون های تولید آلودگی صوتی کدامند؟
منابع تولید سر و صدا برپایه دسته بندی سازمان جهانی بهداشت به صنعت، ترافیک جاده ای، هوایی و ریلی،کارهای ساختمانی، دیوار صوتی و غیره تقسیم می شود.
در کلانشهرها مهمترین عامل ایجاد آلودگی صوتی، سیستم حمل ونقل شهری به شمار می رود که استفاده از وسایل نقلیه مانند سواری، اتوبوس، کامیون، موتورسیکلت را دربرمی گیرد و با افزایش تعداد خودروها بر این معضل نیز افزوده شد. همچنین آلودگی صوتی در شهر باکاربری شهری ارتباط مستقیمی دارد به این ترتیب که برخی از کاربری ها مانند فرودگاه ها و صنایع سنگین به دلیل آلودگی صوتی بیش از حد نمی توانند در محدوده شهری واقع شوند.
**آثار نامطلوب آلودگی صوتی
بنابر اعتقاد کارشناسان بیماری های روحی و روانی، شنوایی، قلبی، گوارش، کم حوصلگی، بدخوابی و بی خوابی، پرخاشگری، اضطراب، استرس، افزایش نزاع و بالا رفتن فشار خون از پیامدهای مستقیم آلودگی صوتی است. سازمان جهانی بهداشت اعلام کرد360 میلیون تن در سراسر جهان در حال از دست دادن شنوایی خود هستند که 32 میلیون تن از آن ها را کودکان دربر می گیرند.
مطالعات نشان می دهد که بیشتر ساکنان شهرها از افت شنوایی رنج می برند و حس شنوایی آنان 10 تا 20 سال بیشتر سن آن ها است. شهروندان وین در اتریش با میانگین آن 10.59 سال، کمترین میزان تفاوت را در مقایسه با سن خود دارند و ساکنان دهلی هند با میانگین20 سال، بیشترین میزان تفاوت را برای خود ثبت کرده اند.
**میزان آلودگی صوتی در ایران
حد مجاز آلودگی صوتی در شهرهای ایران و در پهنه های مسکونی برای بازه هفت صبح تا 10 شب برابر 55 دسی بل و برای 10 شب تا هفت صبح برابر 45 دسی بل است.
**آلودگی صوتی در تهران
اطلاعات متوسط ایستگاه های ثابت سنجش صوت در تهران، نشان می دهند که بیشتر نقاط شهر از این نظر، بیش از حد مجاز هستند. مناطقی که بیشترین میزان آلودگی صوتی در شهر تهران را دارند، مناطق 9، 10، 11، 12، 16 و 21 هستند و کمترین میزان آلودگی صوتی در منطقه های 3 و 18 شهر تهران قرار دارد.
**آلودگی صوتی در مشهد
کلانشهر مشهد با تردد روزانه بیش از یک میلیون خودرو، فعالیت های عمرانی و ساخت و ساز، تردد روزانه بیش از 180 تا200 فروند هواپیما، فعالیت های صنعتی و تولیدی از این نوع آلودگی رنج می برد. فاطمه دوستی رییس اداره امور آزمایشگاه های اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی در این باره می گوید: «هم اکنون در کلانشهر مشهد تراز متوسط صوت به 70 تا 80 دسی بل در طول روز رسیده که این امر برای سلامتی روانی و شنوایی افراد خطرناک است. طبق استانداردهای اعلام شده در صورتی که متوسط تراز صوت 15 دسی بل بالاتر از استاندارد باشد، وضعیت آلودگی صوتی در شرایط اضطرار و بحران آلودگی صوتی اعلام می شود، حال آنکه در مشهد این رقم میان 15 تا 20 دسی بل است.»
**آلودگی صوتی در شیراز
آلودگی صوتی به عنوان یکی از مهمترین آلاینده‌های زیست محیطی در شیراز و دیگر شهرهای بزرگ استان فارس سهم بسزایی را به خود اختصاص داده است. اوایل اردیبهشت 1395 روابط عمومی اداره کل حفاظت محیط زیست استان فارس در خبری به نقل از مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس اعلام کرد که نقشه آلودگی صوتی کلانشهر شیراز با همکاری دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه شیراز تهیه و تدوین شد.
**آلودگی صوتی در اصفهان
برپایه آخرین آمارها 50 درصد از آلودگی های صوتی کلانشهر اصفهان ناشی از سروصداهای ناهنجار موتورسیکلت ها، 30 درصد مربوط به خودروهای شخصی، 20درصد مربوط به کارگاه ها و نزدیک 2 درصد مربوط به صداهای خودروهای سنگین و اتوبوس های شهری است. علیرضا صلواتی معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری اصفهان اظهار می کند که در بررسی های انجام شده، آلودگی صوتی در پل غدیر اصفهان تا حد 82 دسی بل یعنی 55 درصد بیش از حد مجاز و در شیخ صدوق 80 دسی بل یعنی حدود 50 درصد بیش از سقف مجاز مشخص شد. شهر اصفهان از نظرآلودگی صوتی جایگاه دوم کشور را دارا است.
**آلوده ترین شهرهای جهان به لحاظ صوتی
برپایه مطالعات انجام شده، گوانگژو در چین دارای بدترین آلودگی صوتی است در حالی که کمترین آلودگی صوتی را زوریخ در سوئیس دارد. شاخص شنوایی در سراسر جهان به وسیله برنامه دیجیتالی شنوایی ایجاد شد. محققان و صاحبان برنامه نتایج آزمایش را میان 200 هزار تن از کاربران آنها تجزیه و تحلیل کردند. آنها نتایج خود را با اطلاعات مربوط به آلودگی صوتی از سازمان بهداشت جهانی (WHO) و نیز SINTEF، یک سازمان تحقیقاتی نروژی تطبیق دادند و از آن برای سنجش آلودگی صوتی در 50 شهر مختلف بهره بردند. دهلی بعد از گوانگژو بدترین شهر از نظر آلودگی صوتی به شمار می رود و پس از آن قاهره، بمبئی، استانبول و پکن قرار دارند. بارسلونا، یکی از 2 شهر اروپایی که در لیست بدترین ها و در رتبه هفتم قرار گرفته است، شهر های مکزیکو سیتی، پاریس و بوئنوس آیرس نیز به ترتیب در رتبه های 8، 9 و 10 هستند.
زوریخ، وین، اسلو، مونیخ و استکهلم کم سر و صدا ترین شهرها در اروپا محسوب می شوند و سه شهر دیگر آلمان جز 10 شهر آرام به شمار می روند که از میان آن ها دوسلدورف در رتبه 6، هامبورگ هفتم و کلن در رتبه 9 قرار دارد.
**آلودگی های صوتی در کشورهای مختلف
کشور مالت با 26.2 درصد جمعیت شاکی از ناهنجاری های صوتی، بالاترین آمار در این زمینه را داشته است. پس از مالت 2 کشور مهم اروپایی، آلمان با 25.1 درصد و هلند با 24.9 درصد قرار می گیرند. در این میان ایرلند با 7.9 درصد رکورد کشوری و با کمترین درصد ناهنجاری های صوتی از طرف همسایه و خیابان را دارا است. این موضوع می تواند به نسبت جمعیت با مساحت کشور ارتباط مستقیمی داشته باشد به عنوان مثال در جمهوری ایرلند تمرکز جمعیتی در یک شهر خاص نیست و به دلیل گسترش جمعیت در سراسر کشور آزار و اذیت‌های کمتری از طرف شهروندان گزارش می شود. جزیره مالت برخلاف ایرلند با یک هزار 260 کیلومتر مربع وسعت بدون سکنه دارد و تمرکز جمعیت در پایتخت این کشور قرار دارد.
**راهکار های مشکل آلودگی صوتی
برپایه اعلام سازمان جهانی بهداشت می توان از طریق اقدامات بهداشت عمومی شامل کاهش مواجهه با صداهای بلند، افزایش آگاهی درباره خطرات، توسعه و اجرای قوانین مربوطه و تشویق افراد به استفاده از دستگاه های حفاظتی از نیمی از موارد کم شنوایی جلوگیری کرد. اقدامات عملی مانند نصب موانع سر و صدای راه یا راه آهن، مدیریت حرکات پرواز در مکان های اطراف فرودگاه و کاهش سر و صدا از طریق لاستیک های بی صدا در وسایل نقلیه از جمله اقدام هایی به شمار می روند که می بایست برای کاهش آلودگی صوتی از آن ها استفاده کرد. افزایش فضاهای سبز در داخل شهرها نیز برکاهش صدا تاثیری مطلوب دارد.